هدف و فواید ازدواج (1) استاد: محمد شجاعی 1. انسان، برای هدف ویژه‌ای خلق شده و آن، رسیدن به كمالات فوق حیوانی است. پس تمام كارها و فعالیت‌های او نیز باید در جهت همین هدف والا و ارزشمند باشد. 2. هدف از ازدواج، رسیدن به یك زندگی انسانی و شكوفایی استعدادهای ویژه انسان است. درواقع انسان به واسطه ازدواج یك ارتقاء و تعالی از سطح زندگی حیوانی به انسانی پیدا می‌كند. 3. تفاوت هدف و فواید ازدواج در این است كه فواید ازدواج از جمله: ارضاء غریزه جنسی، تكثیر نسل، كار و فعالیت اجتماعی و... همگی باید در جهت كسب هدف آن به استخدام درآیند. 4. فواید ازدواج به دو دسته فردی و اجتماعی تقسیم می‌شوند و هر كدام از این‌ها نیز به دو بخش مادی و معنوی منقسم می‌گردند. 5. اولین فایده فردی معنوی ازدواج، كسب آرامش است. 6. شرط اساسی انجام هر عملی، داشتن آرامش است و از طرف دیگر هدف از انجام عمل نیز كسب آرامش می‌باشد. 7. مسیر انسان به این‌گونه است كه در ابتدا یك آرامش برای خویش كسب می‌كند و سپس سعی می‌كند این آرامش را بیشتر كرده و به یك پایگاه ثابت برساند و این را به‌صورت خودآگاه یا ناخودآگاه، اساسی‌ترین اصل قرار می‌دهد. 8. در سایه ازدواج، انسان از تنهایی نجات پیدا كرده و احساس تعلق پیدا می‌كند و می‌داند كه بین او و خانواده یك احساس عشق و علاقه و دوستی به‌وجود آمده است. 9. نكته مهم در كسب آرامش در ازدواج این است كه انسان با همسر خویش سنخیت داشته باشد یعنی هر دو، هم‌كفو یكدیگر باشند چرا كه عدم سنخیت، آرامش را سلب می‌كند. 10. فایده دیگر فردی معنوی ازدواج،‌ ایجاد مودت و رحمت بین زوجین است. 11. اشتباهی كه بسیاری از جوان‌ها می‌كنند این است كه انتظار دارند در دوران نامزدی یا عقد، تمام مودت، رحمت و عشق، ظهور پیدا كند در حالی‌كه به فرمایش قرآن كریم، مودت و رحمت پس از ازدواج كسب می‌شود. 12. مودت، عبارت است از محبتی كه جنبه و ظهور عملی دارد یعنی صرف عشق و علاقه نیست بلكه در كنار آن شخص متحمل زحمت نیز می‌شود. 13. رحمت، عبارت از رحیم بودن نسبت به هم و ایجاد رأفت و الفت در دل نسبت به یكدیگراست. 14. آمار نشان می‌دهد كه منشأ بسیاری از مفاسد و بزهكاری‌ها در اجتماع، بی‌محبتی در خانواده‌هاست كه افرادی با آلودگی‌های روحی را تربیت و تحویل اجتماع می‌دهد. 15. امام صادق «علیه‌السلام» فرمودند: افزایش ایمان در شخص با افزایش علاقه نسبت به همسر، ارتباط مستقیم دارد. 16. سردی، بی‌مهری و كدورت در فرد، نشانه بی‌ایمانی یا كم‌رنگ بودن ایمان در شخص است. 17. خداوند متعال معدن دوستی، محبت و رحمت نسبت به بندگانش است لذا كسی كه ایمان را در خود تقویت می‌كند و شبیه به خداوند می‌شود، نمی‌تواند در این صفت به خدای رحمان شبیه نباشد. 18. ارزش زندگی به این است كه بین زوجین، صفا، صمیمیت، مودت و محبت حكم‌فرما باشد چرا كه عدم وجود آن هم به زوجین و هم به فرزندان آسیب می رساند. 