اثر بعضی از آیات قرآن در دفع فشار قبر یکی از عوامل دفع فشار قبر، انس با قرآن بود. روایات زیادی در این رابطه وجود دارد، از جمله خواندن سوره های زخرف، تکاثر، احقاف، نساء می باشد. امام باقر(علیه السلام) فرمود:« هر کس سوره زخرف را بخواند، خداوند او را در قبرش از خزندگان و فشار قبر حفظ می کند». یعنی همان مار و عقرب هایی که در آن عالم هستند و متناسب با شرائط آن عالم هستند. در این مورد توضیحی بدهم: تصور کنید در رحم مادر، یک حیوانی یا جانوری بخواهد جنین را اذیت کند. چقدر می تواند بزرگ باشد. یعنی به میزان فضای آنجا می تواند بزرگ باشد. در دنیا  می بینید که حیواناتی، صدها برابر انسان وجود دارند. مثلاً یک وال یا نهنگ را ببینید؛ خیلی بزرگتر از انسان است. فکر کنید این به جان آدم بیفتد؛ یا مارهای بسیار بزرگی که بیش از ده متر طول دارند؛ مارهایی که یک شیر  یا گاو را به راحتی می بلعند. یا در بعضی از روایات داریم در آخرت عقرب هایی هستند که به اندازه شتر هستند. خیلی تعجب­ انگیز نیست که یک حیوان به اندازه شتر باشد. ما خیلی بزرگتر از شتر هم داریم. چون آن عالم هر چقدر بزرگتر باشد، نسبت به این عالم کمالات، دردها، عذابها، لذتها، سرورها و بهجت هایش هم حسابی ­تر است. تنگی ها و تاریکی های رحم کجا و سختی های دنیا کجا؛ خوشی های رحم کجا، خوشی های دنیا کجا؛ اینها  خیلی با هم فرق می کنند. کمالات و عذاب ها و کلاً همه چیز در آخرت و در قبر متفاوت است. وقتی حضرت می گوید خداوند از خزندگان آنجا انسان را نجات بدهد. برای این است که خزندگان آنجا چیزهایی هستند که نگاه کردن به آنها انسان را تا مرز مرگ می برد. ولی چون در آنجا مرگی وجود ندارد، مردنی هم در کار نیست؛ بنابراین وحشت روی انسان می افتد؛ قیافه آن خزنده­ ها و قیافه آن حیوانات می تواند بسیار وحشتناک باشد. شما دایناسورهایی که چند میلیون سال پیش مردند؛ اگر به اسکلت و فسیل آنها که به جا مانده نگاه کنید، خیلی ها را انسان نمی تواند در چشمشان نگاه بکند. حالا اگر مار و عقربی در قبر باشد، آن هم به خاطر عذاب و ترساندن و شکنجه انسان باشد، چقدر خطرناک است. اینکه می گوید سوره زخرف انسان را نجات می دهد از خزندگان قبر و از فشار قبر این نعمت بسیار بزرگی است که خداوند نصیب انسان  می کند که در دنیا با این سوره ­ها انس بگیرد. سوره نساء) امیرالمؤمنین(علیه السلام) فرمود:« هر کس در هر روز جمعه سوره نساء را بخواند، از فشار قبر ایمن شود». راهکارها را خودشان چقدر زیبا به ما دادند. سوره تکاثر) نبی اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله)فرمود:« هر کس سوره تکاثر را در وقت خواب بخواند، از عذاب قبر نگاه داشته می شود». مگر سوره تکاثر چقدر است؟ فکر کنم خواندنش بیشتر از یک دقیقه طول نکشد. ولی توجه به معنی­ اش داشته باشید؛ باید در قلب انسان برود. سوره ن) امام صادق(علیه السلام) فرمود:« هر کس سوره(ن) را در نماز واجب یا مستحب بخواند خداوند او را از فشار قبر نگاه می دارد». پس ببینید چقدر انس با قرآن مؤثر است در دفع فشار قبر. سوره احقاف) همچنین حضرت فرمود:« هر کس شب یا روز جمعه سوره احقاف را بخواند، در دنیا به او ترسی نرسد و از فزع و ترس روز قیامت ایمن باشد». چون موضوع سوره احقاف، مسأله آخرت است. ساختن، حفاظت مسجد و اهل مسجد بودن و دفع فشار قبر رسول اکرم(صلی‌الله‌علیه‌واله) فرمودند: شبی که مرا به معراج بردند، بالای درب ششم بهشت دیدم که نوشته بود:«لا إله إلا الله؛ محمد رسول الله؛ علی ولی الله» و در ادامه نوشته بود که هر کس می خواهد قبرش وسیع گردد،  مسجد بسازد و هر کس می خواهد جانوران او را در دل خاک نخورند، در مسجد ساکن شود؛ یعنی حضور مرتب و فراوان در مسجد داشته باشد، اهل مسجد باشد. هر کس می خواهد بدنش تازه باشد و نپوسد، پس مساجد را تمیز بکند. چه نسبتی هست بین بدن و مسجد که می گوید شما مسجد را تمیز نگه دارید و به فکر نظافت مسجد باشید، یعنی اهل نظافت و تمیز کردن مسجد باشید. چه عبادتهای زیبایی هست که رسم خوبی الان چند سالی در کشور ما وجود دارد، غبارروبی از مسجد سالی یکی دو بار این کار را انجام می دهند و خیلی فرصت خوبی است تا انسان سرمایه­گذاری کند برای این نوع فضاها، عبادتگاه ها و غبارروبی کند. هر جای مقدسی اثر دارد؛ فرق نمی کند مسجد باشد یا حرم. هر کس می خواهد جایگاه خود را در بهشت ببیند، یعنی قبل از مردنش، پس فرش مساجد را تهیه بکند. اهمیت نماز شب در دفع فشار قبر نماز هم باعث از بین رفتن فشار قبر می شود. نماز را چه دیگران برای انسان هدیه کنند، چه خود انسان اهل نماز باشد؛ به خصوص نمازهای نوافل و مستحبی دفع فشار و عذاب قبر می کند. اگر هم انسان عذابی نداشته باشد، نمازهایش درجات او را بالا می برد. در بین نمازها نماز شب اهمیت ویژه ­ای دارد. چون یک عشق و حال ویژه ­ای دارد. دلیلی است بر محبت ویژه انسان به خداوند تبارک و تعالی، یعنی نشان می دهد که این شخص صادق است که شب با محبوبش دوست دارد بیدار باشد و خوابش نمی برد. استدلال خدا هم این است که هر کس دوست دارد شب با محبوبش باشد؛ نماز شب بخواند. بنابراین اگر من محبوب شما هستم، شما حتماً باید شب را بتوانید با من بگذرانید. کسی که شب حوصله خدا را ندارد، معلوم است که خدا محبوبش به معنای واقعی نیست و اگر خدا محبوب یک نفر باشد و شب به عشق خدا به عبادت بپردازد این دیگر چه عذاب و چه فشاری می خواهد داشته باشد؛ چنین کسی که رفیق خداست. امام رضا(علیه السلام) فرمود: بر شما باد به نماز شب، هیچ بنده ­ای نیست که برخیزد در آخر شب و به جا آورد هشت رکعت نماز شب و دو رکعت نماز شفع و یک رکعت وتر» و پاداش الهی دریافت نکند. می دانید که نماز شب یازده رکعت است؛ چهارتا دو رکعتش به نیت نماز شب است و یک دو رکعت به نیت نماز شفع است، «شفع» یعنی جفت، و یک رکعت هم وتر است، «وتر» یعنی فرد. بعد حضرت فرمود: و مستحب است در قنوت وتر 70 مرتبه استغفار کند. قنوت با دست چپ است؛ چون دست راست را معمولاً تسبیح می گیرند که بتوانند آن ذکرها را بگویند. فرمود: هر کس این کار را بکند، از عذاب قبر و از عذاب جهنم پناه داده شود و عمرش طولانی شود و معیشتش توسعه یابد.  