خانواده آسمانی،جلسه 210 ، 92/04/20

از سلسله مباحث استاد محمد شجاعی

موضوع بحث این جلسه «اعظم الذنوب» یعنی بزرگترین گناهان است. امیرالمؤمنین «علیه السلام» می فرمایند: «اعظم الذّنوب عندالله سبحانه ذنب صغر عند صاحبه» بزرگترین گناهان گناهی است که در نزد صاحب آن (مرتکب به آن گناه) کوچک پنداشته شود. در روایت دیگر «اَشَدّ الذّنوب» آمده است. در روایت دیگر آمده: «اعظم الذنوب عندالله سبحانه ذنب استهان به راکبُهُ» بزرگترین گناه نزد خدای سبحان گناهی است که مرتکب به آن، آن گناه را سهل بشمارد. هیچ هدفی باعث توجیه گناه ما نمی شود حتی مقدس هم باشند. همه انحرافها و خطاها از همان گناهان به ظاهر کوچک آغاز می شوند. گناه اساساً بزرگ است و هیچ گناهی قابل کوچک شمردن نیست بخصوص زمانی که عمدا باشد، اصرار بر گناه و یا کم پنداشتن گناهان خود گناه بزرگتری است. البته در این موارد باید به خودمان توجه داشته باشیم نه به دیگران. در مورد امر به معروف و نهی از منکر هم در صورت احتمال تأثیرگذاری باید اقدام نماییم. متأسفانه ما بیش از خودمان به گناهان دیگران توجه داریم و به تعبیر روایت شاخه را در چشم خودمان نمی بینیم ولی خار را در چشم دیگران می بینیم. دو نکته را در برخورد با عیوب دیگران لحاظ نماییم. اولاً از خودمان بپرسیم که آیا من چنین عملی را مرتکب نشده ام؟ و ثانیاً خودمان را جای طرف مقابل قرار دهیم و بپرسیم که اگر ما جای او بودیم چه می کردیم؟ در روایت دیگر اینچنین آمده: «الذّنوب کلّها شدیده» برای درک این روایت مراجعه به مبحث عمل در سلسله مباحث انسان شناسی قم مؤثر است. در این بحث افضل اعمال بررسی شده است که برای افراد با مختصات شخصی و شرایط زندگی کاملاً فرق می کند. به همین دلیل روایات «افضل الاعمال» بسیار تنوع دارد شخص تنبل و بی حوصله وقتی به این روایتها رجوع می کند، آن موردی را انتخاب می کند که بین او و خواسته های نفسش فاصله نیندازد. ممکن است کسی سالهای عمرش را صرف انواع کمکهای مالی به دیگران نموده باشد در صورتی که با توجه به مختصاتش وظیفه اش کارهای مهمتری بوده است. «اشدّ الاعمال» هم برای افراد فرق می کند. ممکن است کسی حجابش مشکل داشته باشد ولی مهمتر از برطرف کردن این اشکال آشتی با خدا و اهل آسمان است که اگر اتفاق بیفتد امور دیگر هم برطرف می گردد. فحشاهای باطنی از فحشاهای ظاهری خطرناک تر هستند. باید موقعیت مان را در نظر گرفته و متناسب با آن ببینیم. ترک کدامیک از گناهان و انجام کدامیک از فضایل برای ما در اولویت می باشند. در ادامه حدیث فوق اینگونه می فرمایند: «... و اشَدُّها ما تَنبَتُ علیه اللهم و الدّم» و شدیدترین گناه گناهی است که با آن گوشت و خون روییده می شود.

منظور خوردن حرام است که از کسب حرام گرفته تا حقوق واجبی که انسان نمی پردازد از قبیل خمس و سایر انفاقها. تا حرام در وجود انسان است دائماً آفت تولید می شود. انسان باید بررسی کند که اگر زحماتش روی فرزند و همسرش تأثیر ندارد شاید در لقمه اش اشکالی وجود داشته باشد. چنانچه پزشک قبل از اینکه به بیمار دارو بدهد بدنش را از آلودگیها پاک می کند. در سرطان، با شیمی درمانی کل بدن را از سلولهای سرطانی پاکسازی می کنند، در حالی که سلولهای بیمار در قسمتی از بدن هستند ولی پزشک همه بدن را مورد درمان قرار می دهد که حتی اگر سلولی آماده در جایی از بدن وجود داشته باشد از بین برود. بعضی ها از حیله های شرعی استفاده می کنند به طوری که اموالشان دائماً افزایش یافته بدون اینکه به آنها خمس تعلق بگیرد. کسی که سالهاست در کلاس شرکت کرده ولی تأثیر نمی پذیرد بررسی کند مبادا گوشت و خونش اشکال داشته و آمیخته با حرام است. علی «علیه السلام» می فرمایند: «اجتناب السّیئات اولی من اکتساب الحسنات» دوری و پرهیز از گناهان بر کسب حسنات اولویت دارد.

