خانواده آسمانی،جلسه 248 (92/10/05)

از سلسله مباحث استاد محمد شجاعی

کلام

تمام ارتباطات انسان (چه ورودی‌ها و چه خروجی‌ها) در یک مرتبه اهمیت قرار ندارند، بطوریکه بعضی از آنها قوی‌تر و اثرگذارتر بوده و نقش بسیاری در ساختار روحی او و سعادت دنیا و آخرتش دارند. بعضی از روابط، قدرت رشد دهندگی بیشتری نسبت به سایر روابط دارند و اگر سالم و صحیح برقرار شوند، انسان را با تغذیه کمتری در بخش فوق عقلانی، به قدرت‌های بسیاری می‌رسانند.

در میان ارتباطات، یکی از اصلی‌ترین و اساسی‌ترین روابطی که به سرمایه‌گذاری بیشتری برای سالم ماندن نیاز دارد، ارتباطات کلامی (زبانی) است. اگر ارتباطات کلامی خوب تقویت شده و انسان در صحت برقراری آن مهارت یابد، به پروازهای بلندی دست خواهد یافت. همچنین عدم توجه به سرمایه گذاری در این بخش و ضعف در ارتباطات کلامی، علیرغم محتوای باطنی خوب نیز، سبب نابودی آثار اعمال انسان شده و بسیاری از زحمات او را به هدر خواهد داد.

اما بعضی از انسان‌ها، حتی با قوای باطنی ضعیف بعلت داشتن مهارت‌های کلامی قدرتمند، توانستند ضعف در قوای دیگر نفسشان را جبران نموده و رشدکنند. زبان قدرتمند، شیرین، مؤدب، جذاب و ساخته شده، می‌تواند بسیاری از ضعف‌ها را پوشش دهد. از سویی زبان تند، تیز و خشن که در کنترل انسان نیست، می‌تواند تمام قابلیت‌های قدرتمند یک فرد را نابود کند.

بسیاری از طلاق‌ها، علیرغم مهیا بودن تمام امکانات زندگی برای زوجین، به علت ارتباطات کلامی ناسالم و عدم کسب مهارت در برقراری ارتباط صحیح همراه با احترام و عشق، اتفاق می‌افتند. بنابراین واجب است قبل از شروع هر اقدامی برای یک ارتباط جدید، ابتدا زبانمان را در کنترل خویش درآوریم.

راههای کنترل زبان

برای کنترل زبان دو راه پیشنهاد می‌شود؛

1. استفاده صحیح از زبان و برقراری روابط سالم کلامی؛ که منجر به تولید آرامش و شادی برای فرد می‌شود.

2. سکوت، در صورتیکه انسان مهارتِ پرواز توسط ارتباطات کلامی را نیاموخته، و یا در این مسیر، چندان موفق نبوده باشد، سکوت، بهترین راه برای کنترل زبانش است. چه بسیار انسان‌های کم حرفی که علیرغم ضعف‌های دیگر اهل نجات و رستگاری شدند.

نگاه خانواده آسمانی ما به ارتباطات کلامی

توصیه خانواده آسمانی ما در ارتباطات کلامی، آن است که تا می‌توانیم از زبانمان برای بهشت سازی استفاده کنیم، کسانی که آموختند چگونه سخنِ درست بگویند و به مقام «قول سدید» رسیدند، هر چقدر بیشتر سخن می‌گویند، به خداوند نزدیکتر شده و رشد می‌کنند. اما خانواده آسمانی ما، از ما خواسته‌اند که اگر قدرت بهشت سازی توسط زبان را نداریم، با سکوت آن را مهار کنیم، چرا که زبان نقش بسیار کلیدی در رشد نفس داشته و بیشترین گرفتاری‌های انسان از او منشأ می‌گیرد.

نبی اکرم «صلی الله علیه و آله» می‌فرمایند: « اکثر خطایا ابنِ آدم فی لسانه» بیشترین خطاهای انسان از طریق زبانش می‌باشد.

بزرگان اخلاق و عرفان معتقدند که کنترل زبان، قطعاً درهای غیب را به روی انسان خواهد گشود.

امام باقر «علیه السلام» می‌فرمایند: «إنّ هذا اللسّان، مفتاح کلّ خیر و شر، فینبغی للمؤمن أن یختم علی لسانه کما یختم علی ذهبه و فضته». این زبان کلید هر خیر و شری است، پس شایسته است مؤمن آنرا مخفی نگه دارد (کنترل کند)، همانگونه که طلا و نقره‌هایش را مخفی نگه می‌دارد.

