به گزارش موسسه فرهنگی هنری منتظران منجی علیه السلام ، استاد محمد شجاعی کارشناس حوزه و دانشگاه، در سخنرانی خود به مناسبت شبهای قدر که به همت مؤسسه منتظران منجی(ع) و در حسینیه فاطمه الزهرا (س) در شهر ری برگزار شد، فرمودند: قدر یعنی اندازه و مقدار، و شب قدر شبی است که اندازه‌های روزیی‌های افراد در همه ابعاد زندگی دنیایی و روزی‌های آخرتی، معنویت و معرفت تقدیر می‌شود و آن به نوع عملکردها، نیّات و تلاش های ما مربوط می شود. خداوند می‌فرماید که من شما را در این ضیافت مورد اکرام، اعظام و فضیلت و احترام قرار دادم. کسی که نتواند این مفاهیم را درک کند معلوم است که سنخیتی با آن‌ها ندارد. چنانچه اگر به درک آن‌ها نائل شود، نشانه زنده بودن بخش انسانی اوست. دعاهای ماه مبارک همه براساس حقایق و روابط بخش انسانی انسان با الله تنظیم شده است. در ادامه برای بدست حقیقت شب قدر به فرازهایی از دعای «یا علی یا عظیم یا غفور یا رحیم...» می پردازیم.   ایشان در ادامه صحبت خود در باره عظمت ماه رمضان این چنین افزود: «یا علی یا عظیم یا غفور یا رحیم» چهار اسم اعظم در دعای است که معمولاً بعد از نمازها خوانده می شوند که در بین هزار اسم الهی این اسماء برگزیده شده‌اند که خود معنادار هستند. «یاعلی» همان ذکری است که در سجده می‌گوییم: «سبحان ربی الاعلی و بحمده» یعنی با علوّ خداوند روبرو هستیم. «یاعظیم» ذکر رکوع است: «سبحان ربی العظیم و بحمده» «یاغفور» یعنی کسی که همه گذشته ما را بخشیده و ضمناً نادیده هم می‌گیرد. یعنی حساب ما را صفر می‌کند. مهمترین مسئله ی که در ماه مبارک با آن روبرو هستیم، این است که با صاحبخانه مشکل نداشته باشیم و این اصل و پایه است نه اوج. حق الناس به گردن ما نباشد و اگر بوده توبه و جبران نماییم. وای به حال کسی که قصد صفر کردن حسابش را نداشته باشد چنین شخصی وارد ماه مبارک و ضیافت الهی نشده‌ است. «یا رحیم» بعد از غفران ما به رحمت الهی نیاز داریم، یعنی خدایا تو رحمان هستی که به مؤمن و کافر محبت می‌کنی ولی من به رحمت و نوازش ویژه تو نیاز دارم و قرب و احترام بیشتری را طلب می‌کنیم پس به اسم شریف «رحیم» رو می‌آوریم. «انت ربّ العظیم» ربّ یعنی پرورش دهنده و خیلی چیزها هستند که ما را پرورش می‌دهند. خداوند موجودی عظیم‌تر از انسان خلق نکرده. فلذا برای موجودی عظیم ضرورت دارد که ربّ عظیم پرورش او را به عهده بگیرد آن هم به بلندای خودش، یعنی تا حدِ «مثلِ اعلی» شدن. مثلِ اعلی یعنی خودش قدرت خلق و ایجاد داشته باشد، «مظهر الله». اگر صرفاً زندگی خانوادگی، اجتماعی و سیاسی دنیایی، بدون آخرت بود که بسیاری در حال حاضر اینگونه زندگی می‌کنند ولی قرار است از این زندگی طبیعی ما ابدیت و جاودانگی ساخته شود، فلذا نیاز به پروردگار عظیم است. «و هذا شهرٌ عَظَّمتَهُ ...» این ماهی است که تو او را عظمت بخشیدی.اگر کسی دقت نکند نمی‌تواند با این دعا پرواز کند و خوراک ویژه ضیافت الهی نصیبش نمی‌شود. ... چه کسی عظمت بارگاه الهی را درک می‌کند؟ آیا ما درکی از این عظمت داریم. «... و کرَّمتَهُ؛ کرامت بخشیدی آن را» در این ماه بنده مورد اکرام ویژه حق تعالی است. چنانکه قرآن می‌فرماید: «لقد کرّمنا بنی آدم؛ همانا ما فرزندان آدم را مورد اکرام قرار دادیم». و از آن بالاتر مؤمنین مورد اکرام بیشتر هستند: «لقد منّ الله علی المؤمنین اذ بَعثَ فیهم رسولا» برانگیختن پیامبر را قرآن منّت به مؤمنین ذکر می‌کند. اینکه خداوند ما را رها نکرده و برای ما سفیر و عظیم‌ترین مخلوقش را بین ما فرستاده، در واقع ما را مورد منت خودش قرار داده‌است. این رسول قرار است ما را به نزد پروردگار ببرد. کسی که این مسائل را نمی‌فهمد، نمی‌تواند با باطن انسانی وارد برزخ شود. «... و شرَّفتَهُ و فضّلتَهُ علی الشُّهُور...» و شرافت و فضیلت بخشیدی این ماه را بر سایر ماه‌ها. کسی که اینها را نفهمیده، ادراکش هنوز فعال نشده است.   