(46)هر حرکتی در نظام ماده، با مدد فرشتگان انجام می شود

حضرت سجاد (علیه‌السلام) در دعای صحیفه سجادیه تعداد زیادی از فرشتگانی که مربوط به عالم ماده هستند را این چنین معرفی می‌کنند: «وَ مَنْ أَوْهَمْنَا ذِكْرَهُ، وَ لَمْ نَعْلَمْ مَكَانَهُ مِنْكَ، و بِأَیّ أَمْرٍ وَكّلْتَهُ وَ سُكّانِ الْهَوَاءِ وَ الْأَرْضِ وَ الْمَاءِ وَ مَنْ مِنْهُمْ عَلَى الْخَلْقِ‏ فَصَلّ عَلَیْهِمْ یَومَ یَأْتِی كُلّ نَفْسٍ مَعَهَا سَائِقٌ وَ شَهِیدٌ= و (خدایا درود بفرست) بر هر فرشته‌اى كه نامش را یاد نكرده‌ایم و از قدرش در پیشگاه تو خبر نداریم، و نمى‌دانیم او را به چه كارى گماشته‌اى،  و بر آن فرشتگانى كه ساكن هوا و زمین و آبند، و بر هر كدام از آنان كه موكّل آفریدگان تو هستند؛ پس بر همه آنان درود بفرست در روزى كه هركس با دو فرشته، یكى راننده و دیگرى گواه مى‌آید».

ده‌ها عنوانی که حضرت نام می‌برد، کارهای محدودی از عملکرد فرشته‌ها در زمین است. در این عالم بی‌نهایت کار توسط فرشته‌ها انجام می‌شود. هیچ فعل و انفعال و هیچ حرکتی، هیچ جذبی، هیچ تحولی در نظام ماده صورت نمی‌گیرد، مگر با مداخله فرشتگان. یعنی هر حرکتی را که در نظام ماده می‌بینید، فرشتگان در آن دخالت دارند. هر کاری، حتی تغییرات بدنی مثل افتادن یک ناخن و رویش مجدد آن، با مدد فرشتگان انجام می‌شود. اگر فرشتگان دخالت نداشته باشند، حتی رویش این ناخن در عالم ماده صورت نمی‌گیرد.

حضرت در این فرمایش‌شان یک نکته‌ی خیلی مهمی دارد که می‌فرماید: درود بفرست بر آن فرشتگانی که ما نام آنها را نیاوردیم. ایشان ده‌ها نام از فرشته‌ها را آورده‌است، ولی باز هم می‌گوید خیلی از فرشته‌ها هستند که من اسم آنها را نیاورده‌ام و کارهایشان را نگفتم. « وَ مَنْ أَوْهَمْنَا ذِكْرَهُ».

همچنین درود بفرست بر فرشته‌هایی که ما منزلت و موقعیت آنها را نمی‌شناسیم و نمی‌دانیم ماموریت آنها چیست؟ می‌فرماید: «وَ لَمْ نَعْلَمْ مَكَانَهُ مِنْكَ».

امام سجاد در مورد ما صحبت می‌کند، نه در مورد خودش. چون امام خودش «مختلف الملائکه=محل رفت و آمد ملائکه» است. همه فرشته‌ها با اذن و اجازه ایشان کارها را انجام می‌دهند.

بعضی از فرشتگان در تغییرات آب و هوایی خشکیها و دریاها نقش دارند

حضرت دوباره بر می‌گردد به فرشتگانی که با نظام طبیعت سر و کار دارند و می‌فرماید: « وَ سُكّانِ الْهَوَاءِ وَ الْأَرْضِ وَ الْمَاءِ= و بر آن فرشتگانى كه ساكن هوا و زمین و آبند». این خیلی تکان دهنده است. فرشتگانی که ساکن هوا، زمین و آب هستند. شما می‌دانید که در زمین تحولات زیادی اتفاق می‌افتد. تحولاتی که بشر نمی‌تواند آنها را بفهمد. نمی‌توانیم بفهمیم که وقتی که در خاک که امر واحد و بسیطی است، بذری می‌کاریم، چگونه از دل خاک شکافته می‌شود، ریشه می‌دهد، ساقه می‌دهد و بالا می‌آید، شگفتی عجبیی است که ما از آن بی‌خبریم. مهمتر از آن این است که در کنار رویش این بذر، به حجم ماده نیز اضافه می‌شود. به این مسئله خوب دقت کنید که دانه ای که در زمین کاشته می‌شود و تبدیل به گل یا درخت می‌شود، چطور به حجم خاک اضافه می‌شود. این خاک از کجا می‌آید؟ چه اتفاقی در خاک می‌افتد؟ چه کسی آن را مدیریت می‌کند؟ مدیریت خاک روی کره زمین با کیست؟ چه کسی حرکت آتشفشان‌ها را در دل زمین مدیریت می‌کند؟ چه کسی آن را بالا می‌آورد و آن را به آب و صحرا سرازیر می‌کند؟ چرا این مواد مذاب باید به صحرا و آب سرازیر شود؟ چون سرشار از مواد غنی هستند که برای کشاورزی و نیاز بشر فوق‌العاده مفید هستند. خدا از دل آتشفشان، این مواد را به دریا و زمین می ریزد تا بتواند مواد مورد نیاز زمین و آب را تأمین کند. مدیریت این جریان حیرت انگیز با کیست؟

