اهمّیّت امانت‌داری در مکتب معصومین «علیهم السّلام »

عَنْ كُمَیْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام أَنَّهُ قَالَ فِی وَصِیَّتِهِ إِلَیْهِ:‏ یَا كُمَیْلُ، اعْلَمْ وَ افْهَمْ إِنَّا لَا نُرَخِّصُ فِی تَرْكِ أَدَاءِ الْأَمَانَاتِ لِأَحَدٍ مِنَ الْخَلْقِ ، فَمَنْ رَوَى عَنِّی فِی ذَلِكَ رُخْصَةً فَقَدْ أَبْطَلَ وَ أَثِمَ ، وَ جَزَاؤُهُ النَّارُ بِمَا كَذَّبَ. أَقْسَمْتُ لَقَدْ سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صلّی الله علیه و آله یَقُولُ لِی قَبْلَ وَفَاتِهِ بِسَاعَةٍ مِرَاراً ثَلَاثاً: یَا أَبَا الْحَسَنِ، أَدِّ الْأَمَانَةَ إِلَى الْبَرِّ وَ الْفَاجِرِ فِیمَا قَلَّ وَ جَلَّ حَتَّى فِی الْخَیْطِ وَ الْمِخْیَطِ الْوَصِیَّةَ.[1]

امیرالمؤمنین علیه السلام در وصیّتش به کمیل چنین فرمود: اى كمیل ، بفهم و بدان كه من براى هیچیک از مردم برنگرداندن امانت را اجازه نمى‏دهم. هر كس از من در این موضوع اجازه‏اى نقل كند باطل گفته و گناهكار است ، و كیفرش به واسطه دروغی که گفته ، آتش است. سوگند می خورم كه ساعتی قبل از وفات رسول خدا صلّى الله علیه و آله ، آن بزرگوار این سخن را سه بار تکرار فرمود: اى ابا الحسن ، امانت را به نیكوكار و بدكار برگردان چه کم باشد ، چه زیاد ، حتّی اگر نخ و سوزن باشد.

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللهِ علیه السلام قَالَ‏: ثَلَاثَةٌ لَا بُدَّ مِنْ أَدَائِهِنَّ عَلَى كُلِّ حَالٍ: الْأَمَانَةُ إِلَى الْبَرِّ وَ الْفَاجِرِ ، وَ الْوَفَاءُ بِالْعَهْدِ إِلَى الْبَرِّ وَ الْفَاجِرِ ، وَ بِرُّ الْوَالِدَیْنِ بَرَّیْنِ كَانَا أَوْ فَاجِرَیْنِ‏.[2]

حضرت صادق علیه السّلام فرمود: سه چیز است كه چاره ای جز ادا کردن آن نیست: برگرداندن امانت به نیكوكار و بدكار ، وفای به عهد به نیکوکار و بدکار ، نیكى به پدر و مادر ، چه نیکوکار باشند چه بدکار.

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللهِ علیه السلام‏ قَالَ:‏ إِنَّ الْأَمَانَةَ تُؤَدَّى إِلَى الْبَرِّ وَ الْفَاجِرِ ، وَ الْعَهْدُ یُوَفَى بِهِ لِلْبَرِّ وَ الْفَاجِرِ ، وَ أَدِّ الْأَمَانَةَ إِلَى مَنِ ائْتَمَنَكَ ، وَ لَا تَخُنْ مَنْ خَانَكَ.[3]

حضرت صادق علیه السلام فرمود: همانا باید امانت به نیکوکار و فاجر برگردانده شود ، و به عهدی که با نیکوکار و فاجر بسته شده است وفا شود. امانت را به کسی که به تو اطمینان کرده است ، باز گردان ، و به کسی که به تو خیانت کرده است ، خیانت نکن.

عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَلَیْهِ السَّلَامُ قَالَ: كَانَ فِیمَا وَعَظَ بِهِ لُقْمَانُ ابْنَهُ أَنْ قَالَ: یَا بُنَیَّ، أَدِّ الْأَمَانَةَ تَسْلَمْ‏ دُنْیَاكَ‏ وَ آخِرَتُكَ ، كُنْ أَمِیناً فَإِنَّ اللهَ تَعَالَى جَلَّ وَ عَلَا لَا یُحِبُّ الْخَائِنِین ‏.[4]

حضرت باقر علیه السلام فرمود: جناب لقمان در پندی که به فرزندش می داد ، چنین فرمود: ای فرزندم ، امانت را باز گردان ، دنیا و آخرتت سالم می ماند. امین باش ، زیرا خداوند متعال ، خیانت کاران را دوست ندارد.