کارشناس حوزه و دانشگاه، استاد محمد شجاعی در علت تعظیم، تکریم این ماه عزیز گفتند: این همه عظمت، کرامت، شرافت و فضیلت برای این است که چنین ربّی وارد میدان شده تا انسان را تربیت کند. یعنی به حرمت انسان است که خداوند اینها را به این ماه بخشیده است. خدا و فرشتگان و معصومین «علیهم‌السلام» تدارکاتی برای این ماه دارند و ما چه قدر بی‌خیال از کنار این ماه رد می‌شویم. زمانی ما قیمت این ماه را می‌فهمیم که قدر خودمان را بدانیم. خدا به عشق ما این ضیافت را ترتیب داده است. خودتان می‌دانید که میزان سرمایه‌گذاری میزبان برای میهمان بستگی به عظمت و جایگاه میهمانش دارد. خداوند پادشاه همه مردم است (مَلِکِ الناس) به حرمت انسان ماه به این با عظمتی را به راه انداخته است و فقط خود حقیقی‌مان را راه داده است نه خود طبیعی (حیوانیت). کسی که خودش را نشناخته است با بخش حیوانی‌اش وارد می‌شود. فلذا حضرت فرمودند: «رُبَّ صائِمٍ لیس له من صیامِهِ إلّا الجوع و الضّماء» چه بسیار روزه‌داری که از روزه‌اش جز گرسنگی و تشنگی بهره‌ای نمی‌برد. پس ما باید قبل از ماه مبارک اقدام به خودشناسی کنیم. یعنی همان «خودی» که از جنس خداوند، و «محمد و آل محمد» «صلی الله علیه و آله و سلم» است. تا با خودمان آشتی نکنیم نمی‌توانیم با خدا آشتی کنیم و نمی‌توانیم با امام زمان «عجل الله تعالی فرجه الشریف» و آسمان رفت و آمد کنیم. «... هو الشهر الذی فَرَضتَ صیامَهُ عَلَیّ...؛ خدایا این ماهی است که تو در آن بر من روزه را واجب کردی». یعنی ورود «انسانیت» به ضیافت. کسانی که نمی‌توانند انسانیت و حیوانیت خود را از هم تفکیک کنند از روزه فقط تشنگی و گرسنگی را می‌فهمند. آن گونه که خداوند ماه مبارک رمضان معرفی می‌کند، خیلی حرمت دارد. کسانی که در این ماه به بهانه‌های مختلف از روزه فرار می‌کنند و یا نماز نمی‌خواند، درواقع خودشان را حیوان اعم از زن و مرد معنا می‌کنند. اگر غیر از این بود می‌فهمید که خداوند با نماز و روزه چه احترامی به انسان گذاشته است. برخی ارزش لیالی قدر را ندانسته و از روی اجبار انجام می دهند. شبهای قدر گل میهمانی و ضیافت این ماه است. باید فعالیتهای دیگر را کم کنیم و به عبادت، به ویژه دهه آخر بپردازیم. اگر این ماه، آخرین رمضان ما باشد و توشه‌ای برای حیات جاودانه نداشته باشیم چه کنیم؟ اگر خداوند این همه حرام برای ما قرار داده برای این است که هدف از خلقت ما، پرورش یک موجود به ظرفیت خلیفه اللهی و به بزرگی محمد و آل محمد «صلی الله علیه و آله و سلم» می‌باشد.

عناوین مورد بحث در این جلسه: تنها راه شناخت کامل حق تعالی، شناخت انسان است. کلید همه خوشبختی ها معرفت نفس و کلید همه بدبختی ها عدم شناخت خویشتن است. ریشه همه مشکلات روحی و جسمی انسان در عدم شناخت صحیح بشر از خویش است و برای درمان، نیاز به متخصصی دارد که او را خوب بشناسد. تنها فضائل اخلاقی و معنوی است که میتواند ضامن جاودانگی یک پیوند باشد شیطان عاملی موثر برای تولید تضاد در زندگی ما و همچنین باعث رشد و تقرب به خداوند است مهارتهای علوم دینی بدون شناخت خویش کاربردی نمی باشد.   به گزارش منتظران منجی «عج»، در  جلسه اول از بحث  «انسان و ایمان» كه در تاریخ 92/6/17 برگزار شد، استاد محمد شجاعی به  ایراد سخن پرداختند که شرح آن در زیر می آید:   سرمنشأ همه خیرات و برکات، خودشناسی است. اینکه من کیستم؟ از کجا آمدم؟ برای چه خلق شدم؟ تفاوت من با حیوانات یا فرشتگان چیست؟ ریشه همه مشکلات روحی و جسمی انسان در عدم شناخت صحیح بشر از خویش است و برای درمان، نیاز به  متخصصی دارد که او را خوب بشناسد. خودشناسی کلید سعادت انسان کاملترین مخلوق و ظهور خداوند است و تنها راه شناخت کامل حق تعالی، شناخت انسان است. حضرت علی(علیه السلام) می فرمایند: (مَن عَرَفَ نَفسَه فَقَد عَرَفَ رَبَّه) هر کس خودش را بشناسد، پروردگار خودش را هم می شناسد. انسان در دو بعد معرفت و عمل (خوشبختی دنیا و آخرت) به خودشناسی احتیاج دارد. حضرت در روایتی دیگر می فرمایند: که نسبت به خودت جاهل نباش چون کسی که خودش را نمی شناسد، هیچ چیز را نمی شناسد. پس سر منشأ همه خیرات و برکات، خودشناسی است، اینکه من کیستم؟ از کجا آمدم؟ برای چه خلق شدم؟ تفاوت من با حیوانات یا فرشتگان چیست؟ علت حضور من در زمین چه بوده است؟ اساس ارتباط من با الله و وجوب پذیرش دین در چیست؟ .... تا وقتی که این سوالات پاسخ داده نشود، هیچ چیز روشن نیست. کلید همه خوشبختی ها معرفت نفس و کلید همه بدبختی ها عدم شناخت خویشتن است. آسیب شناسی شناخت علوم دیگر بدون انسان شناسی شاید سبب آبادانی و رونق دنیای انسان گردد، اما به طور قطع او را به سعادت ابدی نخواهد رساند. آمار جهانی فقر و فساد نشان دهنده این است که دستاورد علم بدون شناخت انسان تنها آسایش است نه آرامش. خوشبختی بشر تنها در گرو تجمیع این دو عامل اساسی است، بشر تلاش می کند تا انسانی را به خوشبختی برساند که از آن شناخت کاملی ندارد. بیش از یک سوم مردم کشور ما با بهترین سرمایه­ های انسانی، مشکلات روحی و روانی بسیاری دارند به طوریکه از هر چهار ازدواج، سه ازدواج با شکست (جدایی/ طلاق عاطفی) روبرو می شود. در بعد سلامت نیز با تمام پیشرفت های انسان، آمار بیماریها به شدت در حال افزایش است. به عنوان مثال در کشور ما هر ساله حدود هشت هزار و پانصد نفر به بیمارانی که سرطان سینه دارند، افزوده می گردد. همچنین سن سکته تا  اول انقلاب، شصت و پنج سال بود، در حالی که هم اکنون به زیر سی سال رسیده است. آمار جهانی نشان داده که بیشترین معضلات فکری و روحی، در متمولین و افشار تحصیل کرده است و این نشان می دهد که ثروت و تحصیلات نیز تولید شادی و آرامش نمی کند. ریشه همه مشکلات روحی و جسمی انسان در عدم شناخت صحیح بشر از خویش است و برای درمان، نیاز به متخصصی دارد که او را خوب بشناسد. انسان فقط در سایه ارتباط با آن متخصصان به خودشناسی نائل شده و طبق فرموده قران با شادی و آرامش و خشکاندن ریشه افکار منفی به خوشبختی دنیا و آخرت می رسد. نقش اسلام در خودشناسی تنها اسلام، انسان را به گونه ­ای تربیت می کند که در تمام حوادث شاد بوده و نه تنها از پرخاشگری، فقر عاطفه، حساسیت، زودرنجی، اضطراب، حسادت، بدبینی و ... دور می ماند بلکه می تواند در کمال آرامش با مهرورزی و عشق، میلیونها انسان را از محبت خویش سیراب نماید. این شعار نیست، تعریف خالق انسان از انسان است و همان خالق، پیامبری مبعوث می کند که نشانه مومن را عشق به خانواده می داند. اگر از انسانها در مورد عملکردشان در گذشته که بدون مشورت با متخصصان دینی  صورت گرفته سوال شود، اکثر آنان انتخاب دیگری در ازدواج، رشته تحصیلی، شغل، دوست و سبک زندگی خواهند داشت و این نشان میدهد که انسان بر خلاف سعادت خویش،  مصرانه تصمیمات اشتباه زیادی گرفته است. روانشناسان معتقدند در طول زندگی مشترک، جذابیت های ظاهری فرد از قبیل زیبایی، ثروت، تحصیلات و موقعیت اجتماعی، بیش از پانزده ماه دوام ندارد و با سپری شدن آن، تنها فضائل اخلاقی و معنوی است که میتواند ضامن جاودانگی یک پیوند باشد. الگوی ما پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) هستند که می فرمایند: خدایا در بهشت نیز خدیجه را نصیب من فرما. نقش مدیریت در خودشناسی لازمه­ مدیریت بر خویشتن، شناخت است. با شناخت می توانیم، آرامش و شادی مان را مدیریت کرده و کینه­، حسادت، بدبینی، اضطراب، عصبانیت، افکار منفی و یاس خود را کنترل کنیم. نتیجه عدم کنترل هر کدام، با فشار قبر آغاز و به صدها سال عذاب در برزخ و گاهی قیامت و بعد از آن، منتهی خواهد شد. بنابراین به جای گفتن این جمله معرف "دست خودم نیست" به دنبال رفع ابهامات و خشکاندن ریشه مشکلات در درون خود باشیم. همه ما با این سوالات روبرو می شویم: منشا این بیماری ها، ناآرامی و افکار منفی من چیست؟ چگونه می توانم افکار منفی را از خویش دور نمایم؟ چگونه می توانم انسانی شاد و آرام بوده و از دارایی هایم لذت ببرم؟ چگونه می توانم در سخت ترین حادثه ها، با آرامش روبرو شوم؟ چگونه می توانم مانند انسانهای برجسته با کنترل غضب، حسادت یا شهوت به الله برسم؟ برای رسیدن به پاسخ سوالات فوق، تامل در نکات زیر و رعایت آنها چاره ساز می باشد: انسان وقتی با خود حقیقی اش آشتی نباشد، با هیچ چیز نمی تواند آشتی نماید. وقتی با خودش قهر باشد، با خدایش، با همسرش، با اطرافیانش، با جامعه و با خود حقیقی اش هم قهر است. پس قدم اول آشتی است. انسان ها باید بیاموزند خوشبختی در درون آنهاست و منشأ تمام شادیها، قدرتها و آرامشها در خود حقیقی اش است. با دست یابی به کانون قدرت می توانیم، درست تصمیم بگیریم و در صورت ارتکاب گناه، دوباره به سمت نور بازگردیم. باید نگاهمان را به خداوند تغییر دهیم. متاسفانه اغلب انسانها با کوچکترین شکست در زندگی به ضعف ارتباط با خداوند دچار می گردند. خداوند تا زمانی برای آنان عزیز است که زندگی بر وفق مرادشان باشد لذا در آموزه­ های دینی ما هیچ چیز به اندازه انسان شناسی اهمیت ندارد، حضرت علی(علیه السلام) می فرمایند: اگر کسی خودش را نشناسد هیچ چیز را نشناخته است، همچنین در جای دیگر می فرمایند: (کَفی بِالمَرءِ جَهلاً اَن یَجهَلَ نَفسَه) برای جاهل بودن یک نفر همین بس که خودش را نشناسد. کسی که خودش را نمی شناسد در همه گمراهی ها و جهالت ها سقوط می کند. توجه به این نکته که خداوند دنیا را به گونه ای آفریده که جریانات منفی می توانند عامل اوج او باشند و او می تواند از آن جریانات مخالف ، نردبانی برای پروازش درست کند، مانند بادبادکی که با وزش باد اوج می گیرد. اما متاسفانه ما به جای استفاده از جریانات منفی در جهت اوج گیری و قدرت یابی، زمین گیر و غصه دار میشویم. انسان در تضادهای ارتباطی با دیگران می تواند زیبایی های بسیاری را جذب نماید. اگر چنین تضادهایی در زندگی انسان رخ ندهد، امکان رشد او وجود ندارد. انسان ها باید بیاموزند همان گونه که از لذتها و زیبایی های زندگی لذت می برند، باید در مشکلات نیز احساس خوشبختی نمایند. شیطان عاملی موثر برای تولید تضاد در زندگی ما و همچنین باعث رشد و تقرب به خداوند است. انسان قدرتی به نام تبدیل دارد و می تواند مانند مهندس بازیافت، زباله را تبدیل به ثروت کند. خدا انسان را به سیستمی مجهز کرده که می تواند همه آلودگی هایی که در پیرامون او به واسطه شیطان، خود، خانواده، دوستان و ... تولید می شود را به ثروتهای بزرگ مثل نورانیت، قدرت، شادی و آرامش تبدیل کند. با شناخت توانایی های خود می توانیم سیستم بازیافتمان را فعال کنیم. ما باید وقت و هزینه صرف کنیم تا بتوانیم به این علم دست یافته و از آن بهره بگیریم تا زندگی مان در امان باشد. به عنوان مثال با چنین مهارتی می توانیم یک ازدواج ناموفق را به ازدواجی موفق تبدیل کرده و به روزهای زندگی خویش رنگ آرامش و شادی بزنیم. دانستن این واقعیت مهم که افکار منفی متعلق به شما نیست و شیطان با ایجاد این افکار، دارایی های شما را نشانه می گیرد، می تواند عاملی برای رویارویی قدرتمندی با شیطان باشد. فراموش نکنیم که شیطان با حمله های جلو، عقب، راست و چپ انسان را فلج می کند، پس حمله های او را با ضدحمله های خود، دفع کنیم. ما ضعیفیم چون از خانواده­ آسمانی مان فاصله گرفته و از اصلمان که خدا و ائمه اطهار است، دور مانده ایم. به همین سبب می توانیم به خاطر امورات کاملا ساده و پیش پا افتاده با دیگران درگیر شویم، اگر کسی به ما سلام ندهد احساس حقارت می کنیم، اگر در ازدواج جواب منفی بگیریم به هم میریزیم و احساس بدبختی می کنیم. چون قیمت و ارزش جاودانه­ مان را نشناخته ایم. حضرت زینب و سیدالشهدا خانواده آسمانی ما هستند. در عاشورا هر چه فشار بیشتر می شد شادتر میشدند، هر چه تعداد شهیدان بیشتر می شد، آرامش و شادیشان افزون می گشت. اگر ما باور کنیم حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) مادر حقیقی ماست، می توانیم از ارتباط با ایشان لذت برده و در مشکلاتمان از آنها کمک بگیریم. شناخت و انس با قرآن داروی دیگری برای دردهای ماست. همانطور که فرموده اند: قرآن شراب مؤمن است، اما برای لذت بردن از این شراب، ابتدا باید خود را شناخت. وقتی تو خودت را نمیشناسی، نمیتوانی با این شراب ارتباط برقرار بکنی.  