خدا رحمت کند مرحوم قاضی را؛ به مرحوم علامه طباطبایی فرمود: پسرم دنیا می خواهی نماز شب، آخرت هم می خواهی نماز شب، هر چه می خواهی در نماز شب به تو داده می شود. نماز دیگری هست از مرحوم میرزا جواد آقای ملکی تبریزی در کتاب «المراقبات» نقل شده ایشان می فرماید: هر کس دو رکعت نماز در روز چهارشنبه بخواند در هر رکعت بعد از حمد یک مرتبه سوره زلزال و سه مرتبه سوره توحید را بخواند رکعت دوم هم همینطور، خداوند از او تاریکی قبر را تا روز قیامت برمی دارد.   فشار قبر/ عوامل دفع فشار قبر

پیغمبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می فرمایند: «جعَلَ اللهُ جَلَّ ثَنائه قُرَّةَ عَینی فِی الصَّلاةِ= خداوند، نور چشم مرا در نماز قرار داده است». قرة عینی یعنی خنکی چشم. در فارسی چشم خنکی یا خنکی چشم نداریم؛ بلکه می‌گوییم: «چشم روشنی» یا «روشنی دل». وقتی دلتان شاد می‌شود، می‌گویید: «دلم خنک شد». در واقع خنکی، همان شادی است. هربار که اشکی که ناشی از غمی (غم‌های چهارگانه‌ جمادی، گیاهی، حیوانی و عقلی) ‌است، جاری می‌شود، اشک گرمی خواهد بود. گاهی هم انسان از خوشحالی گریه می‌کند، این اشکی که از خوشحالی می‌ریزد، خنک است. پس «قرة عینی» یعنی انسان از شدت خوشحالی گریه‌اش می‌گیرد. در روایت هم داریم وقتی مومن بهشت را می‌بیند، به قدری ذوق زده می‌شود که اگر فرشته‌ها به دادش نرسند، از شدت خوشحالی می‌میرد. پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به عنوان انسان کامل می‌فرماید: خداوند خنکی دل من را، یعنی ذوق زدگی من را در نماز قرار داده. این چگونه قابل فهم است که نماز برای انسان شادی می‌آورد؟ گفتیم انسان‌ها در یکی از این پنج وطن (جمادی یا گیاهی یا حیوانی یا عقلی یا فوق عقلی) هستند. هر بخش انسان معشوق، آرزو و هدف ویژه خودش را دارد که عبارتند از آرمان‌های اقتصادی، گیاهی، حیوانی، عقلی و فوق عقلی. بنابراین، انسان بسته به اینکه شخصیتش چه شکلی باشد؛ یعنی چه باطن شخصیتی داشته باشد و از نظر شخصیتی جزء کدام دسته از این پنج شان قرار می‌گیرند، تقسیم بندی می‌شوند. خداوند در قرآن انسان‌ها را براساس معشوق‌هایشان به دو دسته تقسیم کرده: «مؤمن و فاسق». مؤمن از نظر قرآن کسی است که فقط سه معشوق «الله، اهل بیت و جهاد» در راس همه عشق‌هایش باشد. فاسق هم یعنی کسی که باطن انسانی ندارد. چون معشوق‌هایش یکی از چهار دسته معشوق فوق هستند. البته به این معنا نیست که آنهایی که معشوق شان غیر از این چهار مورد فوق هستند، خدا یا اهل‌بیت را دوست ندارند. این طور نیست. بلکه معشوق اصلی‌شان یکی از این چهار دسته است. به چنین کسی فاسق می‌گویند. بنابراین، شما زمانی حالت عادی دارید که معشوق‌های بی‌نهایت و معشوق‌های جاودانه را بخواهید. وقتی بی‌نهایت شدن، خانواده‌ی آسمانی، بهشت و بالاتر از بهشت را رها می‌کنید، دیگر طبیعی نیستید. چون باطن‌تان به خاطر داشتن بخش فوق عقلانی و فوق تجردت بی‌نهایت طلب است. مثل کسی که به غذا نیاز دارد اما اشتها ندارد. این طبیعی نیست. انسانی که با الله، اهل بیت و جهاد، بهشت و معنویت هم سنخ نیست، او هنوز طبیعی نیست. چون رشد کافی ندارد. پس چنین کسی خنکی دلش در این جور چیزها می‌شود. یعنی در امورات مربوط به حیوانی و جنبه‌ی جنسی یا جنبه‌ی حیوانی از قبیل نوع جنسی نیست، نوع وهمی است. مثل مقام، ریاست شرکت، کارخانه و... . پس نوع گرایش هر کس نشان می‌دهد که در کدام یک از این پنج شان است.  نماز؛ فرصت خلوت با خدا است چه اتفاقی در نماز برای انسان می‌افتد؟ در نماز شما فرصت خلوت کردن با الله که معشوقت هست را داری. گاهی شخص می‌گوید: من تمام روز خستگی دارم؛ ولی آن ساعتی که با معشوقم حرف می‌زنم، پیامک میدم، تلفنی صحبت می‌کنم؛ همه‌ی خستگی‌هایم به در می‌رود. این معشوق هر چیزی می‌تواند باشد؛ خانواده؛ همسر، دوست و... در نماز، شخص با اله حقیقی خودش، یعنی الله رو به رو است. الله یعنی زیبایی مطلق، لذت مطلق، قدرت مطلق، علم مطلق، حیات مطلق، مهربانی مطلق. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می فرماید وقتی خداوند می‌خواست آسمان و زمین را بیافریند، همه چیز را از ۱۰۰ رحمت خلق کرد؛ یعنی از صد درجه مهربانی خلق کرد. یک درجه اش را برای حیات انسان‌ها گذاشت. با همین یک درجه رحمت خداست که میلیاردها انسان عاشق هم می‌شوند و به هم محبت می‌کنند. مثل محبت پدر و مادر، همسر، دوستی‌ها و محبت‌های جمادی، گیاهی، حیوانی و عقلی. حتی محبت‌های فوق عقلانی. حضرت می‌فرمایند: «۹۹ درصد رحمتش را برای آخرت گذاشته است». چون آنجا زندگی جاودانه است. پس شما هر کسی را که دوستش دارید و به او محبت می‌کنید، در واقع از رحمت خدا دریافت می‌کنید. در خودشناسی گفتیم محبت یک امر حقیقی است. نیاز به منبع دارد که از کجا آمده! ما وجودمان از خودمان نیست. وجود ما از خداست. حالا وقتی شما می‌خواهی سر نماز بایستی در واقع در مقابل خدا ‌ایستاده ای. آنهایی که نماز نمی‌خوانند، بعدا می‌فهمند که چه جنایت و ظلمی در حق خودشان کرده اند. از چه لذتی، عشقی و از چه شادی خودشان را محروم کردند. وقتی آدم خودش را نمی‌شناسد، از لذت‌های حقیقی هم غافل است.         