19. كودك باید در رفتار و عملكرد والدین، محبت را احساس كند حتی اگر تنبیهی از جانب آن‌ها صورت می‌گیرد باید نشان دهد كه جنبه مهر و محبت دارد. 20. آرامش در خانواده جنبه‌های گوناگون دارد؛ یك جنبه آن مهرورزی زوجین نسبت به یكدیگر است و جنبه دیگر آن مهرورزی آن‌ها نسبت به فرزند می‌باشد. 21. انسان ربوبیت را دوست دارد و می‌خواهد مانند خداوند، كسی را روزی داده و تربیت كند و ازدواج، زمینه آن را فراهم می‌كند. 22. فایده دیگر فردی معنوی ازدواج، ایجاد روح تعاون، همكاری و فداكاری بین زوجین است كه به واسطه محبت و مودت بین آن‌ها ایجاد می‌شود. 23. فایده دیگر ازدواج، ایجاد روحیه تعهد و مسئولیت‌پذیری است و آن به خاطر مودت و محبتی كه بین آنها ایجاد می‌شود و این مسئله در تربیت فرزندان بسیار مهم است تا در جامعه این روحیه را حفظ كنند. 24. فایده دیگر ازدواج، ایجاد روحیه تحرك و نشاط است یعنی از آن جهت كه ازدواج، كانون عاطفه و محبت است. منشأیی برای تحرك و نشاط روحی است. 25. نكته مهم در ایجاد روحیه تحرك و نشاط این است كه انسان بتواند پیش از ازدواج این روحیه را ایجاد كرده و كنترل كند چرا كه جهت ندادن به آن ممكن است باعث محدود شدن فعالیت‌های اعضای خانواده در حیطه زندگی دنیایی شده و دیدگاه آخرتی را از آن‌ها بگیرد. 26. تحرك و نشاط در زندگی باید در سه جهت تقسیم شود:      الف ـ تأمین نیازهای مادی      ب ـ تأمین نیازهای عاطفی و اخلاقی؛3 ـ تأمین نیازهای معنوی 27. یكی دیگر از فواید معنوی ازدواج، پیروی از دستور الهی و سنت پیامبر اكرم «صلی‌الله علیه و آله و سلم» است چرا كه حكمت بالغه الهی بر این نهاده شده كه انسانی كه خلق شده نسلش حفظ شده و باقی بماند. پس كسی كه قبول ازدواج می‌كند خود را با نظام حكمت الهی هماهنگ كرده و این باعث جلب ثواب و رحمت الهی است. 28. مودت عبارت از رحیم بودن نسبت به هم و ایجاد رأفت و الفت در دل، نسبت به یكدیگر است. 29. آمار نشان می‌دهد كه منشأ بسیاری از مفاسد و بزهكاری‌ها در اجتماع بی‌محبتی در خانواده‌هاست كه افرادی با آلودگی‌های روحی را تربیت و تحویل اجتماع می‌دهد. 30. بنا بر روایتی از حضرت امام صادق علیه‌السلام: افزایش ایمان در شخص با افزایش علاقه نسبت به همسر، ارتباط مستقیم دارد. 31. در روایت است كه هیچ چیز در نزد خداوند محبوب‌تر از خانه‌ای كه به‌وسیله ازدواج آباد می‌شود، نیست. 32. تمامی فواید ازدواج، تأثیر بسیار زیادی در ایجاد روح جمعی و تبدیل شدن من به ما دارند. 33. یكی از تأثیرات مهم ازدواج این است كه در طی آن، انسان با عقاید، آراء و عملكردهای مختلفی مواجه می‌شود و این امر باعث از بین رفتن خودخواهی‌ها (كه مانع واقعی رشد انسان است) می‌باشد و سعه صدر انسان را زیاد می‌كند. 34. یكی دیگر از فواید ازدواج دوری از آلودگی و گناه است كه شامل چند جهت است:      الف ـ كنترل غریزه جنسی و روش مشروع دفع آن؛ ب ـ ازدواج به‌خاطر فوایدی كه دارد، نوعی سازندگی را در انسان ایجاد می‌كند كه به سمت گناه و خطا نرود. 35. مبنا در یك انتخاب خوب این است كه از كمالات انسانی شروع شده و به كمالات گیاهی ختم شود. 36. پیامبر اكرم «صلی‌الله علیه و آله و سلم» فرمودند: هركس می‌خواهد خداوند متعال را پاك و مطهر ملاقات كند پس به‌وسیله همسرش عفت پیشه كند. 37. نبی اكرم «صلی‌الله علیه و آله و سلم» فرمودند: هر كس ازدواج كند نصف دینش را حفظ كرده پس باید از خداوند متعال به‌خاطر نصف دیگرش بترسد. 38. نبی اكرم «صلی‌الله علیه و آله و سلم» فرمودند: بیشترین ساكنان جهنم، عذب‌ها هستند.