« یَا مَنْ فِی الْبِحَارِ عَجَائِبُهُ= ای کسی که عجائبش در دریاهاست». هم تعداد جانوان و هم عجائب خداوند در دریا بیش از زمین است. چه کسی آنها را مدیریت می‌کند؟ میلیاردها میلیارد ماهی و هزاران نوع موجود در دریا هستند که اکثر آنها را بشر نمی‌شناسند. دانشمندان اعتراف کرده ‌که تا کنون ما به درصد کمی از موجودات دریایی پی برده ‌ایم. جالب این است که هر یک از این‌ها شخصیت دارند؛ زاد و ولد می‌کنند و بر عالم تاثیرگذار هستند و همه اینها هم برای انسان آفریده شده اند. مدیریت همه‌ی اینها با فرشتگان است. اما ما چون به آنها عادت کرده‌ایم، فقط شاهد آنها هستیم. این حیات دائما جولان و جوشش می‌کند. بشر گیج و گنگ است و غافلگیر شده. چطور می‌تواند این همه علوم را جمع کند. دانشمندان بزرگی در صدها دانشکده پزشکی مشغول مطالعه بدن انسان هستند. اما هنوز نتوانسته ‌اند یک سلول را بطور کامل بشناسند.

حضرت ادامه می‌دهد: « وَ بِأَسْمَائِکَ الَّتِی مَلَأَتْ أَرْکَانَ کُلِّ شَیْ= و از تو درخواست می‌کنم به اسمائت که پایه‌‌های همه چیز را پر کرده‌است». این خداست که دارد با بی‌نهایت جلوه، خودش را به ما نشان می‌دهد. با بی‌نهایت ظهور، خودنمایی می‌کند‏، اما ما متاسفانه با میلیونها دیده تماشا می‌کنیم ولی غافلگیریم. اصلاً نمی‌توانیم ظهورات او را محاسبه کنیم.

با صد هزار جلوه برون آمدی که من/ با صدهزار جلوه تماشا کنم تو را

امام سجاد علیه‌السلام بابی را به روی ما باز می‌کند و می‌فرماید: فرشته‌هایی که هوا را مدیریت می‌کنند. در هوا و فضا چه اتفاقی می‌افتد؟ میلیاردها ستاره و کیهان و کهکشان وجود دارد. چه کسی حرکت و نظم اینها را مدیریت می‌کند؟ ما چون عادت کرده‌ایم، کور شده‌ایم. مثلا شما گاهی به کسی می‌گویید: برو کلید من را بیار! او می‌رود و می‌گوید نیست‏، اما شما می‌بینی روی میز است. او نمی‌دید. چون ذهنش مشغول بود. ذهن که مشغول باشد، حواس کار نمی‌کند.

احمق و دیوانه کسی است که بگوید من خدا و  فرشته‌ها را نمی‌بینم. این شعور حاکم بر عالم هستی کیست؟ این شعور حاکم، همان خداست که همه چیز را مدیریت می‌کند و در همه جا و ‌در همه چیز هست، همه چیز قائم به اوست. «و هو بکل شیء علیم» و «بکل شیء محیط». پس ما فرشته‌هایی داریم که ساکن هوا هستند، ساکن زمین هستند. مدیریت زمین را بر عهده دارند و ساکن در آب هستند و مدیریت آب را به عهده دارند.

فرشتگانی که مدیریت کارهای انسان را برعهده دارند

حضرت در ادامه می‌فرماید:‌ «وَ مَنْ مِنْهُمْ عَلَى الْخَلْقِ‏= و (درود بفرست) بر بخشی از فرشته‌ها که آنها را حاکم بر مردم کردی». خیلی از شئونات مردم با فرشته‌ها انجام می‌شود. رشد یک جنین در رحم مادر، زایمان مادر و برگشتن حالت رحم او به حالت اول،  محافظت و سلامت بچه، همه بر عهده فرشتگان است. شما نمی‌دانید چقدر فرشته کار می‌کنند.