‏

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ‏: أَدُّوا الْأَمَانَةَ وَ لَوْ إِلَى قَاتِلِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ علیه السلام.[5]‏

حضرت صادق علیه السلام فرمود: امانت را بازگردانید ، هرچند امانت قاتل حسین بن علی علیه السلام باشد.

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللهِ علیه السلام قَالَ: اتَّقُوا اللهَ وَ عَلَیْكُمْ بِأَدَاءِ الْأَمَانَةِ إِلَى مَنِ ائْتَمَنَكُمْ ، فَلَوْ أَنَّ قَاتِلَ عَلِیٍّ علیه السلام ائْتَمَنَنِی عَلَى الْأَمَانَةِ لَأَدَّیْتُهَا إِلَیْهِ‏.[6]

حضرت صادق علیه السلام فرمود: تقوای الهی پیشه کنید ، و امانت‏ها را به کسانی که به شما اطمینان کردند برگردانید. اگر حتّی قاتل على علیه السّلام نزد من امانتى بگذارد ، به او بر مى‏گردانم.

عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ‏: دَخَلْتُ عَلَى أَبِی عَبْدِ اللهِ علیه السلام و قُلْتُ: یَا ابْنَ رَسُولِ اللهِ ، إِنَّ بَعْضَ السَّلَاطِینِ یَأْمِنُنَا عَلَى الْأَمْوَالِ یَسْتَوْدِعُنَاهَا ، وَ لَیْسَ یَدْفَعُ إِلَیْكُمْ خُمْسَكُمْ ، أَ فَنُؤَدِّیهَا إِلَیْهِمْ؟ قَالَ: وَ رَبِّ هَذِهِ الْقِبْلَةِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ ، لَوْ أَنَّ ابْنَ مُلْجَمٍ قَاتِلَ أَبِی فَإِنِّی أَطْلُبُهُ بِتِرَةٍ لِأَنَّهُ قَتَلَ أَبِی ائْتَمَنَنِی عَلَى الْأَمَانَةِ لَأَدَّیْتُهَا إِلَیْهِ‏.[7]

عبد اللَّه بن سنان گفت: نزد حضرت صادق علیه السّلام رفتم و عرض كردم: ای فرزند رسول خدا، بعضى از حكّام ما را امین دانسته و اموال خود را نزد ما امانت مى‏گذارند، آنها خمس شما را نمى‏دهند ، آیا ما اموال آنها را برگردانیم؟ پس حضرت سه بار به پروردگار قبله قسم خورده ، فرمود: اگر ابن ملجم ، قاتل پدرم ، در حالی که من برای قصاص به دنبال او هستم ، مرا امین دانسته و نزد من امانتی گذاشته باشد ، آن را به او بر مى‏گردانم.

قَالَ زَیْنُ الْعَابِدِینَ علیه السلام لِشِیعَتِهِ: عَلَیْكُمْ بِأَدَاءِ الْأَمَانَةِ، فَوَ الَّذِی بَعَثَ مُحَمَّداً بِالْحَقِّ نَبِیّاً ، لَوْ أَنَّ قَاتِلَ أَبِی الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ علیه السلام ائْتَمَنَنِی عَلَى السَّیْفِ الَّذِی قَتَلَهُ بِهِ لَأَدَّیْتُهُ إِلَیْه‏.[8]

حضرت سجاد علیه السّلام به شیعیانش فرمود: باز گرداندن امانت‏ها به عهده شماست، سوگند به خدایى كه محمد صلّى اللَّه علیه و آله را به نبوّت مبعوث فرمود، اگر قاتل حسین بن على علیه السلام شمشیرى كه با آن پدرم را كشت در نزد من امانت بگذارد ، آن را به او برمى‏گردانم.

[1] - مستدرك الوسائل ، ج‏14، ص12 به نقل از بشارةالمصطفی

[2] - مشكاة الأنوار ، ص53

[3] - مستدرك الوسائل ، ج‏14، ص9 به نقل از دعائم الاسلام

[4] - بحار الأنوار، ج‏13، ص418 به نقل از قصص الانبیاء

[5] - مشكاة الأنوار ، ص52

[6] - مشكاة الأنوار ، ص52

[7] - مشكاة الأنوار ، ص52

[8] - مشكاة الأنوار ، ص53