(21) زیارت جامعه کبیره سندی برای شناخت مقام معصوم

جامعه کبیره شرح فراز «مثل اعلای» خداوند

زیارت رفتن آدابی دارد. از جمله اینکه وقتی وارد حرم می شوید. اول شهادت به وحدانیت خدا بدهید «اشهدان لا اله الله وحده لا شریک له» و بعد از آن شهادت به رسولش «و اشهدان محمد عبده و رسوله» دهید. وقتی چشم تان به ضریح می افتد، بایستید و 30 مرتبه الله اکبر بگوئید، نزدیکتر شوید مجدداً 30 مرتبه الله اکبر و سپس نزدیکتر و 40مرتبه الله اکبر بگوئید.

بزرگان دین فرمودند: «الله اکبر»هائی که قبل از زیارت می گوئیم بخاطر معارف بلند و بی‌نظیر و عالی متن زیارت جامعه کبیره است که در مورد معصوم ذکر شده است تا شخص با قرائت آن از اعتدال خارج نشود و به غلو نیفتد. قبل از خواندن زیارت جامعه کبیره باید عقیده و دلت را با خداوند صاف کنی و این ذکر را بگوئی. چون سخن از بندگانی است که نزدیکترین و شبیه ترین مخلوق به خداوند است که قرآن آنها را با نام «مثل اعلی» یاده کرده است.

در زیارت هم از آن ها به «مثل اعلی» تعبیر می کنیم؛ یعنی عالی ترین نمونه از خداوند تبارک و تعالی که این کلمه برای ما یک مژده بسیار بزرگ و یک بهشت است که متوجه می شویم خانواده و اصل ما چه کسانی هستند.

هر کسی به این درک نائل شود، به آرامش و شرافتی می رسد که وصف ناپذیر است. درک این مطلب که اصل و نصب و خانواده من همان کسانی هستند که به نام «مثل اعلی» یاد می شود و از آنجا به زمین آمدم و چند صباحی از اینجا خواهم رفت.

اگر با این حقیقت انس بگیری؛ حسادت ها، خشونت ها، زودرنجی ها، تنگ نظری ها، تلخی ها، ناکامی ها و غصه ها از زندگی ات بیرون می رود و به یک شادی وصف ناپذیری می رسی. این حس که من فرزند حقیقی آنها هستم و بزودی به آنها ملحق می شوم؛ تو را به جایگاه شیرین و آرام ابدی می رساند.

ائمه معصومین (علیهم السلام) بندگان خدا هستند

در زیارت، مقاماتی را برای معصومین (علیهم السلام) می خوانیم که ممکن است بعضی از انسان های بی ظرفیت دچار افراط و غلو شوند.

اولین مخلوق خدا و ظهور خدا نور طیبه محمد و آل محمد (صلی الله علیه و آله) است که اصل و حقیقت همه ماست. بعضی از افراد که ادعا فهم دین و دینداری دارند، گفتند که جامعه کبیره مرام نامه شیعه «غالی» است. یعنی شیعیان اهل غلو و زیاده روی و زیاده گویی نسبت به ائمه معصومین است. آنها از نظر سندی دقت نکردند که متن این زیارت از امام هادی (علیه السلام) نقل شده است و سندی بسیار قوی و متنی بسیار گویا و معصومانه ای دارد.

آنچه که مانع این غلو و ادعا می شود، توجه به این مسئله است که معصومین، با وجود اینکه همه اسما و صفات خدا دارند اما به شکل ظهوری است نه ذاتی.

فقط یک موجود ذات دارد و آن خدای تبارک و تعالی است که قائم به خودش است. ازلی و ابدی و اول و آخر ندارد.  موجودات و بندگان همه وابسته به اویند. هیچ موجودی از خودش ذاتی ندارد و همه ظهور و جلوه ی او هستند. اگر سخنی در مورد معصومین می گوئیم با قید ظهوراً است. بنابراین غلوی در کار نیست.

عاقبت غالیان؛ لعنت خدا و رسول است

در تاریخ اسلام شاهد شكل گیرى جریان غلوكنندگان (غالیان) هستیم. مقابله امام على (علیه السلام) با كسانى كه وى را در حد خدا معرفى مى كردند، نشانگر آن است كه امامان معصوم(علیهم السلام) از همان آغاز با این جریان نادرست و باطل مبارزه كرده اند. معصومین هیچ وقت با آنها سازش نکردند، حتی دستور قتل آنها را هم می دادند؛ چون با دین و عقیده مردم بازی می شود و به معصوم نسبت خدائی داده می شود. این نشان دهنده آن است که خود ائمه هم از این رفتار آزار می دیدند و چنین چیزی را نمی پسندیدند.

حضرت علی (علیه السلام) فرمود: «هَلَكَ فِیَّ رَجُلانِ: مُحِبٌّ غالٍ و مُبغِضٌ قالٍ= دو كس درباره من هلاك شده‌اند: محبی که غلو می کند و دشمن کینه توز». محب به خاطر غلوش ائمه را تا سطح خدا بالا می برد که تا کفر پیش می رود و خیلی خطرناک است. دشمن هم که با بدگویی و انتقاد گویی از ما تندرویی می کند و حق ما را از بین می برد.

