آآنچه پیش رو دارید گزیده ­ای از سخنان استاد محمّد شجاعی می باشد که به مناسبت روز عرفه ایراد شده است. عظمت عرفه در بخشیده شدن محرومان شب قدر عرفه روز بسیار باعظمت و شریفی است که به تنهایی در برابر همه فضیلت ­های سال خودنمایی می ­کند. امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «مَنْ لَمْ یُغْفَرْ لَهُ فِی شَهْرِ رَمَضانَ لَمْ یُغْفَرْ لَهُ اِلی قابِلٍ اِلاَّ اَنْ یَشْهَدَ عَرَفَةَ؛ کسی که در ماه رمضان بخشیده نشود، تا سال آینده بخشیده نمی شود، مگر اینکه [روز] عرفه را درک کند». سرّ بخشش و مغفرت این روز، معرفت است که بدون آن اتفاق نمی ­افتد و این رمز مهمی است که اگر قرار است کسی از جهنم نجات پیدا کند باید معرفت کسب کند. لذا این مسئله حکایت از عظمت این روز می­ کند که به تنهایی خودش را در مقابل همه ایّام الهی نشان می ­دهد. عرفه بزرگترین رحم و فرصت زمانی برای ایجاد تحّول درونی است؛ چون انسان به هدف خلقتش نزدیک می­ شود. در واقع وقتی انسان با خود حقیقی­ اش آشنا می ­شود، الله را هم می ­تواند بشناسد، بدون فهم خودش نمی ­تواند معرفت عمیقی از الله تبارک و تعالی یا اصول و فروع دین داشته باشد. آن گنج حقیقی انسان همان نفس و نفخه ­ای که خداوند تبارک و تعالی به او عطا کرده که معرفت او کلید همه معرفت ­هاست. چنانکه امیرالمومنین علی (علیه السلام) فرمودند:«مَعرِفَۀُ النَّفس أنفَعُ المَعارِف؛ پرسودترین معرفت­ها شناخت نفس است» و معرفت نفس معرفتی است که اگر حاصل نشود سایر شناخت­ها به داد انسان نمی ­رسد. در قاعده «رابطه دنیا با آخرت مثل رابطه رحم مادر با دنیاست»، اتفاقی که برای جنین در رحم مادر می­ افتد تحول و تکاملی است که هرگز در دنیا امکان­ پذیر نیست. فقط رحم است که آن قدرت فوق ­العاده را دارد که یک نطفه کوچک را تبدیل به یک انسان کامل کند. در حالیکه دنیا هرگز این توان را ندارد؛ چون فعلیت آن خیلی زیاد است. دنیا هم نسبت به نفس ما رحم است. جنین از رحم مادر وفات پیدا می­ کند و به دنیا متولد می­ شود، نفس ما هم از رحم دنیا وفات پیدا می­ کند و به برزخ متولد می ­شود. لذا دنیا فرصتی است که محصولش جاودانگی و آخرت هست. امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمودند: «بَقیَۀُ العُمر لا قیمَۀَ لَها قَد یُدرَکُ بِها ما فات و یُحیی بِها ما مات؛ برای بقیه عمر نمی توان قیمت گذاشت تمام آنچه که از دست یک انسان رفته و هر چیزی که مرده را می ­شود با آن زنده کرد و به دست آورد». ولی با این حال افراد در نوع انتخاب­ ها، ارتباط­ها، رفتارها و افکارشان گاهی وقت­ها چنان اشتباه می­ کنند که قدرت رحم دنیا نمی ­تواند آن­ها را بسازد و در حالی وارد برزخ می ­شوند که سالم نیستند و این شروع یک زندگی بسیار غم ­انگیز و حسرت ­انگیز است که نمی­توانیم عمق این حسرت و غم را امروز درک کنیم. خداوند تبارک و تعالی در دنیا فرصت­ های مختلفی پیش روی ما قرار داده که انسان بتواند در آن­ها پاک شود؛ چون او مهربان است و دوست ندارد کسی به دوزخ کشیده شود. از جمله این فرصت های زمانی است، مانند ماه رجب، ماه شعبان، ماه مبارک رمضان و.. که هر کدام از این ماه ­ها فضاهایی هستند که تأثیرگذاری ­اش در نفس فوق­ العاده قدرتمند است. یکی از بزرگترین فرصت­ های زمانی، شب و روز عرفه است که می­ تواند همه محرومان قساوت مند در ماه مبارک رمضان را اصلاح کند و فلسفه این روز یادآور فلسفه اصلی خلقت انسان است. منظور از این ارتباط مستقیم عرفه با خلقت انسان چیست؟ قرآن کریم می­ فرماید: «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُونِ» از امام صادق (علیه السلام) پرسیدند که منظور از «لِیَعرفُون» چیست. فرمودند: یعنی معرفت». یعنی عبادت مستلزم معرفتی است که می ­تواند انسان را به بصیرت، شناخت و معرفت برساند. آن مسئله ­ی که شایسته ­ترین چیز برای شناختن است، خود انسان است. چنانکه طبق فرمایش مولا امیرالمومنین (علیه السلام) که فرمودند:«فَإنَّ الجاهِلَ مَعرِفَۀَ نَفسِهِ جاهِلٌ بِکُلِّ شَیء؛ کسی که نسبت به معرفت نفسش جاهل باشد در واقع به همه امور جهل دارد». لذا اگر کسی نفس را نشناخت هیچ چیز را نشناخته نه الله را و نه هیچ چیز دیگر را. هر علمی که انسان یاد بگیرد به ضررش تمام می ­شود. وقتی خودش را نمی ­شناسد شما تفسیر بخوانی، عرفان بخوانی، فلسفه بخوانی، و... هر علم دنیایی را یاد بگیری، وقتی که محور علوم دستت نیست همه جز تاریکی و ضلالت و عمر تلف کردن کار دیگری نمی­ تواند بکنند. در واقع خودش می­ شود یک بت و مشغله برای اینکه از خودت غافل شوی و به خودت توجه نکنی که اساساً برای چه به دنیا آمدی و هدف از خلقت تو چیست. ما باید در عرفه به این برسیم در غیر این صورت صرف اینکه چند ساعتی برویم دعای عرفه­ای بخوانیم در هر جا  مکه باشد یا منی باشد یا عرفات باشد یا هر جای دیگر، مشکلی را حل نمی­ کند. حقیقت عرفه در گرو شناخت امام توحید بدون ولایت یک امر موهومی است. همانطور که الله بدون ولیّ و مظهر قابل شناخت نیست، چطور می­ توان به مطلق دست پیدا کرد بدون شناخت مظهرش! و چطور کسی که خودش را نشناخته می ­تواند امامش را بشناسد. اینجاست که اگر کسی هیچ ارتباطی با ولی الله نداشت در واقع گمشده است. کسی که نمی ­داند نسبتش در این عالم با ولی الله چیست! اصلاً خودی را که مناسب با این ولی الله است، گم کرده و هنوز پیدایش نکرده است. در حدیث آمده: «مَن ماتَ وَ لَم یَعرَف اِمامَ زَمانِهِ ماتَ مَیتَۀً جاهِلِیَۀ؛ هر کس بمیرد ولی امام زمان را نشناسد به مرگ جاهلیت از دنیا م ی­رود». هر درجه ­ای می­ خواهد داشته باشد وقتی که نمی ­داند امام زمانش کیست، و فقط بدانیم امام زمان ما، فرزند حجۀ ابن الحسن العسکری (علیه السلام) است. این را هم دشمنان ما می ­دانند. حسین زمان ما به تعبیر امام علی (علیه السلام) طرد شده آواره تنها و یگانه است و هنوز مشغول یار جمع کردن است. برای اینکه بتواند قیام خودش را انجام بدهد. او منتظر است که لشکریانی به او بپیوندند و از طرفی همان کاری که امام حسین کرد را انجام می ­دهد؛ یعنی چراغ را خاموش می ­کند و به هر کس می­ گوید هر کس نمی ­خواهد بیاید از اینجا دور شود. یک عده از این تاریکی اوضاع دارند استفاده می ­کنند از امام زمان شان به بهانه ­های انواع شهوت ­های عقلی، شهوت ­های وهمی، خیالی و حسی جدا می­ شوند یا درس دارند، می­ خواهند متخصص بشوند که حتی فرصت جنگ و جبهه و جهاد هم نداشتند و ندارند یا زن و بچه دارند یا به شکم و شهوت و چیزهای دیگر باید برسند فرصتی برای حضرت ندارند. امّا برخی خودشان را به قرارگاه حضرت رساندند، در چادر حضرت نشستند و منتظرند. عده دیگری هم خودشان را با شمشیر زدن و تلاش به چادر حضرت می ­رسانند. این سه گروه است. اینجاست که تو باید وضعیت خودت را روشن کنی که الان در کدام یک از این گروه ­ها قرار داری. ارزش عرفه به این است که بدانی در کجا هستی و مختصات خودت را بشناسی. آیا در حال نزدیک شدن به چادر حضرت هستی و یا با انواع مشغله ­ها دور می ­شوی و غفلت ­زده هستی. فضیلت زائران امام حسین (ع) در عرفه امام صادق (علیه السلام) می فرماید: «إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى یَبْدَأُ النَّظَرَ إِلَى زُوَّارِ قَبْرِ الْحُسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلَامُ عَشِیَّةَ عَرَفَةَ قَبْلَ أَهْلِ عَرَفَاتٍ...