«بی‌تابی» ثواب عمل را از بین می برد و آدمی را از اهل بیت علیهم السلام محروم می نماید

امیرالمؤمنین علی (علیه السلام)  فرمودند: «الْجَزَعُ لا یَدْفَعُ الْقَدَرَ وَلَكِنْ یُحْبِطُ الاجْرَ= بی‌تابی کردن قدر را دفع نمی‌کند، اما اجر را از بین می‌برد».

قبلاً گفتیم که خداوند نظام خلقت را با ساختار ریاضی ایجاد کرده است که در زبان دین به این نظام، نظام «قضا و قدر» می‌گویند. یعنی نظام خلقت به گونه‌ای است که همه چیز اندازه ی محاسبه شده ی ریاضی داشته و هر چیزی اثر خاص خودش را دارد. قرآن می فرماید : «وَ كُلُّ شَیْ ءٍ عِنْدَهُ بِمِقْدارٍ= و هر چیز نزد او مقدار معینی دارد». (سوره رعد/آیه 8) یعنی چیزی در این عالم نیست که مشمول «قضا و قدر» نباشد.

قضا و قدر یعنی عمل و عکس العمل. شما هر «قَدَر»ی را انتخاب کنید، یک نتیجه و «قضا»یی دارد. مثلاً کسی که کار خیری انجام می دهد، یعنی «قدر»ی را انتخاب کرده است که نتیجه آن طول عمر است که قضای آن گفته می‌شود؛ یک کسی که وضع مالی خوب ندارد، اگر «قدر استغفار» را انتخاب کند، رزقش زیاد می شود که این قضای آن محسوب می‌شود؛ صدقه یک قدری است که با انتخاب آن، دفع بلا می‌شود و این قضای آن قدر است.

اگر بلایی بر سر انسان بیاید، این بلا می تواند یا از بی دقتی خودمان یا دیگران باشد، و یا از طرف خداوند برای امتحان بنده باشد. حالا آن چه که از بلا ها پیش می آید، ما باید سعی کنیم از آن به نفع خودمان استفاده کنیم.

در پیشامدهای زندگی، انسان باید برداشت آخرتی‌ بکند و آن شکر و صبر و رسیدن به اسم صبور است. اما با «بی تابی و غر زدن»، آدمی تمام اجر و فواید این هدیه ها را از دست می‌دهد، یا حتی ممکن است به گناه کشیده شود و خیلی از چیزها را از دست بدهد.

در نتیجه، بی‌تابی و بی قراری در برابر مصیبت ها، دو چندان می‌شود. چنانکه حضرت علی (علیه السلام) فرمودند: «إغْلِبُوا الجَزَعَ بِالصَّبْرِ، فإنَّ الجَزَعَ یَحبِطُ الأجرَ، وَیُعَظِّمُ الفَجیعَةَ = با صبر  بر بی‌تابى غلبه کنید؛ زیرا بی‌تابى اجر را از بین مى‌برد و مصیبت را بزرگ مى‌كند».

جزع کردن بدتر از مصیبت است و این وظیفه‌ی مؤمن است که در این دنیا صبر کند. زیرا صبر به انسان اجازه و امکان  «تراش خوردن» را می دهد تا بدینوسیله شبیه به الله شویم.

آدم صبور مثل سنگ تراش خورده است. وقتی روی سنگ معمولی با تیشه ضربه می‌زنند. مقاومت سنگ در مقابل تیشه،  آن را از حالت یک سنگ معمولی بیرون می آورد و تبدیل به یک سنگ گران قیمت می کند. ما باید اجازه بدهیم حوادث روزگار (مثل مشکلات خانواده، بیماری، بدهکاری، مسائل و مشکلات اجتماعی) ما را بتراشد و مقاومت کنیم تا شبیه الله شویم.

پس با صبر بر جزع غلبه کنید؛ چون جزع، اجر را ضایع و مصیبت را دو برابر می‌کند و مصیبتی بالاتر از این نیست.

حضرت همچنین فرمودند: «مَن جَزِعَ فنَفسَهُ عَذَّبَ، و أمرَ اللّهِ سبحانَهُ أضاعَ و ثوابَهُ باعَ= کسی که بی‌تابی می‌کند، نفس خود را عذاب می‌دهد و امر خدای سبحان را ضایع می‌کند و ثوابش را می‌فروشد».

نفس ما قبر ماست. ما به تعداد فشارهایی که در دنیا بر ما وارد می‌ آید و در مقابل آن مقاومت نکرده و بی تابی می کنیم، فشار قبر پیدا می‌کنیم. پس چرا نفس‌مان را با عصبانیت، زودرنجی، بداخلاقی و.. در فشار بگذاریم و از آن طرف عذاب قبر خود را زیاد ‌کنیم!

بنابراین، ناشکری و داد و فریاد نکنید؛ چون آدم بی‌تاب، ثوابش را از دست می‌دهد و خودش را مفت می‌فروشد.