در فرمایش دیگری، نبی اکرم (صلی الله علیه و آله) به امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) می فرمایند: «تو مثل عیسی هستی که از یک طرف یهودیان که او را مورد بغض و کینه قرار دادند، و به مادرش حضرت مریم تهمت زدند و از طرفی دیگر خود مسیحیان در مورد حضرت عیسی غلو کردند تا او را پسر خدا و نسبت خدائی به او دادند».

همچنین در فرمایش بلندی از خود حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) نقل است که: «أنَا عَبدٌ مِن عَبیدِ مُحَمَّدٍ= من یک غلامی و بنده ای از بندگان پیامبر هستم».

امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «فَوَاللّهِ ما نَحنُ إلّا عَبیدُ الَّذی خَلَقَنا وَاصطَفانا ما نَقدِرُ عَلى ضُرٍّ ولا نَفعٍ= بخدا قسم ما نیستیم مگر بندگانی که خدا ما را آفرید و انتخاب کرد. ما استقلالی در دفع ضرر و جلب منفعت نداریم». به تعبیری آنها فقط واسطه اند. خدا امور را به معصومین تفیض می کند و آنها هم تصرفی را انجام نمی دهند مگر به اذن خداوند.

آن گاه كسانى را كه درباره آنها غلو مى كنند، حضرت لعن كردند و فرمودند: «وَیلَهم ما لهم لعنهم اللّه فلقد آذوا اللّه و آذوا رسوله (صلّى اللّه علیه و آله) فی قبره و أمیر المؤمنین و فاطمة و الحسن و الحسین و علی بن الحسین و محمد بن علی (صلوات الله علیهم)= این ها با این كارهاى خود نه تنها خدا را مى آزارند بلكه رسول خدا را در قبر و امیرالمومنین، فاطمه، امام حسن، امام حسین، امام سجاد، امام باقر را مى‌‌آزارند».

اعتدال و میانه روی در ستایش ائمه

امام خلیفه الله و جانشین خدا در روی زمین است.  هر چیزی را در شخصیت وجودی امام محاسبه می کنند. قرآن کریم اشاره می کند: «کُلَّ شَیْءٍ اَحْصَیْناهُ فِی اِمامٍ مُبِینٍ= و هر چیزى را در امام روشن محاسبه می کنیم». (سوره یس/ آیه 12)

محاسبات هر چیزی در آسمان و زمین در یک شخص صورت می گیرد و آن شخص امام هر زمانه ای است که الان توسط امام زمان، حضرت حجه بن الحسن اروحنا فداه انجام می شود.

ما چقدر خوشبختیم که اینها پدران ما هستند و خدا را شاکریم که ما را از این نور طیبه آفریده است.

قیمت همه زندگی به این است که خودت را بشناسی و بدانی که چه کسی هستی. بدانی که الله پروردگار توست و فرزند اهل بیت (علیهم السلام) هستی.

اگر این معارف در زندگی نباشد، نوعی مسخرگی است. دغدغه های ازدواج، فرزند، مال، بدن، درس، کار، مسکن و موقعیت و.... این دغدغه اصلی ما نیست. ما برای اینها نیامدیم.

ما آمدیم تا الله را بشناسیم و بفهمیم که لیاقت خلیفه الله شدن را داریم. بدانیم خلفاء روی زمین چه کسانی هستند و خودمان را به آنها برسانیم. با آنها زندگی کنیم و سبک زندگی مان را تنظیم کنیم. بنابراین، شرط میانه روی در همه ابعاد زندگی مهم است.

حضرت امیر علی (علیه السلام) می فرماید:

«خَیْرُ النَّاسِ فِىَّ حالًا الَّنمَطُ الْاوْسَطُ فَالْزَمُوهُ= بهترین مردم درباره من میانه روی های هستند که به اعتدال و میانه روی پایبند هستند». یعنی نه کوتاهی در مورد من می کنند و نه زیاده روی نمی کنند.

در روایت بعدی می فرمایند:

«الثَّناءُ بِاكْثَرَ مِنَ الْاسْتِحْقاقِ مَلَقٌ وَالتَّقْصیرُ عَنِ الْاسْتِحْقاقِ عَىٌّ اوْ حَسَدٌ= تعریف بیشتر از استحقاق، چاپلوسی و كمتر از آن، ناتوانی یا حسدورزی است».

ثناگویی بیش از استحقاق نوعی چاپلوسی است اما کوتاهی از آن به ضعف انسان بر می گردد. بعضی از افراد زود به حسادت می افتند. حتی در مورد معصومین قرآن اشاره می کند که نسبت به آنها حسادت می ورزند.

گاهی وقت ها انسان به مؤمن حسودی می کند؛ جایگاهش را می شناسد ولی از شدت حسادت به گونه ای رفتار می کند که او را از چشم دیگران بیندازد.

حسادت در مسائل مالی، ظاهری و بدنی، گیاهی، حیوانی و علمی و حتی معنوی وجود دارد. اینها همه جهنم ساز است.

اگر کسی را می شناسیم به اندازه شایستگی اش در موردش سخن بگوئیم نه از سر حسادت و تنگ نظری خودمان کم بگذاریم یا پشت سرش حرفی بزنیم. انسان تا از اینها رهایی پیدا نکند از جهنم خلاص نمی شود.