آفتی نبود بدتر از ناشناخت            تو بر یار و ندانی عشق باخت           برای همین هم انسانی که آدم نشده، چهل سالش هم که باشد، زوری و با کراهت نماز می‌خواند. این یعنی هنوز نمی‌تواند با خدا لذت ببرد، اما انسانی که آدم شده، یعنی بخش انسانی‌اش فعال است، دلش برای نماز لک می‌زند، دلتنگ خدا می‌شود، دلتنگ غیب می شود، دلتنگ حرم می‌شود. وقتی آدم بخش انسانی‌اش فعال بشود، پنج وعده نماز برایش کم است. پس خدا احکام را براساس بخش انسانی انسان قرار داده. چون همه‌ی آرامش‌های حقیقی انسان مربوط به بخش انسانی اوست. اگر بخش اصلی شخصیت ما غذا نخورد، با هیچ چیز دیگر نمی‌تواند آرامش پیدا کند. دنیا بدون خدا معنا ندارد دنیا بدون خدا، بدون مسجد، حسینیه، حرم، سجاده، غیب و خانواده آسمانی واقعا جهنم و تاریک است. آن چیزی که باعث می‌شود دنیا را تحمل کنیم، این است که خدا خودش هم با ما به دنیا آمده، یعنی رهایمان نکرده. علاوه بر خودش هم اهل بیت را فرستاده و ما می‌توانیم با آنها ارتباط بگیریم. ولی اگر نتوانستید این ارتباط را برقرار کنید، لحظه مردن انسان خیلی داغون می‌شود. اجازه‌ی ذکر را از آدم می‌گیرند. رسول الله(صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرماید: «جعَلَ اللهُ جَلَّ ثَناء قُرَّةَ عَینی فِی الصَّلاةِ= خداوند متعال شادی دل من را در نماز قرار داده است». تکبیرة الاحرام نماز یعنی حرام کردن، یعنی انسان وقتی با معشوقش تنها می‌شود، دوست ندارد کسی حتی مادرش هم مزاحمش بشود. به خلوتی که انسان دوست دارد هیچ کس با او نباشد، تکبیره الاحرام می‌گویند. یعنی وقتی می‌گوئی: «الله اکبر» یعنی هیچ کسی غیر خدا در دلت نیاید. من می‌خواهم الان با خدا حرف بزنم، من الان عاشق خدا هستم، دوست دارم سرم رو رو پای خدا بگذارم و قربان صدقه برم، دوست دارم بغلش کنم، دوست دارم ببوسمش. این احرام است. ولی کسی که بخش مردانگی و زنانگی اش مسلمان شده و هنوز فوق عقلش فعال نشده و فقط به عنوان یک مرد یا زن نماز را قبول کرده، آن هم تکلیفی قبول کرده، هیچ لذتی از آن نمی‌برد. چون با بخش انسانی ارتباط برقرار نکرده. گفتم ما متاسفانه بیشتر در تربیت‌های دینی‌مان خانم و آقای مسلمان داریم؛ یعنی حیوان مسلمان تربیت می‌کنیم. انسان مسلمان تربیت نمی‌کنیم. چون انسان هم نیست، لذت هم نمی‌فهمد چیست. پس دین را به چشم تکلیف و از سر زور می‌بیند. «لااله الاالله» را درک نمی‌کند. او عشق انسانی را نمی‌فهمد. چون یا عشق عقلی دارد یا حیوانی یا گیاهی یا جمادی. من از نماز سیر نمى‌شوم حالا دقت کنید ببینید پیغمبر چقدر قشنگ عشق را تعریف می‌کند. می فرماید: «وَحَبَّبَ إِلیَّ الصَّلاةَ كَما حَبَّبَ إِلى الجائِعِ الطَّعامَ وإِلى الظَّمآنِ الماءَ= نماز را محبوب من قرار داده، همچنان كه غذا را محبوب گرسنه و آب را محبوب تشنه قرار داده است. [با این تفاوت كه]گرسنه هرگاه غذا بخورد سیر مى‌شود و تشنه هرگاه آب بنوشد سیراب مى شود، اما من از نماز سیر نمى شوم».(مكارم الأخلاق : 2 / 366 .) انسان گرسنه وقتی غذا بخورد، سیر می‌شود؛ یا آدم تشنه وقتی آب بخورد، سیراب می‌شود. اما پیامبر از نماز سیر نمی‌شد. برای همین خدا برای آدم حسابی‌ها (کسی که خدا و خانواده‌ی آسمانی‌اش را می‌شناسد)، لطف کرده به غیر از نمازهای یومیه واجب، نوافل هم گذاشته تا هر چه قدر که دلش خواست با او درد دل و خلوت کنند. حتی خدا می‌گوید: اگر گناهکاری پیش من بیاید تا سلام کند، من همه‌ی گذشته‌اش را ندید می‌گیرم و بجای گناهانش ثواب می‌نویسم: «یبدل الله سیئاتهم حسنات=خدا بدی ها را تبدیل به خوبی می کند». خدا گناهاش را به کار خیر تبدیل می‌کند. پس اگر کسی عاشق چنین خدایی نشده، در واقع دل ندارد، آدمی هست که انسانیت ندارد. عاشق شو ورنه روزی کار جهان سرآید    ناخوانده نقش مقصود از کارگاه هستی   خدا در این کارگاه هستی همه چیز را برای این که تو انسان باشی آفریده. در حدیث قدسی نیز فرموده: «خَلَقْتُ الْأَشْیآءَ لِأَجْلِک، وَ خَلَقْتُک لِأَجْلی= من همه چیز را برای تو آفریدم، ولی تو را برای خودم آفریدم»، یعنی من نیازی به تو ندارم بلکه شأنی در تو گذاشتم که جز خلوت با من این شأن اشباع نمی‌شود. قرآن هم می‌فرماید: «أَلاَ بِذِکْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ؛ دل‌هایشان به یاد خدا آرام می‌‌گیرد». انسان فقط یا یاد معشوق حقیقی آرامش پیدا می‌کند. لذا خدا این نیاز ما را می‌دانست و نماز و عبادت را برای ما واجب کرد.   فروع دین/نماز/سجده

وقتی می‌گوییم: «قبر». می‌گویند: «آخر ما چه دلخوشی داریم؟ یعنی چه دل ما به آنجا خوش باشد و خوشی دنیا را نکنیم؟» چون منظور شان از قبر، گور خاکی است. از امام صادق(علیه السلام) سوال کردند که برزخ یا قبر چیست؟ فرمود:« البَرْزخُ القَبرُ، و فیه الثَّوابُ و العِقابُ بینَ الدُّنیا و الآخِرَةِ[1] = برزخ، همان گور است و در آن سزاى [انسان] در فاصله میان دنیا و آخرت است». با توجه به فرمایش حضرت صادق (علیه السلام) منظور از قبر قطعاً گور خاکی نیست. چون ارتباط بدن با نفس، بعد از مرگ هم قطع نمی شود، حتی بعد از مرگ هم نفس با بدن خودش این ارتباط را حفظ می کند، یعنی تعلق شان نسبت به هم، صد در صد قطع نمی گردد. مثل حالت خواب، در حالت خواب بدن مادی خود را رها کرده و با بدن برزخی مان که مادی نیست، اینطرف و آنطرف می ‌رویم. در حالی که تعلق صد در صد قطع نیست. نفس با آن بدن مثالی کار می کند، اما بدن مادی را هم از نظر تنفس و هضم غذا و مسائل دیگر اداره می کند. پس نباید تعجب کرد که چطور می‌شود ما از این دنیا برویم و وارد عالم ملکوت و برزخ بشویم و ارتباط نفس ما با