آمیرزا جواد آقای ملکی تبریزی می فرمود: من همه دستورات استادم، جهت تجرد نفسم را رعایت کردم ولی موفق نمی شدم و راه باز نمی شد. استادم، فرمود: علت این است شما در تبریز اقوامی دارید که با ایشان کدورتهایی دارید که باید برطرف کنید تا موفق گردید. ایشان به تبریز باز گشته و روابط عالی با خویشان خود برقرار کرده و بعد از مراجعت به نجف به موفقیت تجرد روح، دست یافتند. انسان باید سعی کند کدورتهایش با دیگران را برطرف کند بخصوص در ماه مبارک رمضان، انسان وقتی قرار است میهمان غفور و کریم شود باید بتواند دیگران را ببخشد تا از مغفرت حق تعالی برخوردار شود، با ذره ای کینه و حسادت امکان ندارد به بهشت راه پیدا کند. بعضی ها دائماً دنبال اساتید مختلف هستند ولی وقتی استاد از آنها ایراد می گیرد حاضر نیستند ایرادهایشان را رفع نمایند. یکی از همین افراد به ولیّ خدایی دست یافت که آن ولیّ خدا به او گفته بود که درون تو وحشی است و من به تو ذکر می دهم در عین اینکه امیدی هم ندارم و واقعاً هم همانطور شده و اثری نداشت.

برزخ با کسی تعارف و شوخی ندارد اگر آمادگی لازم را کسب نکرده باشیم به شدت معذب خواهیم بود. اگر تکبر، حسادت و خودشیفتگی را با خودمان به برزخ ببریم صدها سال گرفتار خواهیم بود. ما باید مراقب باشیم که گوشت و خون حرام در وجودمان نروید. علی «علیه السلام» در حدیث دیگر می فرمایند: «اعظم الخطایا اغتناءُ مال المرءٍ بغیر حق» عظیم ترین خطاها خوردن مال دیگران به ناحق است. شرکتهایی که جوائز میلیاردی برای استفاده از محصولاتشان تعیین می کنند معلوم است که سودشان خیلی کلان است که تا این حد جایزه می دهند و این یعنی حقهای زیادی در اموال آنهاست. ائمه «علیهم السلام» تجارت می کردند و دیگران را هم تشویق می نمودند ولی به شرطی که از حلال باشد. به امام صادق «علیه السلام» عرض کردند: در مصر بازار خیلی رونق دارد و حضرت پول دادند که برایشان تجارت کنند. این افراد قبل از ورود به بازار مطلع شدند که کالای خاصی خیلی بازارش عالی است و توصیه شدند به اینکه با سود صد درصد به فروش برساند. وقتی معاملات انجام شد و تجار نزد حضرت مراجعه کرده و اصل سرمایه و سود را تحویل دادند حضرت از میزان سود تعجب کرده و آن را برنداشتند. در حال حاضر نه صد در صد و دویست درصد بلکه تا پانصد درصد هم سود دریافت می نمایند.

