(45)هر گروه از فرشتگان، متناسب با مقامشان مجری فرمان های الهی هستند

بحث‌مان در شرح زیارت شریف جامعه کبیره به فراز «و مختلف الملائکه» رسید. یعنی قلب و وجود نورانی اهل بیت (علیهم‌السلام) محل رفت و آمد فرشتگان الهی است.

بخش قابل توجهی از آیات قرآن، به نقش و ماموریت‌های مختلف فرشتگان اشاره دارد. مثلا «فَالْمُدَبِّراتِ أَمْراً= فرشتگان تدبیر امر می‌کنند». حضرت سجاد علیه‌السلام در دعای صحیفه سجادیه برخی از وظائف فرشتگان را معرفی می‌کند: «وَ الَّذِی بِصَوْتِ زَجْرِهِ یُسْمَعُ زَجَلُ الرُّعُودِ، وَ إِذَا سَبَحَتْ بِهِ حَفِیفَةُ السَّحَابِ الْتَمَعَتْ صَوَاعِقُ الْبُرُوقِ وَ مُشَیِّعِی الثَّلْجِ وَ الْبَرَدِ= خدایا درود بفرست بر آن فرشتگانی که چون بر ابرها بانگ زنند، آواز تندرها به گوش رسد؛ و چون ابرها از آن نهیب به راه افتند، آذرخش‌ها از درونشان بدرخشد؛ بر آن فرشتگان درود بفرست كه دانه‌هاى برف و تگرگ را از پى هم مى‌آورند و با هر قطره باران كه فرو مى‌‏شود، فرود مى‌‏آیند». حضرت به رعد و برق و تاثیراتی که دارد و همچنین آن دسته از فرشتگان که برف و تگرگ و قطره های باران را نازل می‌کنند، سلام می‌کند.

«وَ الْهَابِطِینَ مَعَ قَطْرِ الْمَطَرِ إِذَا نَزَلَ، وَ الْقُوَّامِ عَلَى خَزَائِنِ الرِّیَاحِ= هبوط کننده و همراه آن قطره های باران هنگامی که نازل می شوند. فرشتگانی که متولی خزائن بادها هستند»، یعنی حرکت بادها، نسیم‌ها و طوفان‌ها همه به وسیله فرشتگان انجام می‌شوند.

«وَ الْمُوَكَّلِینَ بِالْجِبَالِ فَلَا تَزُولُ= کسانی که موکل بر کوه‌ها هستند». در بعضی از جاده‌ها اگر دیده باشید کوه‌ها تسلط کامل بر جاده دارند و هر آن ممکن است بریزند. این فرشتگان هستند که از ریزش کوه جلوگیری می‌کنند و آن را حفظ می‌کنند. پس حضرت به ما می‌گوید آنچه از ظواهر علت و معلول در طبیعت می‌بینید، باطنی در پشت پرده دارند که این عالم را مدیریت می‌کنند و آن فرشتگان الهی هستند. با تصویری که امام از عالم فرشته‌ها به انسان می‌دهد، شکوه و شلوغی عالم را بیان می‌کند. اما خدا برای ما حجابی قرار داده تا احساس آرامش و سبکی کنیم و گرنه اگر قرار بود شلوغی عالم را درک کنیم، انسان از بهت و حیرت می‌میرد. مثلا همین فضایی که ما نشسته‌ایم، چقدر فرشتگان در کار هستند تا ما بنشینیم و این زیارت را با هم بخوانیم و بفهمیم. تمام عالم پر از حضور فرشتگان است.

تک تک اتم‌ها، الکترون‌ها، پروتون‌ها، نوترون‌ها، بدن، هوا و نسیمی که می‌وزد، باران و برفی که می‌آید، همه‌ی اینها حکایت از  صحنه‌ی زیبا و باشکوه حضور فرشتگان در عالم دارند.

هـر قطــــره باران با نوازش فـــرشته ای بـر زمیـــن می بـارد

حضرت تک تک ماموریت فرشتگان را چنین ذکر می‌کند که «وَ الَّذِینَ عَرَّفْتَهُمْ مَثَاقِیلَ الْمِیَاهِ وَ كَیْلَ مَا تَحْوِیهِ لَوَاعِجُ الْأَمْطَارِ وَ عَوَالِجُهَا وَ رُسُلِكَ مِنَ الْمَلَائِكَةِ إِلَى أَهْلِ الْأَرْضِ بِمَكْرُوهِ مَا یَنْزِلُ مِنَ الْبَلَاءِ وَ مَحْبُوبِ الرَّخَاءِ=‌ خداوندا درود بفرست بر آن ملائکه‌ای که وزن آبها و مقدار قطرات درشت و متراکم باران را به آنها آموخته‌ای و نیز درود بفرست بر آن فرشتگان كه رسولان تو به ساكنان زمینند: یا بلایى ناخوش فرو مى‏‌آورند یا آسایشى خوش». کل مدیریت جریان مایع حیات و آب‌ها با فرشتگان است. عذابی مثل طوفان یا سونامی، زلزله، رانش، رعد و برق، صاعقه می‌آید و آن همه خسارات به بار می‌آورد، یا باران و برفی که می‌آید و رحمت را شامل حال انسان می‌کند. تمام این جریاناتی که در ظاهر طبیعت می‌بینیم، مدیریتش با فرشتگان عالم است.