قبر و بدن طبیعی و مادی حفظ باشد. این تعلق را ما در طول عمرمان هزاران بار تجربه می کنیم، زمانی که خواب هستیم، با بدن مثالی می بینیم، می شنویم، کار می کنیم، لذت می بریم و همزمان بدن مادی را نیز اداره می کنیم؛ به طوری که وقتی شما بالای سر کسی که خوابیده می آیید و به بدن او دست می زنید و صدایش می کنید، می بیند که نفس کاملاً به این بدن بر می گردد و گرنه زمانی که شخص خواب است، اینجا نیست. آن حالت هایی که در بیداری از او انتظار داریم را ندارد، جای دیگر و با بدن دیگر مشغول است. چون تعلق او با بدن مادی هنوز حفظ است، این بدن را که دست می زنی او متوجه می شود. برای همین ما یک سلسله احکامی راجع به قبر خاکی که بدن در آن قرار می گیرد، داریم. هرگاه بی حرمتی به بدن شود یا مورد احترام قرار گیرد، بدن متوجه می شود. بدن میت را که می شویند، نفس متوجه می شود. سر قبر کسی می روند، متوجه می شود. پس هرگاه صحبت از مسائل عالم قبر می شود، منظور مسائل عالم ملکوت و برزخ است. علت «وحشت قبر» چیست؟ اولین مسئله در عالم ملکوت یا عالم قبر، مسئله «وحشت قبر» است، زیرا ورود به چنین عالمی برای انسان ناشناخته و نامأنوس بوده و نسبت به آن ترس دارد، وجود وحشت قبر به علت تعلق ما به دنیاست. کلی ترین قاعده درباره وحشت قبر این است که هر گاه انس و تعلق ما به طبیعت بیشتر شود، وحشت ما در عالم قبر بیشتر می شود. این بدین معنا نیست که ما اینجا کسی و چیزی را دوست نداشته باشیم و کاری نکنیم. به هر حال دنیا زادگاه جسم و بدن ماست و دوستش داریم و متعلقاتش را هم دوست داریم؛ این عیبی ندارد. اما مسئله «تعلق» فرق می کند. تعلق یعنی دلبستگی و وابستگی به دنیا، طوری بشود که مانع آمادگی برای مرگ و وفات و زندگی در برزخ شود. دوست داشتن دنیا و متعلقات آن مثل همسر، فرزند، وطن و ... و لذت بردن از دنیا هیچ کدام تعلق به حساب نمی آید. «تعلق» زمانی اتفاق می افتد که انسان بقدری به این دنیا می چسبد و برایش وقت می‌گذارد که انگار خودش را در این دنیا ذوب می کند و از آماده شدن برای وفات و مراحل بعدی حیات بازمی ماند. اینجاست که دنیازدگی معنا پیدا می کند. گفتیم: رابطه دنیا و آخرت مثل رابطه رحم مادر است با دنیا. قرار است جنین در رحم مادر برای مدتی زندگی کند، برای همین نسبت به قوانین رحم هم وفادار است. آنجا از یک نوع غذا (خون) استفاده می کند؛ در یک محیط آبی است و تمام مقررات رحم را به رسمیت می‌شناسد؛ زندگی کردن در رحم به هیچ وجه جنین را از اینکه برای دنیا خودش را آماده بکند، باز نمی‌دارد. او ضمن اینکه قوانین رحم را به رسمیت شناخته و دارد آنجا کار خودش را می کند، از لحظه به لحظه‌­اش برای شدن، برای بدنسازی و برای تولد و مراحل بعد از تولد استفاده می‌کند. یعنی جنین هیچ وقت دلبستگی و وابستگی به رحم ندارد، بلکه وابستگی به دنیا دارد و یک لحظه هم این وابستگی را از دست نمی دهد. تمام تلاش های جنین در رحم، برای دنیاست. هنر یک مؤمن هم در دنیا همین است. می گوییم، چون همت مؤمن از همه انسان ها بالاتر است. برای همین حضرت می‌فرماید:« مؤمن هم به امر دنیای خود می پردازد و هم به امر آخرت و هیچ کدام جای دیگری را نمی گیرد». قرآن از پیغمبر دعوت می کند که تو تمام تلاشت را برای آخرتت بگذار:«وَابْتَغِ فِیمَا آتَاكَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَلَا تَنْسَ نَصِیبَكَ مِنَ الدُّنْیَا[2]= و با آنچه خدایت داده سراى آخرت را بجوى و سهم خود را از دنیا فراموش مكن». اینکه کارهای دنیای مان را به خاطر آخرت رها کنیم، اشتباه است و این که چنان به دنیا بچسبیم که انس ما به قبر و قیامت را از دست بدهیم، این هم اشتباه است. پس مهم این است که دل من وقتی با دنیا است، تعلقش به آخرت باشد. تعلقش به نظام ابدی و قبرش باشد. در این صورت وحشت قبر از بین می رود. دعای امام سجاد برای تجافی از دنیا یکی از دعاهایی که امام سجاد (علیه السلام) در شب 27 ماه رمضان می خواندند این بود:«اَللَّهمَّ الرزُقنِی التَّجافی عَن دارِ الغُرور وَ الإنابَۀَ إِلی دارِ الخُلود وَ الإِستِعدادَ لِلمَوت قَبلَ حُلول الفوت= خدایا دورى از خانه فریب، و بازگشت به خانه جاویدان، و آمادگى براى مرگ پیش از رسیدن آن را روزی ام گردان». «تجافی» در لغت به معنی «دوری کردن، بر جای قرار نگرفتن» است. تجافی حالتی است که وقتی به رکعت دوم نماز جماعت می رسیم، وقتی امام جماعت تشهد می خواند، ما به حالت نیم خیز روی پای خود می نشینیم. تجافی نشستن کامل نیست، چسبیدن به زمین نیست. حالت آمادگی است، نه نشستی و نه چسبیدی. آماده هستی که بلند شوی. مثل آمادگی دونده ها در ابتدای مسابقه. امام سجاد شب بیست و هفتم تا صبح همین دعا را می خوانند، خدایا کاری بکن، من نچسبم به زمین، طبیعت و لوازم دنیا. آماده رفتن و بلند شدن باشم. این همان رمزی است که اگر زمانی ارتباط ها، انتخاب ها، رفتارها و افکارمان طوری شد که از رفتن ترسیدیم و آمادگی برای پریدن را از دست دادیم؛ آن موقع است که ما دنیا زده شده ایم. یعنی یک جای کار را خراب کرده ایم. برای چه تجافی داشته باشیم؟ برای اینکه دنیا اصلاً خانه فریب است و جای ماندن نیست. اگر من فکر کنم این جا قرار است بمانم، همه چیزم را در ابدیت از دست می دهم. «وَ الإنابَۀَ إِلی دار الخُلود»؛ «إنابَۀَ» یعنی چه؟ یعنی اینکه تمام وجودم متوجه «دار الخلود» وخانه جاودانگی باشد. خانه جاودانگی تعبیر عظیمی است. باید دلم از دار غرور به دار جاودانگی برگردد. این آدم سالم و عاقل است. آدم سالم طبیعی و عاقل و بهشتی به کسی می گویند که دلش، به سوی آخرت است. چهار مقوله‌ی انتخاب‌ها، ارتباط‌ها، رفتارها و افکار، دیدنی­‌ها، شنیدنی‌­ها، خوردنی­‌ها و عقایدش را اساسا با آخرت تنظیم می کند. برای همین امام صادق(علیه السلام) در جواب عنوان بصری برای خودسازی  12 دستور­العمل می دهند. حضرت اولین دستور یا اولین قدم را در عبودیت می فرماید، بنده برای خودش تدبیر نمی کند. یعنی برای خودش نقشه­ای در دنیا نمی ریزد که مانع آخرتش بشود. خودش را به خدا می سپارد و می گوید: خدایا من تسلیمم. «الإِسلامُ هُوَ التَّسلیم». قرار است هر چه تو بگویی، من آن کار را بکنم. کسی که از دستور­العمل‌­های رساله بدش می آید؛ با مرجع تقلید رابطه ندارد؛ مرجع تقلید یعنی متخصص تنظیم روابط دنیای تو با آخرتت. کسی که با او رابطه ندارد، پس معلوم است که او برای خودش تدبیرهایی دارد. نه تنها راجع به مرجع تقلید و رساله، بلکه وقتی نوبت اخلاقیات هم می رسد می گوید وقت ندارم. همیشه به آخرت مان و به کودک عزیز روان مان گفتیم: وقت نداریم. کار داریم؛ ما گرفتاریم. به خدا می گوییم: خدایا مگر ما بیکاریم که این همه به ما دستور­العمل داده‌ای؟ «و الإِستِعدادَ لِلمَوت قَبلَ حُلول الفوت = آمادگی برای موت، قبل از اینکه همه چیز از دست برود». ما فقط در یک صورت ترس از قبر و گرفتاری آن طرف نداریم که واقعاً دلمان را به سمت آخرت ببریم و بر اساس نظام عالی­تر، نظام پست­تر را اراده بکنیم. نه این که بر اساس نظام پست دنیا بخواهیم با نظام عالیِ آخرتی برخورد بکنیم.  عوامل آسان شدن وحشت قبر، انس با خدا- ولایت اولین چیزی که وحشت قبر را از بین می برد، همانطور که در عوامل آسان جان دادن هم بیان کردیم، انس با خداوند تبارک و تعالی است. هر چقدر انسان با خداوند انس شخصی پیدا بکند و هر چقدر محبت خدا در دلش بیشتر جا بیفتد و شخصاً با خداوند انس بگیرد، آن طرف وحشت ندارد، چون دارد وارد آن می­شود. دومین عامل، ولایت محبت اهل بیت(علیهم السلام) است. بعد از توحید، مهمترین چیزی که به داد ما می رسد و ما باید به خاطر آن خیلی شاد و شاکر خدا باشیم، ولایت اهل بیت است. حضرت امام صادق (علیه السلام) در جواب شیعه ای که از فقر و وضعیت بد اقتصادی اش گله می کرد، گفت: تو آدم ثروتمندی هستی. آن شخص گفت: من چه ثروتی دارم؟ حضرت فرمودند: تو ولایت ما را داری؛ حاضری این ثروت را با چیزی عوض کنی؟ عرض کرد: نه. اگر کسی با خدا و با محمد و آل محمد(علیهم‌السلام) احساس بدبختی و بیچارگی کرد، حقش است که بدبخت و بیچاره باشد. برای همین آدم‌های پَست و آدم‌هایی که خدا و اهل بیت را می فروشند به دنیا؛ تا یک مشکل دنیایی پیدا می‌کنند، اولین اتفاقی که در روحیه‌­شان به وجود می آید، این است که رابطه‌­شان را با نماز و خدا و اهل بیت به هم می زنند. اینها اول دنیا برایشان اصالت دارد، بعد خدا و اهل بیت. اگر خدا و اهل بیت را هم می خواهند، برای دنیا میخواهند. اگر دعا هم می کنند از خدا دنیا را می خواهند. اگر پرده کعبه را هم می گیرند، همه خواسته‌­هایش طبیعت است. نجات از هفت موقف هولناک نبی اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند:«حُبِّی‌ وَ حُبُ‌ أَهْلِ‌ بَیْتِی‌ نَافِعٌ‌ فِی‌ سَبْعة مَوَاطِنَ أَهْوَالُهُنَّ عَظِیمَه عِنْدَ الْوَفَاه وَ الْقَبْرِ وَ عِنْدَ النُّشُورِ وَ عِنْدَ الْكِتَابِ وَ عِنْدَ الْحِسَابِ وَ عِنْدَ الْمِیزَانِ وَ عِنْدَ الصِّرَاط[3] = رابطة دوستی با اهل بیت من در هفت موقعیّت حسّاسی که هول و هراس آن مواقف خیلی بزرگ است، سودبخش است. 1) هنگام مرگ، 2) در قبر، 3) هنگام نشر، 4) آنگاه که نامه عمل را به دستش می دهند، 5) آنگاه که نامه عمل را بررسی می کنند، 6) هنگام سنجش اعمال، 7) هنگام عبور از صراط». در روایت داریم که هر کدام از نماز، روزه، زکات، حج، ولایت چهره‌ای دارند. در قبر، ولایت به نماز، روزه، حج و زکات می‌‌گوید: بروید صاحبتان را کمک کنید، اگر کم آوردید من هستم. اگر ولایت واقعی و صادقانه باشد، کمبودها را جبران می‌کند. ولایت ما باید اینجا به دادمان برسد. اگر ولایت مان اینجا به دادمان نمی رسد داریم مسخره زندگی می‌کنیم. ضعیف، توسری­خور، با احساس پوچی و بدبختی زندگی می کنیم. وقتی ولایتت در زندگی دنیا به دادت برسد، مسلماً در آخرت بیشتر به دادت می رسد. ولایت هنگام زنده شدن مردگان در قیامت، نیز به داد انسان می‌رسد. زنده شدن پس از مرگ، لحظه‌ی خیلی سختی است که امام سجاد در دعای ابوحمزه می فرماید: من برای آن لحظه گریه می‌کنم. وقتی می خواهید به سمت قیامت و محاسبه 50 ساله با 50 سوال مهم محشور شوید، ولایت در آنجا به دادتان می‌رسد. ولایت هنگام دریافت نامه عمل نیز انسان را یاری می کند. اینها مواقف جزئی قیامت هستند که وقتی از قبر بیرون بیایید، نامه عمل را به دست راست یا به دست چپ می دهند، ولایت اینجا به دادت می رسد. ولایت در هنگام حساب رسی و هنگام سنجیدن اعمال بر ترازوی عدل و قسط الهی نیز عبور از صراط به کمک انسان می آید. قبلاً گفتیم که صراط روی جهنم نیست، بلکه از داخل جهنم عبور می‌کند و همه هم بدون استثناء از روی صراط یعنی داخل جهنم رد شده وارد بهشت می شوند. قرآن فرمود:«وَإِنْ مِنْكُمْ إِلَّا وَارِدُهَا[4] = و هیچ كس از شما نیست مگر [اینكه] در آن وارد مى‏ گردد». خدا رحمت کند حضرت امام را (رحمه الله علیه) فرمود: دنیا متن جهنم است. ما الآن همه ­مان در جهنم هستیم و داریم از توی جهنم به سمت صراط مستقیم حرکت می کنیم. این که دائماً سر نماز می گوییم: «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ»؛ یعنی خدایا ما را روی این صراط نگه دار. هنگام وفات صراط به پایان می‌رسد و ما یا می افتیم در جهنم یا در بهشت. اگر الان با خدا و اهل بیت قهر نیستی، پس روی صراط هستی و آنجا هم ولایت به دادت می رسد. اگر