ما با انتخاب ها، افکار، رفتار و ارتباطات نادرست، آرامش و شادی را از خودمان سلب می کنیم. حتی انتخاب یک موسیقی تاثیر بسیار زیادی در شادی ما دارد. امام کاظم(علیه السلام) می فرمایند: (مَن اِغتَمَ کانَ لِلغَمِ اَهلا) یک آدم غصه ­خور لیاقتش هم غصه است. یادمان باشد تمام دنیا برای ما آفریده شده است و این نشانگر قدر و قیمت انسان است. خداوند می فرمایند: (سَخَّرَ لَكُمْ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ) هر چه در آسمانهاست و هر چه در زمین هست من برای شما خلق کردم. ماه، خورشید، ستاره­ ها، کیهان ها، کهکشان ها فرشته­ ها، حیوانات، گیاهان و همه و همه. پس ما برای چیزهایی غصه میخوریم که آنها برای ما خلق شدند نه ما برای آنها. پیامبر اکرم(ص) فرمودند: (مَن بَکی عَلَی الدُنیا دَخَلَ النّار) کسی که دنیا بر دنیا بگرید، داخل جهنم میشود. مهارت های علوم دینی بدون شناخت خویش کاربردی نمی باشد. وقتی انسان از خود شناخت ندارد، در برقراری ارتباط با الله ضعیف است و شرکت در کلاس و حوزه نیز برای یادگیری توحید، نبوت، امامت، احکام، قرآن، تفسیر و ... بی فایده است. در نظر گرفتن این موهبت الهی که تمام خطاهای انسان قابل جبران است و می تواند تمام اشتباهات سالهای گذشته را جبران کند. بنابراین تا در رحم دنیا هستیم بیماریهای روح مان را درمان کنیم تا سالم به آخرت متولد شویم. انشاالله نقش خودشناسی در تربیت فرزند   تنها راه برای داشتن فرزندی صالح، خودشناسی است. انسان با رعایت اصول می تواند با تقویت پنچ ژن سلامت و زیبایی، هوش، عقل، دین و اخلاق در فرزند، دِین خود را به جامعه اش ادا نماید؛ و نه تنها از آلودگی های جامعه آسیب ندیده بلکه با نورانیت خود، شادی و آرامش را به خود، خانواده و جامعه هدیه نماید. انتخاب همسر مناسب که منجر به انتخاب پدر یا مادر مناسب می شود. مراقبت های قبل بارداری توسط پدر و مادر. مراقبت های بارداری مادر. تربیت صحیح فرزند در سه دوره اصلی زندگی ایشان.     مطالب بیشتر: پای درس استاد مجموعه سخنرانی های استاد محمد شجاعی مجموعه کتابهای استاد محمد شجاعی

شناخت از خود، كلید سعادت دنیوی و اخروی است. نشناختن عوامل سعادت موجب خود فروشی انسان به اندك بهایی است. علت شرافت انسان بر سایر موجودات به‌خاطر نفخة الهی در اوست. به گزارش منتظران منجی (عج)، در جلسه دوم «میثاق خواهران»، استاد محمد شجاعی به ادامه بحث پرداختند که عناوین آن در زیر می آید: روان‌شناسی انتخاب و رابطة آن با جهان‌بینی و شخصیت، معیار اصلی انتخاب (قسمت اول) 1. شناخت از خود، كلید سعادت دنیوی و اخروی است. 2. نشناختن عوامل سعادت موجب خود فروشی انسان به اندك بهایی است. 3. بر سر راه خودشناسی موانعی وجود دارد. 4. سه راه طبیعی برای خودشناسی وجود دارد. 5. تكیه به معلومات محدود انسانی راه مطمئنی برای خودشناسی نیست. 6. تكیه به نظرات دانشمندان به دلیل محدود بودن علم آنها و اختلافات موجود در نظرات آنها را قابل اعتمادی برای خودشناسی نیست. 7. چرا برای خودشناسی باید تنها به خداوند تكیه كنیم؟ 8. علت شرافت انسان بر سایر موجودات به‌خاطر نفخة الهی در اوست. 9. موجودات از نظر ظرافت وجودی و كمالاتشان به 4 دسته تبدیل می‌شوند. 10. ‌جمادات، نباتات و حیوانات و بیان برخی از ویژگی‌های وجودی آنها. 11. ‌انسانی كه در زندگی به قدرت بدنی، زیبایی، تغذیه و تولیدمثل بسیار زیاد توجه دارد خود را در حد گیاهان پایین آورده است. 12. ‌انسانی كه زندگی‌اش را به اموری مثل مسكن‌گزینی، تفریح، شهوترانی و كمالاتی از این قبیل می‌گذراند خود را در حد حیوانات كوچك كرده است. 13. ‌اگر تعریف از انسان اشتباه باشد جایگاه انسان گم می‌شود.

از سلسله مباحث استاد محمد شجاعی در مناجات شاکین امام سجاد «علیه السلام» به مسئله شیطان و شکایت از او رسیدیم. تا انسان نسبت به دشمن خود (یعنی شیطان) به شکایت نرسد و از حمله‌های او متنفر نشود نمی‌تواند موضع‌گیری درستی نسبت به او داشته باشد. شیطان مانند یک مربّی ماهر دائماً انسان را تمرین می‌دهد تا ضریب هوشیاری فرد را بسنجد. او دشمن انسان است و ما بنا به فرمایش قرآن باید متقابلاً او را دشمن بگیریم و فریب او را نخوریم «فتّخذُوها عَدوّا» یکی از حملات شیطان، حمله از راست است که در واقع بدترین نوع حمله است چرا که تشخیص آن مقداری سخت تر از حمله‌های دیگر است. اما حمله از جلو که مربوط به آینده است و شامل انواع اضطراب‌ها و آرزوهاست و یا حمله از عقب