منحرفان در زمان امام هادی ع

از جمله گروههاى باطل و منحرفى كه در دوران امامت امام هادى - علیه السلام - فعال بودند، گروه غلات را باید نام برد كه افكار و عقاید پوچ و منحط و بى اساسى داشتند و خود را شیعه وانمود مى ‏كردند. آنان درباره امام غُلّو نموده براى او مقام اوهیّت قائل مى‏شدند و گاهى نیز خود را منصوب از طرف امام قلمداد مى‏كردند و بدین وسیله موجبات بدنامى شیعیان را در میان فرقه ‏هاى دیگر فراهم مى‏ كردند. امام هادى از این گروه اظهار تبرى نموده با آنان مبارزه مى‏ كرد و تلاش مى‏ نمود كه با طرد آنان، اجازه ندهد لكه ننگى بر دامن تشیع بنشیند.

شاید بتوان گفت: علت پیدایش اعتقاد آنان به الوهیت امام، و سایر عقاید پوچ و بى اساس، امور زیر بوده است:

الف - كرامتها، آگاهى غیبى و دیگر امور خارق العاده‏اى كه از امام مشاهده مى‏شد و این گروه كه قادر به توجیه و تحلیل صحیح و پخته این گونه مسائل نبودند، آنها را دستاویز خرافات و بدعتها و حركتهاى ضد اسلامى قرار مى‏ دادند.

ب - این گروه منحرف مى‏ خواستند قیود و حدود و ضوابط اسلامى را زیر پا گذاشته طبق میلها و هوسهاى خود رفتار كنند، از اینرو تمام محرمات اسلامى را حلال مى‏ شمردند.

ج - چشم طمع به اموال مردم دوخته بودند و مى‏ خواستند وجوهى را كه شیعیان به ائمه مى ‏پداختند به چنگ آورند.

در هر حال غلات گروه خطرناك و گمراه كننده‏اى بودند كه سران آنان افرادى همچون اشخاص زیر بودند:

1 - على بن حَسَكَه قمى.

2 - قاسم یقطینى.

3 - حسن بن محمد بن باباى قمى.

4 - محمد بن نُصیر فهرى.

5- فارس بن حاتم.

به عنوان نمونه، عقیده على بن حسكه بدین قرار بود:

الف - امام هادى - علیه السلام - خدا و خالق و مدبر جهان هستى است!

ب - ابن حسكه نبّى و فرستاده از جانب امام براى هدایت مردم است!

ج - هیچ كدام از فرائض اسلامى از قبیل زكات، حجّ، روزه و... واجب نیست!

محمد بن نصیر فهرى نیز مى‏گفت:

الف - امام هادى - علیه السلام - خالق و پرورگار جهان است!

ب - ازدواج با محارم از قبیل مادر، دختر، وخواهر، جایز است!

ج - لواط جایز، و یكى از راههاى اعمال شهوت است كه خداوند آن را حرام نكرده است!

د - ارواح مردگان در كالبد آیندگان حلول مى‏كند (تناسخ)!

امام دهم طى نامه‏ها و پاسخهایى كه به سؤالات شیعیان در این باره مى ‏داد، این گروه را منحرف و كافر معرفى مى‏ كرد و به شیعیان توصیه مى‏ نمود كه از آنان دورى جویند.

امام در پاسخ یكى از شیعیان درباره «ابن حسكه» و عقاید باطل او، چنین نوشت:

«ابن حسكه - كه لعنت خدا بر او باد ' دروغ گفته است، من او را از دوستان و پیروان خود نمى ‏دانم، او را چه شده است؟ خدا لعنتش كند! سوگند به خدا، پروردگار، محمد(ص)و پیامبران پیش از او را جز به آیین یكتا پرستى و امر به نماز و زكات و حج و ولایت نفرستاده و محمد(ص) جز به سوى خداى یكتاى بى همتا دعوت نكرده است. ما جانشینان او نیز بندگان خداییم و به او شرك نمى‏ ورزیم. اگر او را اطاعت كنیم مشمول رحمت او خواهیم بود و چنانچه از فرمانش سرپیچى نماییم، گرفتار كیفرش خواهیم شد. ما بر خدا حجتى نداریم، بلكه خدا است كه بر ما و بر تمامى آفریده هایش حجت دارد.

من از كسى كه چنین سخنانى مى‏گوید، بیزارى مى‏ جویم و از چنین گفتارى به خدا پناه مى‏برم، شما نیز از آنان دورى گزینید و آنان را در فشار و سختى قرار دهید و چنانچه به یكى از آنها دسترسى پیدا كردید، سرش را با سنگ بشكنید(1).

امام ضمن نامه‏اى به «عبیدى» از فهرى و ابن باباى قمى نیز بیزارى چسته در باره آن دو چنین نوشت:

من از فهرى (محمد بن نصیر) و حسن بن محمد بن باباى قمى بیزارى مى‏ جویم و تو و تمام شیعیان را از فتنه او بر حذر مى‏ دارم و آنان را لعن مى‏ كنم. این دو تن، مال مردم را بنام ما مى ‏خورند و فتنه‏انگیز و مزاحم هستند. خداوند آنان را عذاب كند و گرفتار فتنه سازد.

«ابن بابا» گمان برده كه من او را به نبوت برانگیخته‏ ام و او «باب» من است! خداوند او را لعنت كند! شیطان بر او مسلط شده و او را گمراه ساخته است. اگر توانستى سر او را با سنگ بشكن! او مرا آزار داده است، خداوند در دنیا و آخرت او را معذب سازد(2).

«فارس بن حاتم» نیز كه گفتیم یكى از رهبران غُلات بود، از طرف امام مورد لعن و تكذیب قرار گرفت، و در اختلافى كه بین او و «على بن جعفر»(3) پیش آمده بود، على را مورد تاءیید قرار داد. انحرافها و بدعتها و گمارهسازیهاى فارس به قدرى زیاد بود كه امام دستور قتل او را صادر نمود و بهشت را براى قاتل او تضمین كرد و نوشت:

«فارس» به اسم من دست به كارهایى مى ‏زند و مردم را فریب مى‏دهد و آنان را به بدعت در دین فرا مى‏ خواند. خون او براى هر كس كه او را بكشد، هدر است.

كیست كه با كشتن او مرا راحت كند؟ من در مقابل، بهشت را براى او تضمین مى‏كنم.

یكى از یاران امام بنام «جنید» فرمان آن حضرت را درباره او اجرا كرد و با قتل او جامعه اسلامى را از شرّ او راحت كرد(4).

1- طوسى، اختیار معرفة الرجال، مشهد، دانشگاه مشهد 1348 ه'.ش، ص 519، حدیث 997 - شیخ حر عاملى، وسائل الشیعة، ج‏18، كتاب الحدود، ابواب حد المحارب، باب‏7، ص 554.
2- طوسى، همان كتاب، ص 520، حدیث 999.
3- على بن جعفر یكى از مهمترین و كوشاترین نمایندگان امام هادى بوده است. پیش از این درباره او در بخش سازمان وكالت بحث كردیم.
4- طوسى، همان كتاب، ص 524، حدیث 1006 - تحلیلى از تاریخ دوران دهمین خورشید امامت، امام هادى - علیه السلام -، مركز تحقیقات اسلامى سپاه، قم، 1370 ه'.ش، ص 132 - 134.

آوینی