اینجا فقط دم از ولایت بزنی، ولی به کمکت نمی­آید، برای اینکه واقعاً ولایت نداری. تبلور ولایت اهل بیت علیهم‌السلام ولی فقیه است امروز تبلور ارتباط ما با ولایت و امام زمان(علیه‌السلام) ولی فقیه است. اگر با ولی فقیه­ در صلحی و مطیع هستی، در محبت و اطاعت هستی، امام زمان این را از تو می­‌پذیرد. بیشترین توقع و انتظاری که امام زمان(علیه السلام) از ما دارد، این است که ما محبت ولی فقیه و طاعت او را بر خودمان فرض و واجب بدانیم و او را در هیچ صحنه­ ای تنها نگذاریم. چون ولی امر، نائب امام زمان است. ولایت معنایش این نیست که بیاییم روضه بخوانیم برای امام حسین سال 61. روز قیامت ما را بر اساس رابطه­‌مان با امام زمان و عصر خودمان محاکمه می‌کنند:« یَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ[5] = [یاد كن] روزى كه هر گروهى را با پیشوایش فرا مى‏ خوانیم». مظهر اطاعت و ولایت امام زمان، اطاعت از ولی  فقیه است. این ملاک خیلی مهمی است تا در فتنه­‌های جامعه، به سمت جهنم نرویم و حواسمان باشد به کجا پناه می بریم. پشت سر چه کسی قدم برداریم. نماز «وحشت قبر» را از بین می برد بعد از دوستی و انس با خدا و انس با اهل بیت، سومین عامل که وحشت قبر را از ما می‌گیرد نماز است. امام باقر (علیه‌السلام) فرمود:« مَن اَتَمَّ رُکوعَه لَم تَدخُلهُ وَحشَتُ القَبر[6]= هرکس که رکوع [نمازش] را به‌طور کامل انجام دهد، در قبر دچار وحشت نخواهد شد». رکوع یعنی چه؟ رکوع یعنی من خدای بی­نهایت و باعظمت و یک خدای احدِ واحد را در مقابلم می­‌بینم که قدرت محض، حیات محض، اراده محض و خیر محض است و با بینهایت مخلوقات و ظهورات او سروکار دارم که اینها انسان را در مقابل چنین خدایی وادار به تعظیم می‌کنند. اگر کسی در مقابل خدا با شناخت و با عشق قلبی خودش خم بشود و به رکوع و به سجده برود، چقدر عاشقانه است. شخصی که اعتقادی به مسائل دینی نداشت به من گفت: این رکوع یعنی چه؟ این رکوع چیست که شما انجام می‌دهید؟ گفتم: یک استاد برجسته دانشگاه، یک پروفسور صاحب نظر در یک رشته را در نظر بگیرید که دانشجوها و اساتید دیگر در مقابل او تعظیم می کنند. یک انسان مثل خودشان است که زمانی جاهل بوده، ولی حالا اطلاعاتش خیلی زیاد شده و یک مقام بلند پایه علمی به حساب می‌آید. افراد در مقابل علم او تعظیم می‌کنند. رکوع یعنی تعظیم در مقابل حیات مطلق، قدرت مطلق، علم مطلق، زیبایی مطلق، مهربانی مطلق، رأفت مطلق، در مقابل این هزار تا اسمی که شبهای رمضان و شبهای احیا می خوانیم. آدم باید دیوانه باشد که در مقابل چنین کسی تعظیم نکند. گفتم: شما در مقابل انسان تعظیم و تکریم را می‌­پذیرید؟ گفت: بله. گفتم: در مقابل اصل و بینهایتش چه؟ رکوع یعنی یک نفر با همه وجودش خم شود. آنطور که پیغمبر می فرماید: خدایا تمام اجزاء وجودم برای تو سجده می‌کند. سجده یعنی روی پای خدا افتادن. بعضی­‌ها همین رکوع با این عظمت و با این ارزش را ناقص انجام می دهند. فرمود: دزدترین افراد کسی است که از نمازش می دزدد. رکوع را در نماز های واجب به اندازه طبیعی همان مقدار که در نماز های جماعت، امام جماعت انجام می دهد، انسان انجام باید انجام دهد. ولی در نماز های مستحب که عشق در آن است و کسی هم نیست تو را ببیند و کاری با تو ندارد، آنجا می‌ارزد و قشنگ است که انسان در رکوع بیشتر و طولانی تر بماند. بعضی از بزرگان ما وقتی برای عبادت  در حرم حضرت رضا (علیه‌السلام) می‌آمدند، می گفتند: اصلاً امشب شب رکوع است و تا صبح در تعظیم می ماندند. فرشته­ها هم از این کار لذت می برند. می فرماید: بعضی از فرشته از زمانی که خلق شان کردند در این تعظیم مانده­اند. بعضی­ها هم در سجده مانده اند. با رکوع و سجده، چیزی از وحشت قبر باقی نمی ماند. قبر همین سینه خودمان است. سینه‌­ای که رکوع و سجده در آن است و از یک رابطه عاشقانه با خدا لذت می برد. اضطراب و ترس در کجای این سینه و این قلب قرار می گیرد؟ به عنوان یک قاعده عرض کنم، ما هر جا در زندگی ترسیدیم و اضطراب، غم، افسردگی، احساس پوچی به ما دست داده، برای این است که رکوع ها و سجده‌­هایمان درست نبوده. دستور به انجام اعمالی برای کاهش وحشت قبر مقداری از وحشت قبر به وسیله همین کارهایی که میت در دنیا انجام داده بود، از بین می رود. مثل انس با حق تعالی و اهل بیت و نماز و عبادت؛ از قبر به بعد نوبت بازماندگان میت است که برایش کاری بکنند. چون میت دستش از دنیا کوتاه شده و نیاز به کمک ما دارد. اسلام هم دستور داده که برای اموات تان کمک کنید. یکی از کارهایی که سفارش شده، این است که بر بالین شخصی که در حال احتضار است، سوره یس و صافات خوانده شود و یا چیزهایی که او در طول حیاتش به آن ها انس داشته است را کنارش بگذارند. مسئله بعدی خوب دفن کردن است. خوب دفن کردن خیلی در کم کردن وحشت قبر موثر است. موقع شستنِ میت دعا دارد. کفن خوب برایش بگذارند که معمولا روی آن 40 مؤمن امضا می کنند:« اللّهمَّ إِنّا لا نَعلَمُ مِنهُ إِلّا خَیرا = خدایا! ما جز خیر و خوبی از او ندیده‌ایم!» و خدای مهربان به حرمت 40 مؤمن او را می‌بخشد. حتی ممکن است این مؤمنین اشتباه بکنند، ولی خدا می‌پذیرد. بعضی­ها دعای جوشن کبیر را با اعتقاد و با فهم روی کفن­‌هایشان می­‌نویسند، تربت امام حسین را برمی‌دارند که همه­ اینها موثر است. نحوه دفن هم مهم است. در مفاتیح نوشته شده و چقدر خوب است که ما اینها را رعایت کنیم. بعد از غسل دادن میت، نحوه بردن به سمت قبر، اینکه چگونه میت را باید ببرند، دعا دارد و این دعاها خیلی میّت را آرام می کند. گفته شده که میت را یک دفعه داخل قبر نگذارید، چون نفس با اوست و ادراک می­‌کند. هر کاری