؛ خداوند تعالی در روزعرفه به زائرهای امام حسین بیشتر از اهل عرفات توجه می ­کند...». چرا خداوند در روز عرفه قبل از اینکه به اهل عرفات نگاه کند به زائرین سیدالشهداء توجه دارد؟ چون کامل­ترین ظهور الله در مظاهر خودش است و الله مظهری کامل­تر از معصوم ندارد و اساساً تنها راه انحصاری شناخت الله به معنای حقیقی و عبادت الله به معنای حقیقی «معرفت الإمام» است. بدون معرفت امام کسی به الله راه پیدا نمی­ کند. بدون معرفت خلیفه و مَثَل اعلی کسی به ظاهر و مقام غیبت راه پیدا نمی ­کند و کسی می­ تواند در عرفه حضور داشته باشد و به معرفت برسد که از کامل­ترین مظهر الله یعنی معصوم و ولی الله الأعظم غفلت نکند. بنابراین در عرفه کسی درک درستی پیدا می ­کند که روحش، جانش با خلیفۀ الله پیوند برقرار کند؛ با آن خلیفه ­ای که الان در بین من و شماست، آن خلیفه ­ای که الان ما در محضر او هستیم یعنی وجود مقدس آقا امام زمان (علیه السلام). بنابراین چه کسی از عرفه بیشترین بهره ­برداری را می ­کند و چه کسی در زائرها حسینی تر ­است! کسی که مهدوی باشد. یعنی کسی زائر امام حسین نمی ­شود مگر اینکه زائر امام زمان (علیه السلام) باشد. چون خداوند در عرفه به زائران امام حسین نگاه می­ کند الان ما زائر امام حسین (علیه السلام) هستیم یا نیستیم؟ اگر پیوند با منتقمش داریم زائر امام حسین (علیه السلام) هستیم و اگر زائر امام حسین (علیه السلام) هستیم که خداوند اول به تو نگاه می­ کند در بخشش و رحمت و مغفرت و عطایش.

انتقال فرهنگ مهدویت به نسل نو و کسانی که آشنایی کمتری با امام عصر، حضرت مهدی (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) دارند، کار بسیار سخت و در عین حال، باظرافتی است و کمترین کج­ سلیقگی در آن، باعث وازدگی از این فرهنگ خواهد شد. زیرا فرهنگ مهدویت، فرهنگ ارزش­ها و همان فرهنگ دین است و همان­طور که انتقال ارزش­های دینی بدون ظرافت­های خاصّ خود، ممکن نیست، انتقال فرهنگ مهدویت به نسل نو و تربیت آنها به عنوان نومنتظرانِ ظهور حضرت (علیه السلام) نیز، بدون شیوه‏ های خاصّ خود ممکن نخواهد بود.   بحث در این موضوع را با این سؤال آغاز می‏کنیم که فرهنگ مهدویت و انتظار چیست؟ و اهدافی که ما با انتقال فرهنگ مهدویت به نسل نو به دنبال تأمین آنها هستیم، کدامند؟ فرهنگ مهدویت قبل از اینکه به نجات و رستگاری بشر در آینده مربوط باشد، به زمان حال و الآن جامعۀ شیعه مربوط است. بدون شک، شیعه بودنِ یک فرد در زمانِ ما، در گرو اعتقاد و التزام به امامت امام زمان (علیه السلام) است زیرا در آموزه های شیعی آمده است که در هر عصری، امامی از طرف خداوند برای مردم تعیین شده و ایمان و اسلام فرد، جز به شناخت او و اقرار و التزام به امامتش، پذیرفته نخواهد بود. و بدون این امر، رهایی از پی آمدهای مرگ، به سان مرگ در دوران جاهلیت، ممکن نیست. پس باید به فرزندانمان بیاموزیم «مهدی» کیست؟ و چه نقشی در زندگی ما دارد؟ فرزندانمان باید بدانند مهدی (علیه السلام) امامی است که خداوند برای بشریت تعیین کرده و سعادت اخروی آنها در گرو اعتقاد و التزام به امامت اوست. بنابراین اولین هدفی که ما در انتقال فرهنگ مهدویت به دنبال تأمین آن هستیم، سعادتمند شدن فرزندانمان در آخرت است. زیرا سعادت اخروی نسل نو، با اعتقاد به امامت امامی که الآن در غیبت بوده و دسترسی به او برای ما ممکن نیست، گره خورده است.   دومین هدفی که ما به دنبال تأمین آن هستیم، تربیت زمینه ­سازان ظهور است. بدون تردید ظهور امام زمان (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) مرهون زمینه­ سازی و آمادگی عمومی مردم جهت پذیرش امر ظهور است. مردمِ معقتد به امام زمان (علیه السلام)، باید زمینه را برای ظهور آن حضرت فراهم کنند و این امر، به شناساندن وضعیت مطلوب و ایده­ آل، به جهانیان ممکن خواهد بود. زیرا اگر جامعۀ بشری وضعیت مطلوب و حیات برتری را که در جامعۀ مهدوی به مردم وعده داده شده است، بشناسند، زودتر از مکاتب دیگر مأیوس شده و مشتاق تحقّق جامعۀ آرمانی مهدوی می‏شوند بنابراین یکی دیگر از اهداف انتقال فرهنگ انتظار به نسل نو، در واقع آشنا کردن آنها با وضعیت ایده­ آل جامعۀ بشری، به منظور شناخت جایگاه وضعیت موجود، و سپس شناساندن وضعیت ایده­ آل به جامعۀ جهانی توسط آنهاست. نسل نو باید وضعیت ایده­ آلی را که در جامعۀ مهدوی تحقّق خواهد یافت، بشناسد، تا بتواند جایگاه و وضعیت موجود را مورد نقد و بررسی قرار دهد. زیرا کسی که وضعیت ایده­ آل را نشناسد، کاستی‏ های وضعیت موجود را نیز نخواهد شناخت و در این صورت، چه بسا ممکن است مانند آن باصطلاح اندیشمند امریکایی، وضعیت موجود را بهترین وضعیتی بداند که برای بشریت دست­ یافتنی است لذا یکی از اصلی ‏ترین اهداف انتقال فرهنگ مهدویت به نسل نو، شناساندن کاستی‏ های وضعیت موجود به آنها و جلوگیری از رضایت به حال کنونی جامعه است. نسل نو بعد از شناخت کاستی‏های وضعیت موجود، تلاش می‏کند تا وضعیت ایده­ آل بشری را برای جهانیان تبیین نماید و تبیین وضعیت ایده­ آل برای جهانیان باعث پیدایش شوق و رغبت در آنها نسبت به تحقّق چنین وضعیت خواهد شد و پیدایش این اشتیاق جهانی، یکی از مقدّمات ظهور صاحب الزّمان، مهدی موعود (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) است. در غیر این صورت امام مهدی (علیه السلام) می‏بایست بیشتر از نیمی از مردم جهان را سرکوب نماید. و چنین امری با هدف ظهور آن حضرت همخوانی ندارد.   هدف دیگری که در انتقال فرهنگ مهدویت به نسل نو دنبال می‏شود، همسان ­سازی شخصیت آنها با ایده­ آل­های جامعۀ آرمانیست. نسل نو با شناخت شاخص‏های انسان عصر مهدوی، تلاش می‏کند خود را با این شاخص ‏ها هماهنگ و با انسان­های عصر ظهور همگون نماید و این، همان چیزی است که امروزه از آن به عنوان تربیت مدیر و نیروی انسانی یاد می‏شود. بدون شک یاران حضرت مهدی (علیه السلام) و مدیران حکومت آن حضرت، از بین همین منتظران ظهور خواهند بود، بنابراین لازم است نسل نو، هماهنگ با شاخص ‏های انسان عصر مهدوی تربیت شود زیرا در غیر این صورت هرگز ظهوری رُخ نخواهد داد. با توجّه به مطالب گذشته، پُر واضح است که یکی از ضروری ‏ترین نیازهای نسل نو، آشنا کردن آنها با فرهنگ مهدویت و انتظار است. و یکی از اساسی‏ ترین پیش­ نیازهای تأمین این هدف، بسترسازی است. همان­طور که گیاه در بستر مناسب، جوانه زده و رشد می‏کند و پرورش آن، بدون فراهم نمودن آب و خاک و هوای مناسب ممکن نیست، پرورش