«منصف بودن»، سخت ترین و با فضیلت ترین عمل است

انصاف در کلام امیرالمؤمنین علی (علیه ­السلام)

انصاف امری فطری در وجود آدمی است که حتی کودکان هم به راحتی آن را درک می کنند. «انصاف» صفت برجسته و زیبای مؤمن است. او با کسی که به او بدی و ظلم کرده، منصفانه رفتار می­ کند. یعنی ظلم دیگران باعث نمی ­شود که عدالت را زیر پا بگذارد.

حضرت امیر علی (علیه ­السلام) فرمودند: «أعدَلُ النّاسِ مَن أنصَفَ مَن ظَلَمَهُ؛ عادل­ترین مردم کسی است که وقتی به او ظلم می شود، با انصاف رفتار کند».

دلیل این که حضرت عادل ترین مردم را این گونه تعریف کرده، این است که انسان در حالت عادی می ­تواند عدالت را رعایت کند، هر چند یک کمال است، اما زمانی که مورد ظلم واقع شود، سخت است که بتواند خودش را کنترل کند و عدالت را رعایت کند. بنابراین، باید بدانیم که دیگران الگوی رفتاری ما نیستند، بلکه دستورات خداوند باید ملاک عمل و الگوی رفتار ما باشد.

در فرمایش دیگری از حضرت آمده: «إنَّ أفضَلَ الإِیمانِ إنصافُ الرَّجُلِ مِن نَفسِهِ؛ بالاترین ایمان این است که شخص از ناحیه خودش دادخواهی کند». یعنی حق دیگران را اول از خودش بگیرد. این  اصطلاح در فارسی به «وجدان» تعبیر شده است. وجدان یعنی «یافتن» و این مسئله ربطی به دین و اعتقاد شخص ندارد. وجدان یعنی شخص اهل یقه گیری از خودش باشد، یعنی مردانگی، جوانمردی و آگاهی درونی در وجودش باشد، خودش را قضاوت کند و انصاف درونی داشته باشد که این کلید ارتقاء، رشد معنوی و آرامش روانی انسان است.

در فرمایش دیگری، حضرت فرمودند: «إنَّ مِن فَضلِ الرّجُلِ أن یُنصِفَ مِن نَفسِهِ، و یُحسِنَ إلى مَن أساءَ إلَیهِ؛ از فضیلت مرد است كه از خود انصاف به خرج دهد و به كسى كه به او بدى كرده است خوبى كند.»

در انصاف بهتر است انسان محاکمه کننده خودش باشد و بگوید چکار می­ کنم و باید چه کاری انجام دهم». این محاکمه در برخورد با دیگران، اعم از پدر و مادر، دوست، اطرافیان و مهمتر از همه امام عصر (عج الله تعالی) که حق ویژه به گردن ما دارد، باید صورت ­گیرد. سؤالاتی که باید از خود بپرسیم: آیا ما با امام زمان (علیه ­السلام) منصفانه رفتار می­ کنیم؟ آیا ظلمی از ناحیه ما به ایشان نمی ­رسد؟ آیا حقی توسط ما از حضرت خورده یا ضایع نشده است؟ مثل خمس دادن. چون امام زمان (علیه­ السلام) در فرمایش گهربارشان فرمودند: «خدا لعنت کند کسی که سهم ما در دست او بماند».

لعن در لغت به معنای "دور باد" است و در اصطلاح دینی انسان ملعون از رحمت و فیض الهی دور می شود. وقتی قطب عالم کسی را لعنت کند، زندگی طبیعی نخواهد داشت و دچار مشکلات روحی، معنوی، مالی و بیماری بسیاری خواهد شد.

پس خمس، سهم امام و سادات است و کسی حق تصرف در آن ندارد که در صورت عدم پرداخت آن ظلم زیادی به سادات و امام می­ کند.

انصاف باعث می شود انسان از پل صراط که در جهنم قرار دارد و برای ورود به بهشت است، سقوط نکند و به راحتی بگذرد. پس در هیجانات زندگی، تصمیمات نادرست نگیرید. در حالت عصبانیت حرفی نزنید و در قضاوت نسبت به دیگران اول خود را جای دیگران بگذارید.

گاهی ممکن است نسبت به کسانی تنفر پیدا کنیم، اما اگر خود را در موقعیت آن­ها قرار دهیم، ما هم همان عمل و رفتار را انجام می دهیم. پس وقتی دیگران را سرزنش و مذمت می کنیم، یقین داشته باشیم سر خودتان هم می ­آید.

چرا انسان با رعایت انصاف به آرامش می­ رسد

«انصاف»، انسان را متعادل و آرام می­ کند. خانواده امانتی دست ما هستند. پس همان گونه که دوست داریم با خویشان ما درست رفتار شود، ما هم نسبت به دیگران این گونه رفتار کنیم.

قیامت، صحنه وحشتناکی است و کسی جز خدا نمی ­داند حقایق آن چیست. اما این خود ما هستیم که تعیین می کنیم که در قیامت دوست داریم چه کسانی نزد ما باشند و با آن­ها آرامش داشته باشیم.

یکی از چیزهایی که می ­تواند در حرکت به سمت انسانیت و تولد سالم در آخرت به انسان سرعت و قدرت بدهد و جهنم وجود انسان را خاموش کند؛ تمرین و تمرکز است که اگر کسی به او بدی کرد، با بدی جبران نکند و تمرین کند که شبیه معصوم و الله شود.

چه کسانی به خدا شبیه ­اند؟

کسانی به خدا شبیه هستند که سبقت بیشتری از دیگران داشته باشند و لازمه ی این خصلت، خوبی نسبت به کسی است که به انسان بدی کرده و او هم با بدی جواب نداده باشد. ما باید با الله قرابت شخصیتی داشته باشیم.

سرمایه هر انسانی در شباهت به حق تعالی این است که ما در عمرمان چقدر به آدم هایی که به ما بدی کرده ­اند، خوبی کرده ایم! یا چقدر اهل تغافل و بخشیدن و ندید گرفتن بوده ­ایم و چقدر کینه­ ها را برطرف کرده ­ایم.