که با بدن بکنند، نفس ادراک می کند هر خراشی به بدن بیفتد دردش به نفس می رسد. چون نفس متعلق به بدن است و با آن سالها انس داشته است. سفارش می‌کنند که میت را در چند متری تا قبر روی زمین بگذارید، بعد دوباره بلند کنید، سه مرتبه این کار را انجام دهید. سلام و صلوات و «لا إله إلاّ الله اللّه» هم بگویید. بعد از دفعه سوم اگر میت مَرد است، سر او را پایین قبر قرار دهید و وقتی بلند کردید با سر در قبر ببرید و بگذارید. اگر میت زن است بعد از این که سه مرحله را انجام دادید، بدنش را کنار قبله قبر قرار دهید، یعنی به سمت قبله قبر، بعد مرحله چهارم زن را به پهنا یعنی، همانطوری که بلند کردید، داخل قبر بگذارید. اینها دستورات بسیار شگفت‌­انگیزی است که باید از نظر روان­شناسی و انسان­‌شناسی روی آن کار بشود که این نوع رفتار برای زن و مَرد چه فرق دارد. سفر پرماجرا                                   [1] - تفسیر القمّی : 1 / 19 . [2] - سوره قصص/77. [3] - بحار الانوار ج 7 ص248. [4] - سوره مریم/ آیه 71. [5] - سوره اسراء/ 71. [6] - کافی، ج ‏3، ص 321.

امام زمان(علیه‌السلام) که بیاید، ریشه ظلم و ستم را می‌کَند. من هم باید ببینم الان چقدر به عدل علاقمند هستم و از ظلم بیزارم. علی (علیه‌السلام) فرمود: «اگر تمام دنیا را به من بدهند، حاضر نیستم پوست جوی را ازدهان موری به زور بستانم». پس باید گرایش به عدالت داشته باشم و نه به کسی ظلم کنم و نه ظلم را بپذیرم. خدا رحمت کند آقای خوشدل تهرانی را که می‌گفت: بزرگ فلسفه قتل شاه دین این است                   که مرگ سرخ به از زندگی ننگین است نه ظلم کن به کسی و نی به زیر ظلم برو               که این مرام حسین است و منطق دین است من اگر واقعاً دوستدار امام حسین و امام زمان (علیهم‌السلام) هستم، باید ببینم چقدر در مسیر آن بزرگواران حرکت می‌کنم. کسی که دندان طمعش را نمی‌کشد و زیاده طلب است و کسی که آرزوهای طولانی دارد، حتی اگر از راه حرام و ناروا باشد، معلوم است که این شخص یار واقعی امام زمان نیست. روزی که آقا امام زمان بیایند، بعضی‌ها می‌گویند: امام زمان دین جدید آورده؟ از بس که پیرایه بستیم به دین و راه دین را عوض کردیم، هر کس به میل و سلیقه خودش رفتار کرد. برای همین می‌گویند: آیا آقا دین جدیدی آورده؟ خیر. ما دین را وارونه کرده و تغییرش داده‌ایم. امام زمان همان دین جدشان را تبلیغ می‌کنند. ما امروز راحت خودمان را می‌توانیم بسنجیم که چقدر یار واقعی امام زمان هستیم. چقدر از ظلم بیزاریم؛ چقدر طرفدار حق و عدل و داد هستیم. چرا نماز بازدارنده ی زشتی هاست؟ قرآن در مورد نماز می‌فرماید: «وَأَقِمِ الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَلَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ وَاللَّهُ یَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ [1]= و نماز را برپا دار كه نماز از كار زشت و ناپسند باز مى دارد و قطعا یاد خدا بالاتر است و خدا مى‏ داند چه مى ‏كنید». چرا؟ برای این که نماز ذکر و یاد خدای بزرگ است.   اگر نماز درست بخوانم و واقعاً نمازم یاد خدا باشد، باید ببینم چقدر از دروغ بدم می‌آید و چقدر از صداقت خوشم می‌آید؟ چقدر از معصیت دوری می‌کنم؟ چقدر شیفته‌ی عمل کردن به دستورات خدا هستم؟ زیرا خاصیت نماز اوج دادن و بالابردن انسان است؛ همانطور که فرمودند:« الصلاة معراج المؤمن = نماز معراج مومن است». یعنی نماز آنقدر قدرت دارد که انسان را از تمام زشتی ها جدا می‌کند. نماز هم انسان را تخلیه می‌کند هم تحلیه (تحلیه = زینت دادن) می‌کند. هم انسان را پاک می کند از زشتی‌ها و هم آراسته می‌کند به خوبی‌ها و زیبایی‌ها. چرا که ذکر خدای بزرگ است. حساب کردم در 17 رکعت نماز 154 بار می‌گوییم «اللهُ اکبر». که تعدادی از آن واجب رکنی، تعدادی واجب غیر رکنی و بقیه‌اش مستحبند. جواد آقای ملکی تبریزی در کتاب «اسرار الصلاه» شان که کتاب خیلی خواندنی است می‌فرمایند:«اگر یک بار دل انسان بگوید: «اللهُ اکبر» نه تنها خدا را به چیزی و کسی نمی‌فروشد، بلکه اگر تمام عالم را به او بدهند، پای عشق خدا قربانی می‌کند». در حالی که ما 154 بار «اللهُ اکبر» می‌گوییم. یعنی تقریباً 90 سال پیش ایشان این مطلب را در کتاب شان بیان می‌کنند و می‌فرمایند: متاسفانه غالب مردم به جای تکبیر تحقیر می‌گویند. العیاذ بالله دارند می گویند: خدا کوچکتر است. اگر خدا بزرگتر است، پس عالم کوچکتر است، میز کوچکتر است، شهوت کوچکتر است، منیت کوچکتر است، ثروت کوچکتر است، دوست و همسر کوچکترند. چه کسی دیده که کسی عقل داشته باشد و چیز گرانتر را بدهد و ارزانتر را بگیرد. همه می‌خواهند چیزی را بدهند و بالاترش را بگیرند. این که علی (علیه‌السلام) فرمود یا دنیا یا دنیا... غری غیری = ای دنیا ای دنیا برو دیگری را فریب بده.»  برو تو حریف علی نمی‌شوی. علی قیمت خودش را فهمیده. اگر آدم قیمت خودش را بفهمد، خودش را به کل دنیا نمی‌فروشد، چه برسد به این که آدم قدر خدا را بشناسد. علی (علیه‌السلام) در نهج البلاغه فرمودند: انسان بهای جسم تو بهشت است، یعنی اگر جسمت را به قیمتی کمتر از بهشت بفروشی، باخته‌ای و تاجر ورشکسته ای. دنیا بازار است، چه کسی در این بازار سود می برد و چه کسی زیان؟ امام هادی(علیه‌السلام) فرمودند: «الدنیا سوقٌ، ربح فیها قومٌ و خَسِرَ آخرُونَ[2]= دنیا بازاری است که جمعی در آن سود برند و گروهی زیان بینند».  