نسل نو و تبدیل آنها به نومنتظران ظهور امام مهدی (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) نیز بدون بذرپاشی در بستر مناسب و فضای سالم، ممکن نخواهد بود. بذر اندیشۀ مهدویت و فرهنگ انتظار، برای جوانه زدن در وجود آدمی، نیازمند بستر و فضایی مناسب است تا رشد و نموّ نموده و در وجود آدمی ریشه دوانده و به درخت پُرمیوۀ انتظارِ پویا تبدیل شود. بنابراین نخستین کاری که در انتقال فرهنگ مهدویت باید انجام شود، فضاسازی است. در غیر این صورت امر تربیت با موفقیّت کمتری همراه خواهد بود. مسلماً در امر تربیت، نمی‏توان برای یکایک افراد جامعه پروندۀ تربیتی تشکیل داد و بر فرض امکان چنین امری، تربیت آنها بدون فضای مناسب تربیتی ممکن نخواهد بود. بنابراین باید فضایی که مناسب تربیت مهدوی است، ایجاد کنیم زیرا قرار گرفتن در فضایی خاص، باعث می‏شود تا افراد مطابق آن فضا حرکت کنند و اگر فضای تربیتی ما، فضای تربیت مهدوی نباشد، شناساندن فرهنگ انتظار به افراد در این فضا مانند شنا کردن در خلاف جریان آب است و اما اینکه چگونه می‏توان فضا را فضای تربیت مهدوی نمود، خود سؤال مهمی است، که پاسخ دادن به آن چندان آسان نیست. فضاسازی تربیتی چند مرحله دارد. نخست باید در منزل فضای تربیت مهدوی حاکم باشد یعنی فرزندانمان باید پایبندی به ارزش­های انتظار را در خانه لمس کنند در غیر این صورت، ارزش­های انتظار به درستی به او منتقل نخواهد شد. همانطور که فرهنگ مسواک زدن هنگام خواب بدون پایبندی والدین به این امر، به درستی به بچه منتقل نمی ‏شود، فرهنگ انتظار نیز در وجود کودک بدون پایبندی والدین به لوازم این فرهنگ، شکوفا نخواهد شد. مرحلۀ دوم، مرحلۀ فضاهای آموزشی و در نگاه کلان‏تر، فضای جامعه است. فضاهای آموزشی اعم از مراکز نگهداری کودکان و دبستان­ها و مدارس راهنمایی و دبیرستان­ها و حتّی دانشگاه ها باید عطر و بوی فرهنگ مهدویت داشته باشند تا هر کسی که در این فضاها قرار می‏گیرد، معطّر به این عطر گردد. و اگر فضاهای آموزشی ما با فضای منزل هماهنگ نباشد، اثرات مثبت فضای منزل را نیز از بین خواهد برد. و مهم­ترین مسئله‏ای که در این مرحله قابل دقّت و تأمّل است، مسئلۀ لزوم هماهنگی نظام آموزشی با نظام ارزشی است. متون آموزشی مراکز علمی، باید با فرهنگ مهدویت هم­خوانی داشته باشد. در غیر این صورت تربیت هم­سو با فرهنگ مهدویت، بسیار سخت و بلکه غیرممکن خواهد بود.   مرحلۀ سوم، فضای جامعه است. جامعه‏ای که در انتظار حکومت مهدی (علیه السلام) است با جوامع دیگر تفاوت بسیاری دارد. در این جامعه ارزش­های انتظار و ویژگی‏های عصر ظهور به فراوانی یافت می‏شود. حال اگر فضای حاکم بر جامعه، فضای فرهنگ انتظار نباشد، تربیت نسل نو و آشنا کردن آنها با فرهنگ انتظار در این فضا، بسیار مشکل خواهد بود.   مسئلۀ دیگری که در انتقال فرهنگ انتظار حائز اهمیت است، مسئلۀ توجّه به مخاطب است. مسلماً مخاطبان گفتمان مهدویت و فرهنگ انتظار به گروه­های مختلف سنی و علمی تقسیم می‏شوند.   نخست کودکان هستند. که انتقال فرهنگ مهدویت و انتظار به آنها، تنها به روش عملی ممکن است. زیرا نمی ‏توان برای تفهیم فرهنگ مهدویت به کودک، از استدلال کمک گرفت بنابراین برای آشنا کردن کودکان با فرهنگ انتظار کافیست فضای منزل و مدرسه، به فضای انتظار و ارزش­های آن تبدیل شود.   