نیش زبان بدتر از زخم سر نیزه است

«بد زبانی» از یکسو موجب می‌شود که انسان نتواند معرفت اهل بیت(علیهم السلام) را کسب کند، و از سوی دیگر، برای کسی که کسب معرفت کرده، باعث سلب معرفت می‌شود. گاهی زبان هرز می‌شود؛ دل هرز می‌شود؛ بعد یک دفعه می‌بینی شخص، زحمات چندین ساله اش از بین می رود و واقعاً سقوط می‌کند.

زبان موجب آسیب‌های جسمی، روحی و دینی می‌شود و نیز ابدیت انسان را به خطر می‌اندازد. امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) می‌فرماید: «زَلّةُ اللّسانِ أنكى‏ مِن إصابَةِ السِّنانِ= لغزش زبان کاری تر از اصابت سر نیزه است».

نزدیک به همین مضمون حضرت می‌فرمایند: «زَلّةُ اللِّسانِ أشَدُّ مِن جَرحِ السِّنانِ = لغزش زبان بدتر از زخم سر نیزه است». یکی از دلایلی که افراد در عالم قبر و برزخ و آخرت گرفتار نیش‌های مار و اژدها می‌شوند، این بوده که با تیزی و تندی زبان شان دیگران را می‌گزیدند و شخصیت و آبروی دیگران را به خطر می‌انداختند و روح دیگران را جریحه‌دار می‌کردند. در واقع انسان در آخرت تجسم اعمال خودش را می‌بیند که به این شکل درآمده است.

اگر کسی در روابط پدر و مادر یا روابط همسران و با دیگران زبانش را مراقبت نکند و چیزی بگوید که دیگران را آتش بزند و نابود کند، در آخرت، همین اعمال برای خودش مجسم می‌شود و خودش را می‌گزد. علت این که اکثر انسانها پس از مرگ، آرزو می‌کنند که ای کاش در دنیا لال بودند و زبانی برای گفتن نداشتند، همین خصوصیت نابود کنندگی زبان آن ها است. همچنین حضرت فرمودند: «زَلّةُ اللِّسانِ أشَدُّ هَلاكٍ= بدترین هلاکت، لغزش زبان است». گاهی پدر و مادر با یک حرف، فرزندشان را سالها به عقب می‌اندازند یا نابود می‌کنند؛ بطوری که منجر به تباهی دنیا و آخرت فرزند می‌شود. همچنین در روابط دوستانه، گاهی با یک حرف نادرست، یک عشق و دوستی پایدار 20 یا 30 ساله نابود می‌شود.

با نیت خوب، گذشته ات را جبران کن

گاهی رفتارهایی وجود دارد که انسان را تاریک می‌کند و عقب می‌اندازد و مانع رشد و تعالی معنوی‌اش می‌شود. امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) از این رفتارها پناه به خدا می‌برد و می‌فرماید: «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی رَمَزَاتِ الاْلحَاظِ، وَسَقَطَاتِ الاْلْفَاظِ، وَ شَهَوَاتِ الْجَنَانِ، وَهَفَوَاتِ اللِّسَانِ = اى خدا! بیامرز مرا براى هر اشاره‌ی كنایه آمیزی را كه با گوشه چشم كردم و هر سخن نابجایی را كه از دهانم بیرون جسته است و نیز خواهش‌هاى دل و لغزش‌هاى زبانم را». این پناه بردن حضرت به خدا برای این مسائل، یعنی اینها می‌تواند هم دنیای ما را خراب کند و هم آخرت ما را.

تمام دارایی انسان قلب اوست. بخشی از سلامت یا بیماری قلب هم ناشی از زبان است. پس انسان باید مراقب باشد که گرفتار هرزگی زبان نشود زیرا این موجب هرزگی و بیهودگی دل  می‌شود. به قول مرحوم ملا احمد نراقی که می گوید: «این دل است یا شارع عام است این؟»

می‌گوید این دل است که تو داری، یا ۴ راه است که همه می‌آیند و از آن رد می‌شوند و می‌روند. وقتی همه چیز به فکر و ذهن تو خطور می‌کند، پاکی‌اش را از دست می‌دهد و شخص آرامش ندارد. در اینجاست که شیطان حمله‌های خود را از راست، چپ، جلو و عقب شروع می‌کند. انسان برای جلوگیری از این آفت‌ها باید مقابله با شیطان را از دلش شروع کند و با کنترل، دلش را مشغول به زیبایی‌ها، نورانیت‌ها و خوبی‌ها کند.

گاهی شخصی از نظر شخصیتی آدمی است که لیاقت دیدن خواب‌های خوب را دارد، لیاقت کشف دارد؛ لیاقت ارتباطات و حضور قلب خوب سر نماز را دارد، اما چون زبانش هرزه‌گویی و بیهوده‌گویی دارد؛ از این پروازها و توفیقات محروم می‌شود.

انسان اگر به بخش‌های فوق عقلانی‌اش نرسد و آن را تغذیه نکند تا دائماً آرمان‌ها، انگیزه‌ها، اهداف، کارها، لذت‌های فوق عقلانی خوبی داشته باشد، دیگر در آن بخش پروازی نخواهد داشت.