انتخاب، جایگاه بسیار مهمی را در شكل‌گیری شخصیت انسان و سعادت و شقاوت او در دنیا و آخرت داراست. خودشناسی، نقش كلیدی در تأمین سعادت دنیا و آخرت انسان دارد، چرا كه اگر خود را نشناسد، ارزش خویش را نیز نشناخته و در تشخیص كمالات حقیقی دچار اشتباه می‌شود. تأمین سعادت دنیا و آخرت، مستلزم شكوفایی قوا و استعدادهای انسان است و آن نیز بستگی به شناخت دارد. توجه به مختصات فردی، پس از شناخت چیستی، كیستی در سعادت و شقاوت انسان بسیار مهم است. حضرت علی «علیه‌السلام» فرمودند: «نال الفوز الاكبر من ظفر بمعرفه النفس»؛ به رستگاری و خوشبختی بزرگی نائل شده، كسی كه موفق شود نفسش را بشناسد. حضرت علی «علیه‌السلام» فرمودند: «كفی بالمرء جهلاً ان یجهل نفسه»؛ برای جهالت و نفهمی مرد، همین بس كه خود را نشناسد. راه‌های خودشناسی: 1 ـ تكیه بر شناخت فردی با كمك تجربه و دانش شخصی؛ 2 ـ تكیه بر اطلاعات سایر انسان‌ها مثل: دانشمندان؛ 3 ـ بهره گرفتن از اطلاعات كسی كه علمش آمیخته با جهل نیست یعنی خداوند متعال. بهره گرفتن از دو راه اول برای خودشناسی بسیار محدود است و آمیخته با جهل می‌باشد ولی راه سوم دقیق‌ترین راه است. به سه دلیل خداوند بهترین و دقیق‌ترین اطلاعات را در مورد انسان ارائه می‌دهد: 1ـ خالق است؛ 2ـ آگاهی به مخلوق دارد؛ 3ـ نسبت به انسان رئوف و مهربان است. انسان اشرف مخلوقات بوده و شرافتش به‌خاطر جنبة الهی و روح منفوخ اوست و به همین دلیل نیز مسجود ملائكه قرار می‌گیرد. خلقت بدنی انسان از گل آغاز شده و سپس مراحل نطفه، علقه و مضغه را سپری می‌كند، پس از آن خلق دیگری غیر از جنبه جسمانی صورت می‌گیرد و خداوند نیز به‌خاطر آن خلق، خود را احسن الخالقین معرفی می‌كند و آن روح منفوخ اوست. نبی اكرم «صلی‌الله علیه و آله و سلم» فرمودند: «ما من شیء اكرم علی الله من ابن آدم»؛ هیچ شیئی گرامی‌تر از انسان در نزد خداوند نیست. این‌كه انسان حامل روح الهی است به این معنی می‌باشد كه دارای استعدادها و توانائی‌هایی است كه سایر موجودات (جمادات، نباتات، حیوانات) از آن محروم هستند. جمادات، موجوداتی هستند كه روح نداشته و فاقد حس و حركت ارادی و دارای خصوصیاتی از جمله داشتن طول، عرض، عمق، اشغال فضا و... می‌باشند. نباتات، موجوداتی هستند كه علاوه بر كمالات جمادات، دارای كمالاتی فوق كمالات آن‌ها می‌باشند. پس دارای حركت، رشد، قدرت بدنی، تغذیه، تولید مثل، رنگ‌پذیری، زیبایی و لطافت هستند. حیوانات، موجوداتی هستند كه علاوه بر كمالات جمادی و نباتی، كمالاتی فوق آن‌ها را دارا می‌باشند از جمله: حس و حركت اختیاری، غریزه