در حدیث دیگری علی «علیه السلام» می فرمایند: «اَعظَمُ الذُنوب عند الله ذنبٌ اصرّ علیه عامِلُهُ» بزرگترین گناه گناهی است که صاحب آن بر انجامش اصرار دارد. گناه بی حجابی اصلاً مسئله شخصی نیست و حق الناس است. چنانچه سیگار کشیدن در مجامع عمومی تضییع حق دیگران است. بی حجابی امنیت خانواده ها را به خطر می اندازد. کشور ما درباره آمار طلاق رتبه چهارم را در جهان کسب کرده است. و متأسفانه افراد بر گناهانشان از قبیل حسادت، تکبر و زودرنجی و بداخلاقی اصرار هم دارند. بعضی ها والدین یا همسرشان اجازه رفتن به اردو را به آنها نمی دهند نباید اصرار داشته و برخورد نمایند. حتی در جهاد مستحبی اولویت با رعایت حق خانواده و والدین است. ما باید ببینیم که خانواده آسمانی، ما را چگونه می پسندند و همین برایمان مهم است. امام صادق «علیه السلام» قسم می خورند خداوند هیچ عبادتی را از کسی نمی پذیرد تا وقتی که روی گناهی اصرار می کند. زیرا این کار جمع کردن آب در ظرفی سوراخ است.

اساساً استمرار برکاری تأثیرگذار است. همانطور که کارهای مستحبی اگر مداوم انجام شوند آثار مثبتی دارند مانند مداومت در انگشتر عقیق در دست کردن که فرشته ها دائماً ثواب برای انسان منظور می کنند. چه بسیار از دختران اروپایی و آمریکایی که اظهار می دارند با افتخار حجابشان را رعایت می کنند و آن را امتیاز می دانند ولی در ایران دختران خیلی عقده بی حجابی و به نمایش گذاشتن خودشان را دارند. «جَهل المرءِ بعُیُوبه من اکبر ذنوبه» از بزرگترین گناهان یک شخص عدم آگاهی به عیبهایش است. در قیامت خداوند دستور می دهد عده ای را به بهشت ببرند همین که در بهشت گشوده شده و اینها دچار ذوق زدگی می شوند، فرمان می رسد که اینها را بازگردانید ایشان جهنمی هستند. این گروه خیلی عصبانی و خشمگین نسبت به خدا می شوند و اعتراض می کنند. خداوند می فرماید: این نمایش زندگی دنیایی شماست. کسانی که در دنیا به ظاهر بهشتی هستند ولی باطناً اهل جهنمند. مانند اینکه به پیامبر «صلی الله علیه و آله» خبر دادند فلان زن بسیار اهل عبادت است فقط با همسایه هایش کج خلقی می کند، حضرت پاسخ می دهند: «لا خیر فیها هی من اهل النار» هیچ خیری در او نیست و او اهل آتش (جهنم) است. اگر انسان کاری کند که دیگران از او حساب ببرند باعث خراب شدن اعمال خیر او می شود. مؤمن چنین شخصیتی ندارد. مؤمن، آبرو و شخصیتش را از معنویتش می گیرد. بنابراین انسان باید خیلی مراقب باشد و عیوب خودش را بشناسد که دچار توهم نسبت به خودش نشود که اگر در برزخ حقیقت خود را دید باورش دشوار باشد. تعبیری که قرآن از ضرر دارد «خُسران» است یعنی نه تنها شخص سود نمی کند بلکه اصل سرمایه اش آسیب می بیند و یا اساساً از بین می رود.

قرآن خاسرترین افراد را اینگونه معرفی می کند: «الذین ضلّ سعیهُم فی الحیاه الدّنیا و هم یَحسَبون أنّهم یُحسنون صُنعاً» کسانی که تلاششان در زندگی دنیوی هدر رفته است و می پندارند که عملشان نیکوست. شخصی در سفری دائماً برای دوستانش هزینه می کرد و در این کار پیش قدم بود یکی از معصومین «علیهم السلام» حضور داشتند او را مورد عتاب قرار دادند که چرا ملاحظه دوستانش را نکرده و اجازه نمی دهد که ایشان مشارکت کنند، هرچند که آن شخص قصد خودنمایی نداشته واقعاً می خواسته خدمت کند. ما باید گناه شناسی کرده و مباحث اخلاقی را مورد مطالعه قرار دهیم. ما باید دائماً نفسمان را مورد محاسبه و مطالعه قرار دهیم. امام کاظم «علیه السلام» می فرمایند: «لیس مِنّا من لم یحاسب نفسه فی کلّ یوم» از ما اهل بیت نیست کسی که نفسش را روزی یکبار محاسبه نکند اگر در دنیا به خودمان رسیدگی نکنیم کاری که ممکن بود ظرف پنج دقیقه انجام دهیم در برزخ و قیامت صدها سال به طور می انجامد.

والسلام علیکم و رحمت الله و برکاته