که مربوط به گذشته است و انواع گناهان، کدورت‌ها و شکست‌ها را در بر می‌گیرد، کاملاً قابل تشخیص است. برگشتن به گذشته و یا توجه به گناهان گذشته تنها زمانی می‌تواند مفید و کارساز واقع شود که فقط برای عبرت گرفتن و بازسازی و آشتی باشد، در غیر این صورت جز توقف و سقوط حاصلی نخواهد داشت. در درمان بیماری‌های سخت مانند سرطان و یا بیماری‌های روحی و روانی، حفظ آرامش و شادی و شکر فوق العاده مؤثر است. اما اگر کسی به خاطر بیماری‌اش دائماً غصه بخورد و یا از آن بترسد، بهبودی حاصل نخواهد شد. شیطان از قوه‌ی واهمه‌ی فرد استفاده می‌کند و دائماً یک چیزی کوچک را در ذهن انسان بزرگ جلوه می‌دهد تا جلوی شادی و آرامش او را بگیرد و او را غمگین کند. «انّما النجوی من الشیطان لَیحزون الذین آمنوا». مثلاً شیطان مشکلات و سختی‌ها و کدورت‌ها و یا شکست و گناهان را آن‌قدر بزرگ جلوه می‌دهد تا مؤمن را غمگین کند. به محض اینکه انسان دچار غصه شد باید بداند تلقین آن غم از ناحیه‌ی شیطان بوده است. چرا که خداوند هیچ مشکلی را برای مؤمن نمی‌فرستد مگر اینکه آن را به او هدیه داده باشد. حتی اگر انسان به خاطر کوتاهی‌های خود مبتلا به مشکلی هم شده باشد، خداوند سختی‌های او را کفاره‌ی گناهانش قرار می‌دهد. پس بنابراین هیچ نوع سختی در زندگی ما وجود ندارد (چه مقصر باشیم، چه نباشیم) مگر اینکه خداوند هزینه‌ی آن را پرداخت کند و در نهایت به نفع ما تمام شود و یا کفاره‌ی گناهانمان محسوب شود و در واقع خداوند در هیچ حادثه‌ای بنده‌ی خود را تنها نمی‌گذارد حتی اگر آن بنده مقصر باشد و یا کوتاهی کرده باشد. و ما خدایی این چنین رحمان و رحیم داریم، خدایی که کوچک‌ترین تلخی‌ها را در زندگی به حساب می‌آورد و کفاره‌ی گناهان قرار می‌دهد. پس چرا ما دائماً دچار غم و غصه می‌شویم و به گذشته بر می‌گردیم؟ برگشتن به گذشته و غصه خوردن برای انسان توقف می‌آورد و جلوی شدن او را بگیرد. انسان فرصتی ندارد و باید دائماً در حرکت باشد تا به لحظه‌ی تولد سالم برسد اما اگر بخواهد مدام به جهنم برگردد و درگیر گذشته شود، از صراط سقوط خواهد کرد. اگر گناهان و شکست‌ها و کدورت‌های گذشته مانع آشتی انسان با خدا و خانواده‌ی آسمانی‌اش شود و او را از آینده‌ی ابدیش غافل کند. قطعاً حمله‌ی شیطان است و توقف در آن حماقت محض است. اما اگر انسان از آن‌ها عبرت بگیرد و سعی کند به وسیله‌ی آن‌ها ضریب اشتباهاتش را پایین بیاورد و حال و آینده‌اش را بسازد و به حرکتش در صراط سرعت ببخشد بسیار مفید و سازنده است. تمام افکاری که در غم سراغ انسان می‌آید اصلاً مال او نیست، شیطان نیتش را در قلب انسان فرو می‌کند تا افکارش را بی سر و صدا به او منتقل کند و او را دچار غم و اضطراب کند. عمر معادل ابدیت و جاودانگی است و چند لحظه از عمر دنیا در مقیاس ابدی معادل چندین هزار سال می‌شود پس چرا باید غصه خورد و عمر ارزشمند را این‌گونه در خیال تلف کرد. حضرت علی «علیه‌السلام» می‌فرماید: «بقیّه العمر لا قیمت لها قد یدرک بها مافات و یحیی بها ما مات» «برای بقیه‌ی عمر اصلاً نمی‌شود قیمتی گذاشت چون با آن هم می‌توان هر چیزی را که از دست داده‌ای به دست آوری و هم می‌توانی همه‌ی چیزهایی را که مرده است زنده کنی.» خداوند در دنیا به اصطلاح وسایل نقلیه زیادی گذاشته که سرعت‌هایشان متفاوت است و با انتخاب پر سرعت‌ترین آن‌ها می‌توان عمر تلف شده را جبران کرد. به شرط آنکه خوب سوارش شویم و سرعتش را تحمل کنیم. پس در دنیا راه جبران کردن عمر گذشته اصلاً بسته نیست. اما ما چون خودمان را نمی‌شناسیم در نتیجه خدا و خانواده‌ی آسمانی‌مان را هم نمی‌شناسیم و دائماً احساس بدبختی و تنهایی و تاریکی و ناامنی می‌کنیم. اگر کسی می‌خواهد معیت خدا و خانواده‌ی آسمانی‌اش را با خود ببیند و حضور فرشته‌ها را درک کند ابتدا باید خودش را بشناسد و با خودش آشتی کند در غیر این صورت هرگز حضور آن‌ها را درک نخواهد کرد. ابتدا باید آینه‌ی وجود خود را پاک و صاف کرد تا بتوان آن‌ها را دید. لذا فرمود: «النظافه نصف الایمان» نظافت نیمی از ایمان است. نظافت از بدن شروع می‌شود و تا خیال و عقل ادامه