مسئلۀ دیگری که در انتقال فرهنگ مهدویت به کودکان اهمیت دارد، گره زدن این فرهنگ با علایق کودکانه است. مثلاً کودکان به عیدی گرفتن و قصّه، علاقه زیادی دارند. در انتقال فرهنگ مهدویت می‏توان از همین علاقۀ کودک استفاده کرده و این فرهنگ را در قالب قصّه های جذّاب کودکانه به او منتقل نمود و یا می‏توان به مناسبت­های مختلفی مثل روز نیمۀ شعبان یا روز به امامت رسیدن امام مهدی (علیه السلام)، به کودکان عیدی و هدیه داد و البته عیدی و هدیه‏ای که در این روز به کودک داده می‏شود، باید حداقل با هدایایی که کودک به مناسبت­های دیگر دریافت می‏کند، هم­سنگ و هم­شأن باشد. و به عبارت دیگر باید کاری کرد که کودک به انتظار آمدن این روزها لحظه­ شماری کند.   گروه دوم، گروه نوجوانان و جوانان هستند که می‏توان با تهیۀ درس­ نامه های مهدویت که متناسب با این سن و سال است و همچنین رمان­های جذّاب با اقتباس از فرهنگ مهدویت، و فیلم و مانند این امور، آنها را با فرهنگ مهدویت آشنا کرد. و عمده ‏ترین چالش، در انتقال فرهنگ انتظار به این گروه، ایجاد نیاز در آنهاست. ما باید در برخورد با این گروه سنی، پرسش­هایی را که تنها گفتمان مهدویت جواب­گوی آنهاست، در ذهن آنها ایجاد کنیم و سپس از آنها بخواهیم جواب آنها را پیدا کنند و خود ما نیز در رسیدن به پاسخ ­های درست، آنها را یاری کنیم.   گروه سوم، فرهیختگان جامعه هستند. این گروه به دلیل مطالعات که دربارۀ آخرالزّمان و آیندۀ بشریت دارند، با چالش‏ هایی در زمینۀ مهدویت مواجه هستند. در انتقال فرهنگ مهدویت به این گروه، کافیست این چالش‏ها را برطرف کنیم و این مهم با نوشتن کتاب­ها و مقالات علمی و مدّ نظر قراردادن سؤال­ها و شبهات جدیدی که در عرصۀ مهدویت و آخرالزّمان مطرح شده، حاصل می‏شود.   در آخر درس را دوباره تکرار می‏کنیم که فرهنگ مهدویت و انتظار، فرهنگ ارزش­ها و فرهنگ دین است و القاء فرهنگ دینی به دیگران، محتاج ظرافت­های خاصّ خود است و افراط در القاء این فرهنگ، باعث دلزدگی از آن می‏شود و همان­طور که تفریط در القاء این فرهنگ، نکوهیده و ناپسند است، افراط در آن نیز مذموم و ناپسند است.   انتقال فرهنگ مهدویت به نسل نو و کسانی که آشنایی کمتری با امام عصر، حضرت مهدی (عج) دارند، کار بسیار سخت و در عین حال، باظرافتی است و کمترین کج­ سلیقگی در آن، باعث وازدگی از این فرهنگ خواهد شد.   فرهنگ مهدویت، فرهنگ ارزش­ها و همان فرهنگ دین است و همان­طور که انتقال ارزش­های دینی بدون ظرافت­های خاصّ خود، ممکن نیست، انتقال فرهنگ مهدویت به نسل نو و تربیت آنها به عنوان نومنتظرانِ ظهور حضرت (علیه السلام) نیز، بدون شیوه های خاصّ خود ممکن نخواهد بود.   بدون شک، شیعه بودنِ یک فرد در زمانِ ما، در گرو اعتقاد و التزام به امامت امام زمان (علیه السلام) است زیرا در آموزه های شیعی آمده است که در هر عصری، امامی از طرف خداوند برای مردم تعیین شده و ایمان و اسلام فرد، جز به شناخت او و اقرار و التزام به امامتش، پذیرفته نخواهد بود. و بدون این امر، رهایی از پیآمدهای مرگ، به سان مرگ در دوران جاهلیت، ممکن نیست.   باید به فرزندانمان بیاموزیم «مهدی» کیست؟ و چه نقشی در زندگی ما دارد؟ فرزندانمان باید بدانند مهدی (علیه السلام) امامی است که خداوند برای بشریت تعیین کرده و سعادت اخروی آنها در گرو اعتقاد و التزام به امامت اوست.   اولین هدفی که ما در انتقال فرهنگ مهدویت به دنبال تأمین آن هستیم، سعادتمند شدن فرزندانمان در آخرت است. زیرا سعادت اخروی نسل نو، با اعتقاد به امامت امامی که الآن در غیبت بوده و دسترسی به او برای ما ممکن نیست، گره خورده است.   