آتش زبان، همه قوای نفس را می‌سوزاند

عدم کنترل زبان و گفتارهای بی‌جا و بی‌مورد، خیانتی بزرگ در حق تمام قوای انسان است، چرا که آتشی را که زبان بر می‌افروزد، تمام قوای دیگر را نیز به آتش می‌کشاند.

نبی اکرم «صلی الله علیه و آله» می‌فرمایند: وقتی انسان صبح از خواب بر می‌خیزد، همه اعضاء و جوارحش از زبانِ او درخواست می‌کنند که، «خودت را کنترل کن و در حق ما از خداوند بترس، که اگر تو درست باشی، ما هم به راه راستیم و اگر تو کج بروی، همه ما به بیراهه کشانده می‌شویم.»

اینکه انسان‌ها بتوانند به «بهترین شیوه»، اهداف خود را به یکدیگر تفهیم نمایند، سبب بروز بسیاری از سوء تفاهم‌ها خواهد شد. و همین سوء تفاهم‌ها، گاه منشأ بسیاری از طلاق‌ها، درگیری‌‌ها، جنگ‌ها و ... خواهند بود.

بنابراین بر همه ما واجب است که با تلاش مستمر و جدّی مهندسی واژگان را بیاموزیم، و بدانیم از چه کلماتی به هیچ وجه استفاده نکنیم و یا استفاده از چه کلماتی، رشد دهنده ما خواهند بود.

کلماتی که حامل پیام‌های تحقیرآمیز، القاب ناشایست، فحش‌ها و ناسزاها، شوخی‌های زننده زبانی، شوخی‌های بدنی و ... ضربه‌های مهلکی را بر پیکر خانواده و اجتماع وارد می‌سازند.

قهر کردن، عمل بسیار قبیح و کودکانه ایست که جهنم عظیمی را برای انسان ذخیره خواهد کرد. با شروع قهر، انسان واردِ محدوده ولایت شیطان شده و راه آسمان را به روی خود می‌بندد. (البته گاهی قهر کردن طبق یک تصمیم عقلانی برای حذف یک رذیله در کسی، آن هم به مدت کوتاه شایسته است.) مراقب باشیم که قهر هیچ گاه از سوی ما اتفاق نیفتد.

در هنگامی که طرف مقابل عصبانی بوده و کلماتش آتشین است وظیفه ما، خاموش کردن آتش است. نه دامن زدن به آن. در چنین زمانی است که باید مهارت استفاده از واژگان را به عرصه عمل کشانده و با انتخاب دقیق کلمات، هم آتش افروخته شده را خاموش کنیم و هم منظور خودمان را به طرف مقابل تفهیم نماییم.

امام علی «علیه السلام» می‌فرمایند: «سلامه الانسان، فی حفظ اللسان» سلامت انسان در حفظ زبان است.

اگر زبان کنترل شود، تمام قوای پنجگانه (حس، خیال، وهم، عقل و فوق عقل) و تمام روابطشان سالم می‌مانند و در نهایت انسان مظهر اسم سلام خداوند خواهد شد. بنابراین می‌توان گفت: قلب سلیم نیز با زبان سلیم بدست خواهد آمد.

فراموش نکنیم که کلمات، ظهوراتِ نفس به صورت ماده اند. پس در حقیقت، لفظ، همان باطن انسان است و نوع انتخاب واژگان هر کسی، قیمتِ باطن او را تعیین می‌کنند. انتخاب کلمات، اوج پرواز انسان را تعیین می‌کنند.

انسان‌های عجول، مغرور و خودشیفته که زود اظهار نظر کرده و زبان باز می‌کنند، خیلی سریع، همه آنچه کسب کرده‌اند را از دست خواهند داد. رعایت ادب، عقل را قدرتمند نموده و عقل قدرتمند، سعادتمندی را برای انسان رقم خواهد زد. گاه استفاده از یک عبارت مؤدبانه در جایی، گناهِ سالهای طولانی را از انسان برخواهد داشت و یا یک بی‌ادبی، ممکن است سالها رشد انسان را به تعویق بیفکند.

پس در انتخاب واژگان‌مان و نحوه ارتباطات کلامی خویش کمی جدّی‌تر و دقیق‌تر باشیم...

والسلام علیکم و رحمت الله و برکاته