همه چیز در عالم حساب دارد

همه چیز نزد خدا انداره و حساب دارد. هیچ چیز پراکنده و عبث و اضافه در این عالم وجود ندارد. همه چیز براساس عدد و اندازه است. «کُلُّ شَیْءٍ عِندَهُ بِمِقْدَارٍ= همه چیز نزد خدا مقدار دارد». (سوره رعد/8) در محاسبات تمام اشیاء فرشتگان عالم نقش دارند. «إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلى‌ كُلِّ شَیْ‌ءٍ حَسِیباً= خداوند حساب همه چیز را دارد» و چیزی هم نیست که از محاسبه الهی دور باشد. « إِنَّ اللَّهَ لا یَخْفی عَلَیْهِ شَیْ ءٌ فِی الْأَرْضِ وَ لا فِی السَّماءِ = هیچ چیز در آسمان و زمین بر خدا مخفی نمی ماند». (سوره آل عمران/5)

بعضی از آیات در مورد ریاضیات خلقت است. خورشید و ماه براساس حساب و کتاب حرکت می‌کنند. «الشَّمْس وَالْقَمَر بِحُسْبَانٍ= خورشید و ماه با حساب معیّن در گردشند». برای همین هم دانشمندان می‌توانند بگویند چه زمانی خسوف و چه زمانی کسوف می‌شود. چه زمانی شهاب سنگ از کجا رد می‌شود؛ فلان ستاره در چه تاریخی به کجا می‌رسد. چون ثانیه‌اش هم قابل محاسبه است.

« وَإِنْ كَانَ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ أَتَیْنَا بِهَا وَكَفَى بِنَا حَاسِبِینَ^[1]= و اگر بمقدار سنگینی یک دانه خردل ( کار نیک و بدی) باشد، ما آن را حاضر می کنیم و کافی است که ما حساب کننده باشیم». حساب یک پلک یا مژه از محاسبات خدا کنار نمی‌رود. آنقدر دقیق است که شخص وقتی نامه عملش را به او می‌دهند، می‌گوید: «مَالِهَذَا الْكِتَابِ لَا یُغَادِرُ صَغِیرَةً وَلَا كَبِیرَةً إِلَّا أَحْصَاهَا= این چگونه کتابی است که اعمال کوچک و بزرگ ما را سر مویی فرو نگذاشته جز آنکه همه را احصا کرده است». مکانیزم عالم خلقت به گونه‌ای است که تمام اتفاق‌های آن ضبط می‌شود و چیزی هدر نمی‌رود. این که شما کجا پلک زدی، چطور خیال یا توهم کردی همه را حساب می‌کنند.

«وَجَعَلَ اللَّیْلَ سَكَنًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ‌ حُسْبَانًا[2]= و شب را مایه‌ی آرامش قرار داد و خورشید و ماه را وسیله حساب قرار داده است». یعنی خدا نظام هستی را با این آیات به رخ ما می‌کشد که چقدر نظم دارد.

حضرت می‌گوید تو به فرشته‌ها ریاضیات میزان آب را یاد دادی. مثلاً چند قطره باران یا برف باید کجا ببارد، مثلا چند قطره در یک شهر و چقدر در جای دیگر باران ببارد و وزن شان چه مقدار باشد.

باران اندازه‌های مختلف دارند. تمام اینها دقیق حساب شده است. این قدرت و نظم انسان را وادار می‌کند سر به سجده بگذارد و بفهمد چقدر عالم جدی خلق شده و باعث می‌شود انسان دست از بچه بازی بردارد. دست از غصه خوردن‌ها، حرص و جوش خوردن‌های بیهوده، لج و لجبازی‌ها، چشم و هم‌چشمی‌ها و رقابت‌های احمقانه بردارد و بفهمد برای چه هدفی خلق شده است. خدا عالم را با این عظمت بی‌خود خلق نکرده. همه را برای تو انسان خلق کرد و تو نیز برای یک هدف بسیار والاتر آفریده شده‌ای. تفکر درست در این خلقت باعث می‌شود انسان دست از حسادت‌ها، غصه خوردن و رقابت‌ها بردارد. اگر ما درجوانی گرفتار توهمات و تخیلات باشیم، در پیری هم دست از آنها برنمی‌داریم.

ای انسان! همه چیز برای تو آفریده شده. پس در زندگیت جدی باش و درست رفتار کن. همان طور که خدا حساب اتم‌ها، الکترون‌ها و دانه‌های برف و باران را دارد، حساب اعمال شما را حتی به اندازه یک دانه خردل هم باشد، دارد. پس بد زندگی نکنید. جدی باشید. ما برای پول به این دنیا نیامده‌ایم. ما برای غذا خوردن، ازدواج و تشکیل خانواده و این که در جایی خودمان را مشغول کنیم، ریاست و پست و مقامی داشته باشیم  به دنیا نیامده‌ایم. اینها همه ابزار و وسیله است برای این که تو به هدف خلقتت برسی. اینها رحم‌های وجودی تو هستند که تو باید در این رحم‌ها «انسان» تربیت شوی و هنگام وفاتت با تناسب درجه‌ی بهشتت وارد آخرت شوی. وقت زیادی هم نداری.