اگر انسان بداند که در بازار دنیا چه بخرد و از چه کسی بخرد و به چه کسی بفروشد، برنده است. ولی کسی که بی‌حساب و کتاب خرید و فروش کند، نه خریدش مشخص باشد که از چه کسی بخرد و به چه کسی بفروشد و نه مشخص باشد که چه بفروشد، این شخص به فرموده‌ی قرآن خسران کنندگان است:«ان الانسان لفی خسر[3]=»  انسانها همه در زیانکاری هستند، مگر کسانی که بدانند در این بازار چه بخرند:«ایمان و عمل صالح». کسی که در این بازار پول و ثروت و دنیا را خرج دینش کند، نه این که دین را خرج اینها بکند. بعضی‌ها متاسفانه تاجر ناشی هستند. دین را می‌دهند که به آرزوی شان برسند. بعضی‌ها آرزوهایشان را براساس ملاک دینی طلب میکنند. خیلی‌هایشان به آرزو هم می‌رسند و در همین دنیا عزت و قرب الی الله پیدا کردند. بعضی‌ها هم پای همین دنیا دین، شرف، انسانیت، غیرت و حمیت شان را ریختند. یکی از جاهایی که این داستان را خوب نشان می‌دهد، داستان آقا امام حسین (علیه‌السلام) است. در همین بازار عمر بن سعد جهنمی می‌شود. با این که خون و سرش را هم داده، هستی و آبرویش را هم داده. در همین بازار حر بن یزید ریاحی هم خون و سر و هستی اش را داده است. حر ریاحی به جایی رسید که امام زمان هم می‌روند بالای قبرش به او سلام می‌کند. شما ببینید تاجر ناشی با غیر ناشی چقدر فرق می‌کند. به نماز و شرایط نماز و نمازگزار اهمیت بدهیم یکی از نکاتی که در نماز مهم است، لباس نمازگزار است که نجس نباشد؛ از مال غصبی نباشد؛ از مال حرام نباشد؛ مال کسی نباشد که از او رضایت نگرفته باشیم. نظافت در لباس خیلی مهم است. نظم در لباس نمازگزار مهم است. درست نماز خواندن، یک بحث است و نمازِ مورد قبول خواندن بحث دیگر. خدا رحمت کند شهید مطهری را، موقعی که به شهادت رسیدند، چند شب بعد ما منزل شان رفتیم که تسلیت بگوییم. من از همسر مکرمه ایشان پرسیدم که خاطراتی از اخلاق ایشان در خانه بگویید. گفتند: آقا استحمام می‌کردند و بعد محاسن شان را شانه و معطر می‌کردند. وضو می‌گرفتند. می‌پرسیدیم: قرار ملاقاتی دارید؟ می‌گفتند: بله. می‌گفتیم: با کی؟ می‌گفت: با خدا. این که قرآن می‌فرماید:«خُذُوا زِینَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ[4] = زینت خود را به هنگام رفتن به مسجد با خود بردارید». یک معنی این آیه همین است. یعنی موقعی که می‌خواهید نماز بخوانید، لباس تمیز و نظیف تان را بپوشید. نماز خواندن، مصافحه کردن و نشستن با خداست. معنی دیگر آن مربوط به خود مسجد است. یعنی به مسجد که می‌روید، لباس تمیز بپوشید، معطر باشید. با پای عرق کرده به مسجد نیایید. یا اگر غذایی خورده اید که ممکن است بوی آن مردم را اذیت کند، به مسجد نیایید؛ یا مسواک کنید و بوی بد  را برطرف کنید و بعد به مسجد بروید.   پیامبر گرامی همیشه معطر بودند. به طوری که در تاریکی که چشم، چشم را نمی دید، یک دفعه یکی صدا می‌زند مژده باد بر شما که محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) آمد. می‌گفتند: از کجا متوجه شدی؟ می گفت: از بوی خوش پیامبر. سر و صورت و محاسن پیامبر هم همیشه مرتب بود. پیامبر در آب راکد خودشان را نگاه می‌کردند و محاسن شان را مرتب می‌کردند. پیامبر(صلی الله علیه و آله) می‌فرمودند:« ان الله نظیف یحب النظافه = خدا تمیز است و تمییزی را دوست دارد». نکته دیگر در نماز، دانستن مسائل نماز و سبک نشمردن نماز است. امام صادق فرمودند:« إنَّ شَفَاعَتَنَا لَا تَنَالُ مُسْتَخِفّاً بِالصَّلَاةِ = کسانى که نماز را سبک مى شمارند، هرگز شفاعت ما به آنان نخواهد رسید». نمی‌گویند: شفاعت من به آنان نمی‌رسد. می‌گویند شفاعت ما به آنان نمی‌رسد. یعنی امام حسین و حضرت زهرا و دیگر معصومین (علیهم‌السلام) هم او را شفاعت نمی کند. من حساب کردم نماز 930 تا مسئله دارد. واجبات نماز چیست؟ واجبات رکنی و غیر رکنی چیست؟ اگر اشکالی پیش آمد، چه کار باید بکنیم؟ واجبات غیر رکنی اگر جابجا شد، چطور است؟ شکیات نماز چگونه است؟ فردی می‌گفت: هر وقت در نماز شک کنم، نماز را می‌شکنم و از اول می‌خوانم. این درست نیست. شکستن نماز حرام است. این را توجه ندارند. نکته دیگر قرائت نماز است. نماز را باید صحیح قرائت کرد. مثلاً بعضی‌ها خیلی ساده می‌گویند: الله اکبر یعنی خدا بزرگ. در حالی که باید کامل گفته شود:«اللهُ اکبر= خدا بزرگتر است». باید بروم نزد کسی حمد و سوره‌ام را درست کنم. یک خرده گونه‌های بچه‌ام زرد میشود فورا می‌روم پیش دکتر. اما نسبت به نماز و آداب دینی بی‌توجه هستیم. چرا او را نمی‌برم پیش معلم دینی و اخلاقی و تربیتی که بگویم بچه‌ام چه اشکالی دارد. به نماز بی توجه است به امور دینی بی‌توجه است. اینها را باید دقت کرد. یک نکته دیگر این که نباید هر وقت دلم خواست و هر وقت شد، نماز بخوانم. نماز باید اول وقت خوانده شود. اول وقت رضوان الله و آخر وقت غفران الله. فرمود: اگر می‌خواهید نمازتان با نماز امام زمان بالا برود، باید اول وقت بخوانید. روایت داریم: کسی که وظایف دینی‌اش را انجام بدهد، خدا به او عنایت می‌کند و به کارهای دیگرش هم می‌رسد. آنهایی که در وقت نمازشان منظمند. وقت کاسبی و استراحت شان هم منظم است. غذاخوردن شان هم منظم است. نماز مثل نفس کشیدن است. کسی که نماز نمی‌خواند یا نامنظم میخواند، مثل کسی است که دستش را در دست خدا می‌گذارد و دوباره می‌کشد، می‌گذارد و می‌کشد. یکی از شرایط نماز که انسان را اوج می‌دهد، خشوع در نماز است. خشوع یعنی حضور قلب یعنی هماهنگی دل با زبان. چون زبان و چشم و دست که نمی‌تواند تعداد رکعات را نگه دارد، قلب نگه می دارد. اگر با رعایت همه شرایط نماز، نماز بخوانیم، این نماز یک گام ما را به خدا نزدیکتر و از کبر و غرور و منیت و دروغ و خیانت به امانت و زشتی‌ها ما را دور کند.   امام زمان علیه السلام/نماز [1] - عنکبوت/45. [2] - تحف العقول، ترجمه احمد جنتی، ص1064. [3] - سوره مبارکه عصر [4] - اعراف/31.