می‌یابد. اول باید نظافت کرد و بعد همه چیز را دید. در وجود گل آلود نمی‌توان الله و خانواده‌ی آسمانی را دید. فقط کافی است کمی آرام و ساکت شوی و از عهده‌ی حمله­های شیطان بربیایی تا گل‌ها بخوابد و بتوانی دیدنی‌ها را ببینی. با شلوغ کردن و تاریک کردن نمی‌توان چیزی را دید. در حمله جلو و عقب و چپ و همه چیز خیلی شفاف و روشن و قابل تشخیص است اما در حمله از سمت راست شیطان از حجاب‌های نورانی و لباس‌های مقدس استفاده می‌کند و یا دست به روی کمالات و نقاط مثبت شخص می‌گذارد. هیچ انسانی از کمال بدش نمی‌آید اما گاهی ممکن است فرد به کمالی برسد که ظرفیت آن کمال را نداشته بشد و همان کمال بی‌موقع باعث خود فراموشی و سقوطش شود. در دعای عالیه المضامین آمده: «اللهم ارزقنی عقلاً کاملاً و لُبّاً راجحاً و ... و ادباً بارعاً و اجعل ذالک کلّه لی ...» پروردگارا مرا عقل کامل و خرد افزون.... و ادب عالی عطا فرما و تمام این نعمت‌ها را به نفع من قرار بده...» «و لا تجعله علیّ» این‌ها یک دفعه به ضرر من تمام نشود. بعضی‌ها با گناه نکردن به جهنم می‌روند و برعکس بعضی‌ها با گناه به بهشت می‌رسند. بعضی افراد اگر گناه نکنند از خدا طلبکار می‌شوند و آن‌قدر متکبر می‌شوند که به خدا می‌گویند خدایا با عدالت با من رفتار کن من اصلاً نیازی به فضل تو ندارم. اما خداوند در قرآن می‌فرماید اگر من بخواهم با عدلم با شما رفتار کنم حتی یک نفر از شما هم به بهشت نمی‌رود. بعضی افراد گناهکار چون دچار سرشکستگی و حیا و خجالت هستند خیلی قشنگ با خدا رفتار می‌کنند اما برعکس بعضی افرد که گناه نمی‌کنند طلبکار و متکبر از خدا و بندگان او می‌شوند و خیلی راحت دیگران را کوچک می‌شمارند و سرزنش می‌کنند. و این خیلی خطرناک است. «یا داود أنذرِ صدیقین و بشِّرِ المذنبین» ای داود صدیقین را بترسان و به گناهکاران مژده بده». ما نمی‌خواهیم خدای نکرده کسی را تشویق به گناه کنیم. حضرت علی «علیه‌السلام» می‌فرماید: «اگر حتی یک گناه با تو بماند (آنهم گناه بدنی) صدسال به خاطر آن گناه در جهنم می‌مانی». گناه کردن شوخی نیست و انسان را بیچاره می‌کند، اما بعضی افراد بی‌ظرفیت که گناه نمی‌کنند برایشان سقوطی بدتر از گناه به همراه می‌آید. پیامبر «صلی الله علیه و آله» می‌فرماید: «من اگر شما گناه نکنید و بدتر از گناه برای شما می‌ترسم.» (عجب و خودبرتربینی). امام صادق «علیه‌السلام» می‌فرماید: کسی که خودش را بهتر از بقیه می‌بیند او مستکبر است. «فهو مستکبر» (درصد بالایی از طلاق‌ها و مشکلات زناشویی به خاطر این است که طرف خودش را بهتر از همسرش می‌بیند.) انسان زمانی حق دارد که به سمت یک کمال حرکت کند که ظرفیت آن کمال را داشته باشد، در غیر این صورت سقوط خواهد کرد. مثلاً وقتی به بعضی از مراجع گفته می‌شد که شما مرجع کل شیعیان جهان شده‌اید، قبول نمی‌کردند و هرگز اصرار برای به دست آوردن ریاست و مقام نداشتند اما برعکس کسانی هستند که برای رسیدن به مقام و شهرت از بیت‌المال دزدی می‌کنند و یا دروغ می‌گویند تا به هدفشان برسند. امام سجاد «علیه‌السلام» می‌فرماید: «لا تُحدِثنی عزًّ ظاهراً الا احدَثتنی ذلتاً باطنتاً عند نفسی و قدرها» «خدایا در نزد مردم برای من هیچ عزتی ایجاد مکن مگر آنکه به همان اندازه نزد خودم کوچک و ذلیل شوم.» خدا نکند انسان در نظر مردم بزرگ شود و به همان اندازه در نظر خودش بالا برود. و حتی برخی افراد هستند که در نگاه مردم بزرگ نیستند اما تلاش می‌کنند خودشان را بزرگ‌تر جلوه دهند، اما هیچ وقت بزرگی این‌گونه حاصل نمی‌شود. بزرگی و عزت دست خداست و فقط از خزانه‌ی غیب الهی می‌رسد. «فَلله العزت و لرسول و لِلمومنین» حضرت علی «علیه‌السلام» می‌فرماید: «یا کمیل! انّ ابلیس لا یعَدُ ان نفس و انّما ان ربّه لیَحملهم الا معصیه و فَیورّثهم» شیطان هیچ وقت از طرف خودش وعده نمی‌دهد (گناه هیچ کس گردن کسی نیست) فقط از طرف خدا وعده می‌دهد و شخص این‌گونه با تکیه بر مغفرت خدا معصیت می‌کند. (این حدیث مربوط به زمانی می‌شود که انسان با فریب مغفرت خدا دست به گناه میزند) شیطان گناهان را در چشم شخص کوچک جلوه می‌دهد تا