فرشتگان که شاهد و ناظر اعمال ما هستند

«فَصَلّ عَلَیْهِمْ یَومَ یَأْتِی كُلّ نَفْسٍ مَعَهَا سَائِقٌ وَ شَهِیدٌ= پس بر همه آنان درود فرست در روزى كه هركس با دو فرشته یكى راننده (هل دهنده) و دیگرى گواه مى‌آید». این صحنه خیلی تکان دهنده است. سائق یعنی هل دهنده. کسی که آدم‌ها را می‌کشاند. روز قیامت وقتی افراد محشور می‌شوند، دو فرشته همراه آنها خواهد بود. یک فرشته برای حساب و کتاب و یک فرشته هم به عنوان شاهد و گواه بر اعمال انسان. ریز تا درشت زندگی‌مان را شهادت می‌دهند. پس نمی‌توانی هیچ چیز را مخفی کنی. «سائق و شهید» این آیه قرآن است که حضرت در دعا آورده. هر کسی یک همراه و شاهد دارد.

همه موجودات، جنود و سرباز خداوند هستند

قرآن می‌فرماید: «وَمَا یَعْلَمُ جُنُودَ رَبِّكَ إِلَّا هُوَ [1]= و هیچ کس جز پروردگارت سربازان او را نمی‌داند». ما نمی‌دانیم خدا چه تعداد سرباز و لشگر دارد. چون همه اشیای عالم، جنود خدا هستند. خدا هر ماموریتی به آنها بدهد، انجام می‌دهند.

 نمرودی که یک میلیون لشکر داشت، ابراهیم را در آتش انداخت، اما او نسوخت. نمرود این را دید، ولی تکبر و لجاجتش باعث شد که ایمان به خدا نیاورد. خدا هم به یک پشه دستور داد که برو و او را بکش. پشه هم از سوراخ دماغ او داخل شد و نمرود هم با زدن سرش به دیوار خودش را کشت. پس پشه سرباز خداست.

خدا به هر کس هر حکم و ماموریتی بدهد، انجام می‌دهد. پرنده‌ها، مارها، عقربها، پشه‌ها، همه سربازهای خدا هستند.

امام صادق (علیه‌السلام) در این راستا می‌فرماید: «سئل عن أبی عبد الله علیه‌السلام: هل الملائكة أكثر أم بنو آدم؟ فقال: والذی نفسی بیده لملائكة الله فی السماوات أكثر من عدد الترب فی الأرض [2]= از امام صادق علیه‌السلام سوال شد: آیا ملائکه بیشتر است یا آدم؟ حضرت فرمود: قسم به کسی که جانم به دست اوست، فرشتگان خدا در آسمان بیشتر از شمارش ریگ‌های زمین است». حضرت زمین را نمی‌گوید، هوا را نمی‌گوید، فرشته‌هایی که در آب هستند را نمی‌گوید؛ یا فرشته‌هایی که در زمین هستند را نمی‌گوید‏، بلکه فقط به فرشته‌هایی که در آسمان هستند اشاره می‌کند و می‌فرماید اینها بیشتر از آدمها هستند.

خداوند تجلی غیر ریاضی ندارد و هیچ چیز را بدون ریاضی خلق نمی‌کند، حتی یک مژه را. «کل شیءٍ عنده بمقدار» «احصی کل شیئٍ عددا» همه چیز را خدا عدد دار خلق کرده. این نظم با عظمتی که خداوند تبارک و تعالی گذاشته، مافوق محاسبات بشر است.

فرشته یعنی مَلَکَ و مَلَکَ یعنی نیرویی که تسلط بر کل محاسبات و اداره همه اشیاء دارد. قوای عالم را ملائکه الله می‌گویند. مثل ملائکه زمینی، ملائکه دریایی، ملائکه هوایی، ملائکه برزخی و ملائکه قیامتی و بالاتر از آن. عجب عالم شلوغی است. خدا چه کار می‌کند؟ شایسته است انسان در برابر این همه عظمت خدا بایستد و بگوید: «الله اکبر= خدا بزرگتر از آن است که بتوان وصفش کرد». یا بگوید: «الحمدلله رب العالمین». تمام قشنگی و ستایش ها از آن خدائی است که همه‌ی عوالم را مدیریت می‌کند.

این الله است که می‌ارزد تو در مقابلش خم بشوی و تعظیم کنی ولاغیر. این الله است که می‌ارزد تو در مقابلش همه‌ی وجود خودت را نادیده بگیری و در مقابل این خدا به سجده بیفتی.

قا 13

فرشتگان/آفرینش/

[1] . سوره مدثر/آیه 31.

[2] - بحارالانوار، ج24، 210.