پس ظاهر و باطن عالم هستی به دست فرشته هاست. اینها مامور هستند که خلقت را اداره و تدبیر کنند.

هریک از مظاهر فرشتگان را که می‌بینیم، به آنان سلام کنیم و برایشان هدیه بفرستیم

امام سجاد علیه‌السلام تقریبا بیش از ۴۰ فرشته را با ماموریت‌هایشان در یک دعا معرفی می‌کند و بر آنها درود و سلام می‌فرستد.

می‌فرماید: «وَ السَّفَرَةِ الْكِرَامِ الْبَرَرَةِ وَ الْحَفَظَةِ الْكِرَامِ الْكَاتِبِینَ= و درود فرست بر فرشتگانی که دارای کرامت و نیکی بوده و نیز و آن بزرگواران كه نویسنده و نگهدارنده اعمال ما هستند».

 این شأن بلندی است که انسان با این فرشتگان محترم ارتباط داشته باشد و به آنان سلام کند. مخصوصاً صبح که از خانه بیرون می‌آئید و مظاهر کارهای فرشتگان را که می‌بینید، از فرشته‌ها تشکر کنید. مثلا گلی که کاشته بودید، شکوفه داده. نسیم به صورتت می‌وزد که این هم توسط فرشتگان عالم انجام می‌شود. شایسته است، انسان از فرشته‌ها تشکر کند، برای آنان هدیه بفرستد و با آنان دوست باشد. چون همه عالم به وسیله این فرشته‌ها اداره می‌شود.

توجه به این مسائل به انسان جدیت، لطافت، سنگینی و وقار و قدرت روحی فوق‌العاده زیادی می‌دهد. کسانی که اعمال ما را می‌نویسند. تمام تفکرات، تخیلات، توهمات،‌ تعقلات، حرکت‌های فوق عقلانی ما را محاسبه می‌کنند.  آنها حافظ و نویسنده‌ی اعمال ما هستند.

قرآن می‌فرماید: شما هر کدام تان که در روز می‌خواهید کاری کنید، فرشتگانی از جلو و عقب محافظ و مراقب شما هستند. اما در روایت داریم که گاهی خود انسان گناه و شیطنتی می‌کند که موجب می‌شود فرشته حفاظتش را از او بر دارد.

امام سجاد علیه‌السلام به حضرت عزرائیل سلام کرده و می‌فرماید: «وَ مَلَكِ الْمَوْتِ وَ أَعْوَانِه= و درود فرست بر فرشته‌ی مرگ و اعوانش». حضرت عزرائیل علیه‌السلام همیشه افتخار نمی‌دهد پیش هر کسی برود و جان او را بگیرد، بلکه میلیاردها اعوان و انصار دارد که در همه جای عالم هستند. اینها عمل قبض را  برای انسان یا حیوان یا هر موجود دیگری که قرار است قبض شود را انجام می‌دهند.

« وَ مُنْكَرٍ وَ نَكِیرٍ وَ رُومَانَ فَتَّانِ الْقُبُورِ وَ الطَّائِفِینَ بِالْبَیْتِ الْمَعْمُور= و درود نکیر و منکر و فرشته رمان که شکافنده قبر و فرشتگانی که طواف کننده بیت معمورند» نکیر و منکر دو فرشته‌ای هستند که سوال کننده قبرند و «رومان» هم نام فرشته‌ای است که شکافنده قبر است.

«وَ مَالِكٍ وَ الْخَزَنَةِ = و درود فرست بر مالک و زمامداران دوزخ »، مالک رئیس جهنم است. خازنان جهنم هم ماموران جهنم هستند. در واقع اینها بیمارستان بهشت را اداره می کنند. جهنم جایی است که افراد در آنجا وارد می شوند که برای بهشت ساخته شوند. در آن جا ناخالصی ها، زیادی ها، اضافه ها، نقص هایشان برای ورود به بهشت برطرف می شود. آنهایی هم که برطرف نشود در همان جا می مانند.

 « وَ رِضْوَانَ وَ سَدَنَةِ الْجِنَانِ= و درود بر رضوان و کلید داران بهشت»، رضوان رئیس خدمتگزاران بهشت است. هر مؤمنی در بهشت خدمه زیادی دارد. به قول حضرت کمترین کسی که در بهشت امکانات دارد، یک میلیون خدمتگزار دارد. این خدمتگزاران بهشتی که در آنجا هستند و همه مشغولند، قرار است ان شاءالله به همه شیعیان اهل بیت خدمت کنند.

آدم باید سوال کند چرا امام سجاد با این عظمتش برای ما تک تک فرشته‌ها را معرفی می‌کند؟ ما  آشنایی با فرشتگان باید به کجا برسیم؟ این مسائل چقدر برای ما جدی و مهم است؟

توحید/آفرینش/ فرشتگان

[1]  سوره انبیاء /47

[2]  سوره انعام/96