صبح گناه بریزد و شخص جرأت گناه کردن پیدا کند. امام صادق «علیه‌السلام» می‌فرماید: «لمّا نزّلت هذه الایه والذین اذا فعلوا فاحشه او ظلموا انفسهم...» آیه در سوره‌ی آل عمران آمده است و قرآن می‌فرماید متقین کسانی هستند که اگر دچار یک فحشا و لغزش شدند زود توبه می‌کنند و خدا هم آن‌ها را می‌بخشد. پس انسان می‌تواند مؤمن باشد در ضمن گاهی هم دچار فحشا شود و پایش بلغزد. اما خداوند مهر ایمان و تقوایش را قبول دارد. پس نباید یک‌دفعه او را ساقط کرد. وقتی این آیه نازل شد ابلیس خیلی ناراحت شد، چون ابلیس به خدا گفته بود من مؤمن را آلوده می‌کنم و خدا هم فرمود او توبه می‌کند و من هم او را می‌بخشم. «صَعِدَ ابلیسُ جَبلاً بمکّه یقال له سورُ فَصَرخَ به اعلی صوتِه بافاریطهِ فَجتمعُ علیه فقالُ یا سیدنا لمدا أوطنا قال نزلت هذه الایه فقام افریط من الشیاطین فقال ان لها بکذا و بکذا قال لست لها» پس ابلیس به کوه  در مکه رفت و فریاد زد و همه شیاطین را به دور خود جمع کرد. شیاطین گفتند: سرور ما برای چه ما را به اینجا دعوت کرده‌اید. گفت: این آیه نازل شده (نقشه‌هایمان برباد رفت) پس یکی از شیاطین بلند شد و گفت من خودم می‌دانم باید چه کار کنم (یک طرحی داد) اما ابلیس گفت: طرح تو به درد این آیه نمی‌خورد. یعنی شیاطین برای گمراه کردن انسان‌ها طرح و نقشه می‌دهند و هر شیطانی به تناسب شخصیت و رشد فرد بزرگ می‌شود و نوع شیاطین بسته به تخصص‌ها و اطلاعات و کمال خود انسان‌ها تعیین می‌شوند. مثلاً شیطان یک دکتر، دکتر است و یا شیطان یک مجتهد، اطلاعات و قوانین اجتهاد را می‌داند و شیطان از کمالات فرد برای گمراه کردن او استفاده می‌کند. «فقام آخرُ فقال مثل ذالک، فقال لست لها» پس دوباره یکی دیگر از شیاطین طرح داد و گفت: طرح تو به درد این آیه نمی‌خورد. «أنالها فقال به ماذا؟» بعد شیطانی بلند شد و گفت من به درد این آیه می­خورم. ابلیس گفت چطور: «قال أعِدُهم و اُمَنیهم حتیّ یواقع الخطیعه فإذا واقعٌ الخطیعته ان سیتُهُم الاستغفار...» گفت من به آن‌ها وعده و امید می‌دهم و اصل گناه را از یادشان می‌برم و وقتی گناه کردند، استغفار را از یادشان می‌بریم. (یکی از بیماری‌هایی که شیطان به انسان تحمیل می‌کند فراموشی است. رد مظالم دادن برای بخشش گناهانی که انسان یادش رفته است خیلی مؤثر است.) فقال أنت لها فوّکلّهُ بها الی یوم القیامه» ابلیس به او گفت تو به درد این آیه می‌خوری و مأموریت تو تا روز قیامت. فقط همین کار است. (و آن شیطان کسی جز وسواس خناس نبود.) خنسه یعنی یک جوری پیام می‌دهد که اصلاً انسان نمی‌فهمد که این پیام مال شیطان است. از قشنگی‌های خلقت این است که شیطان خودش را مخفی نگه می‌دارد و حرف‌ها را از زبان خدا و یا کسان دیگر به انسان میزند اما یک سالک موفق این پیام‌ها را شناسایی می‌کند و خلاف آن‌ها عمل می‌کند. «جیفه و طالب‌ها کلب» «دنیا جیفه است و طالب آن سگ است.» کسی که به خاطر جیفه‌ی دنیا دچار حسرت و یا آبروریزی می‌شود و یا به راحتی عصبانی و رنجیده می‌شود در دام شیطان اسیر است. (حسادت گناهی است که ابلیس شخصاً در ایجاد آن شرکت می‌کند.) انسان هوشیار اگر جایی از شیطان ضربه خورد با چندین ضربه محکم به جنگ با شیطان می‌رود و گناهش را جبران می‌کند. مثلاً وقتی نمازش قضا شد علاوه بر خواندن قضای نمازش، نافله هم می‌خواند و صدقه هم می‌دهد و این‌گونه از شیطان انتقام می‌گیرد. «قل اعوذ به رب الناس، ملک الناس، اله الناس» بعد از قل قانون خداوند بیان می‌شود. خداوند سه اسم شریف خود را در این آیات بیان می‌کند. «رب، ملک و اله» و ما برای ارتباط برقرار کردن با این اسماء باید آن‌ها را بشناسیم. « و من شر الوسواس الخناس» یعنی خناس پیشنهاد می‌دهد و زود پنهان می‌شود، اگر انسان پیشنهاد او را قبول کرد، دوباره ادامه می‌دهد تا کاملاً انسان را درگیر دام خود کند. انسان در تمام لحظات زندگی مورد حملات شیاطین قرار می‌گیرد بنابراین باید دائماً حواسش به حملات او باشد و خود را مسلح به دعا و ذکر و علم و معرفت کند تا در مقابله با او کم نیاورد و پیروز شود. والسلام علیکم و رحمت الله و برکاته