دومین هدفی که ما به دنبال تأمین آن هستیم، تربیت زمینه­ سازان ظهور است. بدون تردید ظهور امام زمان(عج) مرهون زمینه­ سازی و آمادگی عمومی مردم جهت پذیرش امر ظهور است. مردمِ معقتد به امام زمان (علیه السلام)، باید زمینه را برای ظهور آن حضرت فراهم کنند و این امر، به شناساندن وضعیت مطلوب و ایده­ آل، به جهانیان ممکن خواهد بود.   اگر جامعۀ بشری وضعیت مطلوب و حیات برتری را که در جامعۀ مهدوی به مردم وعده داده شده است، بشناسند، زودتر از مکاتب دیگر مأیوس شده و مشتاق تحقّق جامعۀ آرمانی مهدوی می‏شوند بنابراین یکی دیگر از اهداف انتقال فرهنگ انتظار به نسل نو، در واقع آشنا کردن آنها با وضعیت ایده­ آل جامعۀ بشری، به منظور شناخت جایگاه وضعیت موجود، و سپس شناساندن وضعیت ایده­ آل به جامعۀ جهانی توسط آنهاست.   نسل نو باید وضعیت ایده­ آلی را که در جامعۀ مهدوی تحقّق خواهد یافت، بشناسد، تا بتواند جایگاه و وضعیت موجود را مورد نقد و بررسی قرار دهد. زیرا کسی که وضعیت ایده­ آل را نشناسد، کاستی‏های وضعیت موجود را نیز نخواهد شناخت و در این صورت، چه بسا ممکن است مانند آن باصطلاح اندیشمند امریکایی، وضعیت موجود را بهترین وضعیتی بداند که برای بشریت دست­ یافتنی است.   یکی از اصلی‏ ترین اهداف انتقال فرهنگ مهدویت به نسل نو، شناساندن کاستی‏های وضعیت موجود به آنها و جلوگیری از رضایت به حال کنونی جامعه است. نسل نو بعد از شناخت کاستی‏های وضعیت موجود، تلاش می‏کند تا وضعیت ایده­ آل بشری را برای جهانیان تبیین نماید و تبیین وضعیت ایده ­آل برای جهانیان باعث پیدایش شوق و رغبت در آنها نسبت به تحقّق چنین وضعیت خواهد شد و پیدایش این اشتیاق جهانی، یکی از مقدّمات ظهور صاحب الزّمان، مهدی موعود(عج) است.   هدف دیگری که در انتقال فرهنگ مهدویت به نسل نو دنبال می‏شود، همسان­سازی شخصیت آنها با ایده­ آل­های جامعۀ آرمانیست. نسل نو با شناخت شاخص‏های انسان عصر مهدوی، تلاش می‏کند خود را با این شاخص‏ها هماهنگ و با انسان­های عصر ظهور همگون نماید و این، همان چیزی است که امروزه از آن به عنوان تربیت مدیر و نیروی انسانی یاد می‏شود.   یکی از ضروری‏ترین نیازهای نسل نو، آشنا کردن آنها با فرهنگ مهدویت و انتظار است. و یکی از اساسی‏ ترین پیش­ نیازهای تأمین این هدف، بسترسازی است. همان­طور که گیاه در بستر مناسب، جوانه زده و رشد می‏کند و پرورش آن، بدون فراهم نمودن آب و خاک و هوای مناسب ممکن نیست، پرورش نسل نو و تبدیل آنها به نومنتظران ظهور امام مهدی(عج) نیز بدون بذرپاشی در بستر مناسب و فضای سالم، ممکن نخواهد بود.   بذر اندیشۀ مهدویت و فرهنگ انتظار، برای جوانه زدن در وجود آدمی، نیازمند بستر و فضایی مناسب است تا رشد و نموّ نموده و در وجود آدمی ریشه دوانده و به درخت پُرمیوۀ انتظارِ پویا تبدیل شود. بنابراین نخستین کاری که در انتقال فرهنگ مهدویت باید انجام شود، فضاسازی است. در غیر این صورت امر تربیت با موفقیّت کمتری همراه خواهد بود.   باید فضایی که مناسب تربیت مهدوی است، ایجاد کنیم زیرا قرار گرفتن در فضایی خاص، باعث می‏شود تا افراد مطابق آن فضا حرکت کنند و اگر فضای تربیتی ما، فضای تربیت مهدوی نباشد، شناساندن فرهنگ انتظار به افراد در این فضا مانند شنا کردن در خلاف جریان آب است و اما اینکه چگونه می‏توان فضا را فضای تربیت مهدوی نمود، خود سؤال مهمی است.   