شهوت، غضب، جفت‌گیری، كار و تلاش،‌ مسكن‌گزینی، تفریح، آینده‌نگری، زندگی اجتماعی، دفاع از حریم همنوع و غیرهمنوع، عاطفه، وفاداری، حیا، غیرت و... انسان‌ها دسته‌ای از موجودات هستند كه بر خلاف حیوانات، قابلیت تربیت‌پذیری نامحدود دارند یعنی از ابعاد مختلف (چه جنبه مثبت و چه منفی) تربیت می‌شوند و حدی نیز برای آن وجود ندارد. انسان حامل روح الهی است و به خداوند متعال گرایش دارد و لایق مقام قرب الهی است و می‌تواند مظهر اسماء و صفات الهی باشد و به همین دلیل به خلیفةاللهی می‌رسد و در كسب كمالات نیز محدودیت را نمی‌پذیرد. اگر انسان تحت نظر مربی نباشد حس بی‌نهایت طلبی‌اش او را به مجاری مختلفی می‌اندازد و ممكن است منجر به تلف شدن او و استعدادهایش شود. در دین اسلام ازدواج امری مقدس است چرا كه راهی است برای شكوفایی استعدادهای فوق حیوانی انسان، البته با این شرط كه درست انجام بگیرد. ارزیابی انسان از ازدواج یا هر ارتباط دیگر به كمالات وجودی انسان برمی‌گردد. اگر ازدواج در حد كمالات گیاهی و حیوانی بررسی شود ارزشش نیز در همان حد است و دیگر آن تقدسی را كه در اسلام در مورد آن بیان شده ندارد. شرافت انسان بر سایر موجودات به‌دلیل داشتن كمالات حیوانی نیست بلكه شرافتش به داشتن زندگی انسانی است و آن نیز زمانی حاصل می‌شود كه كمالات ویژه خویش را كسب كند. ارزیابی قرآن كریم از انسان به صورت‌های مختلف است. در برخی موارد در حد سنگ و یا پایین‌تر از آن، در برخی موارد در حد حیوان و یا پست‌تر از آن و در برخی موارد به‌عنوان اشرف مخلوقات و مسجود ملائكه معرفی شده است. این‌كه قرآن كریم انسان را در حد جماد، حیوان یا پایین‌تر از آن‌ها معرفی كرده به این دلیل است كه او استعداد بیشتری نسبت به حیوان را داراست ولی خود را در حد حیوان یا بدتر از آن نگه می‌دارد. انسان تا مرحله كمال حیوانی با سایر حیوانات فرقی ندارد و تفاوتش در شدت و ضعف قوا است یعنی در برخی مواقع قوی‌تر یا ضعیف‌تر از حیوانات است. آن‌چه كه تضمین‌كنندة حیات انسانی است، تربیت دینی است. دین، عبارت است از یك سلسله عقاید، باورها، عبادات، بایدها و نبایدها كه ویژه انسان است و در مورد سایر موجودات صدق نمی‌كند. مقرراتی كه اسلام برای انسان مطرح كرده از قبل از تشكیل نطفه تا پس از مرگ را پوشش می‌دهد (از كوچك‌ترین مسایل تا بزرگترین آن‌ها) انسان دارای یك روح و شخصیت است كه از آن به «من» تعبیر می‌شود و تغییر نمی‌كند. شئون مختلف انسانی یا حیوانی مربوط به روح بوده و اگر انسان در یكی از شئون مقیم شود، سایر شئوناتش به فعلیت نمی‌رسد. اسلام تمام غرایز، خواهش‌ها و خواسته‌های روح را قبول دارد ولی مطرح می‌كند كه همه این‌ها باید تحت تربیت دینی باشد، تا شأن اصلی و انسانی انسان رشد كند. كسی كه خود را در حد كمالات گیاهی یا حیوانی نگه می‌دارد، ارزیابی‌اش از دیگران نیز در همین حد است. قرآن كسانی را كه اهل تبعیت از دین نیستند را به‌عنوان زنده انسانی نمی‌پذیرد و لازمه حیات انسانی را تبعیت از دین معرفی می‌كند.