حضرت در فرمایش دیگری فرمودند: «مَن ملَكَهُ الجَزَعُ حُرِمَ فضیلةَ الصَّبرِ= هر کس زمام امور خود را به بی‌تابی بسپارد، خودش را از فضیلت صبر محروم کرده است».

آدم‌های هیجانی، بی‌حوصله و بی‌تاب، خود را از آثار قشنگ و سازنده ی صبر محروم می‌کنند. همه آخرت با صبر به انسان داده می‌شود و همه قشنگی‌های ابدیت ما را صبر می‌سازد.

امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید: «الصَّبرُ مِن الإیمانِ بمَنزِلَةِ الرَّأسِ مِنَ الجَسَدِ، فإذا ذَهَـبَ الـرَّأسُ ذَهَبَ الجَسَدُ، كذلكَ إذا ذَهَبَ الصَّبرُ ذَهَبَ الإیمانُ= صبر براى ایمان، به منزله سر است براى بدن. همچنان كه اگر سر برود، بدن هم از بین مى‌رود، اگر صبر از كف رفت، ایمان نیز از كف مى‌رود».

اگـر ایـمـان را بـه انـسـانـى تـشـبیه كنیم، صبر به منزله سر آن انسان و اخلاق و صفات دیگر ایمانى، به منزله اعضاء و جوارح دیگر است. این نشان دهنده اهمیت «صبر» است.

بدترین نوع بی‌تابی چیست

امام باقر (علیه السلام) فرمودند: «أَشَدُّ الْجَزَعِ الصُّرَاخُ بِالْوَیْلِ وَ الْعَوِیلِ وَ لَطْمُ الْوَجْهِ وَ الصَّدْرِ وَ جَزُّ الشَّعْرِ مِنَ النَّوَاصِى وَ مَنْ أَقَامَ النُّوَاحَةَ فَقَدْ تَرَكَ الصَّبْرَ= بدترین نوع بی‌تابى، به راه انداختن فغان و شیون و زدن بر سر و سینه و كندن موهاست. كسى كه نوحه‌گرى به راه اندازد، شكیبایى را ترك كرده است».

بعضی از افراد در خانواده تا اتفاقی می افتد صدایشان را بالا می‌برند. یعنی فکر می‌کنند با این کار، می‌توانند دیگران را زودتر ساکت کنند. مثلاً مرد باید استحکام داشته باشد. اما وقتی در خانه به خاطر هر حادثه‌ای بی‌حوصلگی و داد و بیداد می‌کند. او در دل زن یا در دل مادر یا دخترش بی‌شخصیت می‌شود. چون همه از یک مرد قدرتمند، توقع صبر و تکیه گاه بودن و جلال بزرگی دارند. اما با این رفتار، جلال و قدرت و ابهتش از بین می‌رود.

علت این که اکثر طلاق‌ها از سوی خانم گرفته می‌شود، این است که مردان ما مرد نیستند؛ هر چند دکتر، مهندس، یا ورزشکار باشند، اما زن نمی‌تواند به او دل خوش باشد و به او تکیه کند.

همچنین اگر زن از حالت لطافتش در بیاید و رفتارهای خشن و تند بگیرد، دیگر جذابیت زنانه اش از دست می‌رود. درحالی‌که زن باید لطافتش را حفظ کند. پس هر دو طرف باید حرمت خودشان را حفظ کنند.

 بعضی‌ها در مسائل معنوی بی‌تاب هستند. مثلاً بعضی ها برای نماز نمی‌توانند اذان و اقامه بگویند؛ یا تعقیبات حضرت زهرا (سلام الله علیها) را بجا آورند، یا روزه مستحبی بگیرند، این درحالی‌ است برای فیلم نگاه کردن، پیامک زدن‌های بی‌جا و خیلی از کارهای وقت تلف کن و بیهوده وقت دارند. چنین کسانی به جائی نمی‌رسند و این رفتارها باعث از دست رفتن ابدیت و آخرتشان می‌شود.

فردی که به خاطر مصائب به سر و سینه می‌زند، باطن قشنگی نخواهد داشت. با صبر است که قدرت و شجاعت روحی انسان زیاد می‌شود و باطن قشنگی پیدا می کند.

نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در مذمت بی تابی چنین افرادی فرمودند: «لَیْسَ مِنَّا مَنْ ضَرَبَ الْخُدُودَ وَ شَقَّ الْجُیُوبَ= از ما نیست کسی که بصورتش بزند یا خودش را بزند».

اینها کارهای زشتی است و این باعث حقارت انسان می‌شود. آن‌هائی که خود را از آل پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌دانند، داد و فریاد نمی‌کنند؛ چون بی‌تابی کردن باعث می‌شود که انسان از خانواده آسمانی‌اش محروم بماند.