باید در منزل فضای تربیت مهدوی حاکم باشد یعنی فرزندانمان باید پایبندی به ارزش­های انتظار را در خانه لمس کنند در غیر این صورت، ارزش­های انتظار به درستی به او منتقل نخواهد شد. فضاهای آموزشی اعم از مراکز نگهداری کودکان و دبستان­ها و مدارس راهنمایی و دبیرستان­ها و حتّی دانشگاه ها باید عطر و بوی فرهنگ مهدویت داشته باشند تا هر کسی که در این فضاها قرار می‏گیرد، معطّر به این عطر گردد.   اگر فضاهای آموزشی ما با فضای منزل هماهنگ نباشد، اثرات مثبت فضای منزل را نیز از بین خواهد برد. و مهم­ترین مسئله ‏ای که در این مرحله قابل دقّت و تأمّل است، مسئلۀ لزوم هماهنگی نظام آموزشی با نظام ارزشی است. متون آموزشی مراکز علمی، باید با فرهنگ مهدویت هم­ خوانی داشته باشد. در غیر این صورت تربیت هم­سو با فرهنگ مهدویت، بسیار سخت و بلکه غیرممکن خواهد بود.   جامعه‏ ای که در انتظار حکومت مهدی(ع) است، با جوامع دیگر تفاوت بسیاری دارد. در این جامعه ارزش­های انتظار و ویژگی‏های عصر ظهور به فراوانی یافت می‏شود. حال اگر فضای حاکم بر جامعه، فضای فرهنگ انتظار نباشد، تربیت نسل نو و آشنا کردن آنها با فرهنگ انتظار در این فضا، بسیار مشکل خواهد بود.   کودکان؛ که انتقال فرهنگ مهدویت و انتظار به آنها، تنها به روش عملی ممکن است. زیرا نمی‏توان برای تفهیم فرهنگ مهدویت به کودک، از استدلال کمک گرفت بنابراین برای آشنا کردن کودکان با فرهنگ انتظار کافیست فضای منزل و مدرسه، به فضای انتظار و ارزش­های آن تبدیل شود.   مسئله­ ای که در انتقال فرهنگ مهدویت به کودکان اهمیت دارد، گره زدن این فرهنگ با علایق کودکانه است. مثلاً کودکان به عیدی گرفتن و قصّه، علاقه زیادی دارند. در انتقال فرهنگ مهدویت می‏توان از همین علاقۀ کودک استفاده کرده و این فرهنگ را در قالب قصّه های جذّاب کودکانه به او منتقل نمود و یا می‏توان به مناسبت­های مختلفی مثل روز نیمۀ شعبان یا روز به امامت رسیدن امام مهدی(ع)، به کودکان عیدی و هدیه داد و به عبارت دیگر باید کاری کرد که کودک به انتظار آمدن این روزها لحظه­ شماری کند.   گروه نوجوانان و جوانان؛ که می‏توان با تهیۀ درس­ نامه های مهدویت که متناسب با این سن و سال است و همچنین رمان­های جذّاب با اقتباس از فرهنگ مهدویت، و فیلم و مانند این امور، آنها را با فرهنگ مهدویت آشنا کرد. و عمده ‏ترین چالش، در انتقال فرهنگ انتظار به این گروه، ایجاد نیاز در آنهاست. ما باید در برخورد با این گروه سنی، پرسش­هایی را که تنها گفتمان مهدویت جواب­گوی آنهاست، در ذهن آنها ایجاد کنیم و سپس از آنها بخواهیم جواب آنها را پیدا کنند و خود ما نیز در رسیدن به پاسخ­های درست، آنها را یاری کنیم.   فرهیختگان جامعه؛ این گروه به دلیل مطالعات که دربارۀ آخرالزّمان و آیندۀ بشریت دارند، با چالش ‏هایی در زمینۀ مهدویت مواجه هستند. در انتقال فرهنگ مهدویت به این گروه، کافیست این چالش‏ها را برطرف کنیم و این مهم با نوشتن کتاب­ها و مقالات علمی و مدّ نظر قراردادن سؤال­ها و شبهات جدیدی که در عرصۀ مهدویت و آخرالزّمان مطرح شده، حاصل می‏شود.   فرهنگ مهدویت و انتظار، فرهنگ ارزش­ها و فرهنگ دین است و القاء فرهنگ دینی به دیگران، محتاج ظرافت­ های خاصّ خود است و افراط در القاء این فرهنگ، باعث دلزدگی از آن می‏شود و همان­طور که تفریط در القاء این فرهنگ، نکوهیده و ناپسند است، افراط در آن نیز مذموم و ناپسند است.     نویسنده: سید نعمت ­الله زندوی منبع: سازمان تبلیغات اسلامی