شرح خطبه توحیدی امام رضا(ع) - فراز سوم

به گزارش منتظران منجی، در جلسه سوم (شرح خطبه امام رضا) استاد محمد شجاعی به ادامه بحث پرداختند که شرح آن در زیر می آید:

ـ «و شهادة کلِّ صفةٍ و موصوفٍ بالإقتران و شهادة الإقترانِ بالحَدَث و شهادةِ الحَدَثِ بالإمتناعِ من الأزل الممتنع من الحَدَثِ.»

و شهادت هر صفت و موصوفی به نزدیک شدن یکی از آن‌ها به دیگری است و نزدیک به هم بودن، گواه پیدایش است و پیدایش، گواه بر امتناع از ازلیتی است که از پیدایش امتناع دارد.

اقتران؛ اقتران به معنای نزدیک شدن و یا قرین شدن است. نزدیک شدن یک موصوف برای جذب یک صفت نشان می‌دهد که آن موصوف نیازمندِ یک صفت بوده است و یا به عبارت دیگر نسبت به آن صفت فقر داشته است. به‌عنوان مثال کسی که از شاخه‌ای از علوم بی‌خبر است، به دنبال آن رفته و آن را می‌آموزد.

حدث؛ از طرف دیگر جذب یک صفت توسط موصوف سبب می‌شود که موصوف، اسمِ جدیدی را که قبلاً نداشته است به‌دست آورد. مثلاً به کسی که علم جدیدی کسب نموده است؛ عالِم اطلاق می‌شود، در حالی‌که او این اسم را قبلاً نداشته است و با کسب علم، این اسم را نیز کسب نموده است. پس او با یک اسم جدید دوباره محقق شده است. (حُدْث)

ازل؛ نکته‌ی دیگر آن‌که ذاتی که صفت جدید می‌پذیرد و تحول می‌یابد، ذاتی قدیمی نیست. چرا که محتاج تغییراتی است که کسی باید در آن به‌وجود آورد. آموخته بودیم که ذات خداوند ازلی است، نه کسی آن‌را خلق نموده و نه نیازمند کسب کمالات جدید و یا ایجاد تغییر توسط کس دیگری است، بنابراین کلمه‌ی ازل درست در مقابل کلمه‌ی حدث قرار می‌گیرد.

حدث یا حادث شدن، اتفاقاتی است که به خودی خود شهادت می‌دهد که اگر موجودی از نو حادث شود (با شرایط جدید) هرگز ازلی نیست.

امتناع؛ از سویی هیچ موجودِ ازلی از آن‌که بخواهد با شرایط جدید حادث شود، امتناع می‌ورزد. چرا که صاحبِ تمام کمالات بوده و نیاز به کسب کمالی برای نو شدنِ شرایطش ندارد.