نفس به گونه‌ای است که اگر شما 20 یا 30 سال گناه و آلودگی داشته باشید، می‌توانید با نیت پاک همراه با صداقت، آن گناه‌ها را نابود کنید و از بین ببرید. قرآن کریم هم در یکی از شیرین‌ترین و امیدبخش‌ترین آیاتش می‌فرماید:« إِنَّ الْحَسَنَاتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئَاتِ= محققا خوبی‌ها، بدی‌ها را از میان مى‌‏برد». یعنی همه بدی هایش، تبدیل به خوبی می‌شود.

در روایت داریم: «نِیَّةُ المُؤمنِ خَیرٌ مِن عَمَلِهِ= نیت مؤمن از عملش بالاتر است». به این دلیل، نیت خوب رویش می‌کند که صدق دارد. صدق هم یعنی اگر بتواند، حتماً این کار را می‌کند. مثلاً می‌گوید من اگر پول داشتم به گرفتارها کمک می‌کردم، کار خیر برای امام زمان می‌کردم. چنین فردی طبق فرمایش حضرت، در روز قیامت خداوند برای او پرونده‌ای باز می‌کند که پر از اعمال صالح است. اعمالی که او انجام نداده است. پس نیت‌های خوب مؤمن هم می‌تواند گناهانش را ذوب کند. این طور نیست که حتماً عمل خیری را در بیرون انجام بدهد. نه؛ همین که نیت کار خیر را بکند، حسنه برایش می‌نویسند. از طرفی هم روح نورانیتی تولید می‌کند که گناهانش را از بین می‌برد؛ اما شهوت قلب، تمام روح و وجود انسان را تاریک و بی‌خاصیت می‌کند.

گاهی انسان لیاقت سربازی و خدمت در لشکر امام زمان را از دست می‌دهد؛ فقط به این خاطر که نمی‌تواند زبانش را  کنترل کند. حضرت امیر در آخرین فراز این دعا می‌فرماید:« لغزش‌های زبان را بر من ببخش». چون لغزش‌های زبان، باعث جنایت انسان می‌شود و انسان را بدبخت می‌کند.

تیزی زبان موجب سلب نعمت از انسان می شود

 نبی اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) می‌فرمایند:«فِتْنَة اللِّسَانِ أَشَدُّ مِنْ ضَرْبِ السَّیْفِ =فتنه‌ی زبان سخت‌تر از ضرب شمشیر است».

زبان نعمت‌های بزرگی را از انسان  سلب می‌کند. مثلاً گاهی انسان از شدت وحشت، تنهایی و فشار مصیبتی که به او وارد آمده، دست به کار ناشایستی می‌زند. در این جا نباید او را سرزنش کرد. اما بعضی افراد سرزنش می‌کنند و حرفی را به همسرشان، پدر یا مادرشان می‌زنند و اعتراض می‌کنند که چرا چنین اتفاقی یا مصیبتی پیش آمده؟ شما به جای این که به او قدرت، صبر و امید بدهید، سرزنشش می‌کنید یا حرف‌های نیشدار و کنایه دار می‌زنید. چون او الان به شما احتیاج دارد و نباید او را از خودتان برانید.

یا مثلاً شخصی با ماشین تصادف کرده، بهتر است با انتخاب کلمات خوب، به او آرامش بدهید. بگو: ان شاءالله دفع بلا می‌شود. صدقه است. خدا را شکر که بدتر از این نشد. فدای سرت. حضرت می‌فرماید: «رب کلمة سلبت نعمته= چه بسیار کلمه‌ای که سلب می‌کند نعمت را از انسان». یعنی یک زبان هرز و بد، نعمت‌های زیادی را از انسان سلب می‌کند.

امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) فرمودند: « کم من دم سفکه فم= چه بسیار خون‌هایی که زبان و گفتار، باعث ریخته شدن آن می‌باشد». یعنی با شمشیر خون نریخته، بلکه با زبان ریخته است. مثلاً در  محیط خانه، زن چیزی می‌گوید که مرد عصبانی می‌شود؛ یا مرد چیزی می‌گوید و زن عصبانی می‌شود؛ یا بچه چیزی می‌گوید بعد می‌بینید که پدر فرزندش یا همسرش را می‌کشد.

حضرت همچنین می‌فرمایند: «فاخزن لسانك كما تحزن ذهبك و ورقك فربّ كلمة سلبت نعمة و جلبت نقمة = زبانت را همچون طلا و نقره حفظ کن، زیرا بسیار شده که یک کلمه، نعمتی را از انسان سلب کرده و بلایی را فراهم ساخته است». خارج شدن کلمه بد و تیز و تند، گاهی سبب می‌شود  که شخص توفیق‌ها را از دست‌بدهد و یا آرامش از او سلب شود؛ زندگی‌های زناشویی به هم ریخته می‌شود؛ جایگاهی که یک شخص نزد پدر و مادرش دارد، از او گرفته می‌شود؛ جایگاهی که نزد همسرش دارد، از او گرفته می‌شود و خیلی از موارد دیگر که باعث سلب نعمت‌های بزرگی از انسان می‌شود. بد زبانی حتی سلامت جسم را از انسان می‌گیرد. پس زبان را محافظت کن که نعمت‌های زیادی را از تو نگیرد.

در فرمایش دیگری از حضرت آمده: «البلاء موکل بالمنطق= بلا موکل به زبان است». اگر می‌خواهید با خانواده همسرتان راجع به بچه‌ات یا هر کس دیگری حرف بزنید، خیلی مراعات کنید. زبانتان را آزاد نگذارید. هر چه دلت خواست از دهنت گذشت، نگو.

زبان/سخن چینی/عاقبت بخیری