چگونه از غفلت در امان بمانیم؟

به گزارش منتظران منجی «عج»، در جلسه 2 «بحث غفلت » مورخ 93/7/8، استاد محمد شجاعی به ادامه بحث پرداختند که شرح آن در زیر می آید:

غفلت = عدم تعادل معشوق‌ها در حرکت جنینیِ انسان به سمت آخرت

گفتیم که غفلت، فراموش نمودن خود حقیقی در حرکت به سمت آخرت است. بدون رشدِ خود حقیقی، موفقیت در هر بخشی از کمالات دیگر (خودهای کاذب)، در حقیقت باختی بزرگ محسوب می‌گردد.

«لا اله الا الله»، شعار اصلی اسلام است که تنها در بخش انسانی و فوق عقلانی او قابل معنا و تعبیر می‌باشد.

درست است که تنها اِله لایق انسانها، الله است، اما غالبِ انسان‌ها به بلوغ عشق نرسیده و نتوانسته‌اند او را به عنوان اِله حقیقی خود بپذیرند، لذا اساساً حرکت خود را به سمت الله آغاز ننمودند.

قرآن، تنها کسانی را انسان می‌داند که سه معشوق الله، خانواده‌ی آسمانی و جهاد، اولین معشوق‌ها و محبوب‌های او بوده و بقیه‌ی معشوق‌ها تحت نظرِ این سه معشوق و ابزاری برای حرکتِ انسان به سمتِ آنها باشند.

اگر الله، خانواده آسمانی و جهاد حتی در مرتبه‌ای پایین‌تر از یکی از معشوق‌های بخش‌های دیگر قرار گیرند، انسان از مرتبه‌ی انسانی خارج شده و از مسیر حرکت به سمت الله ساقط می‌گردد.

غفلت، به هم خوردن تعادل معشوق‌ها را در پی داشته و انسان را سرگرمِ معشوق‌هایی می‌نماید که اساساً در ساختار پیچیده‌ی آخرت، کاربردی نداشته و حرکتِ او را به بیراهه می‌کشانند.

غفلت در اهل گناه و اهل تقوا

غفلت تنها مختصّ اهل گناه نیست. بلکه در کسانی که اهل گناه نیستند، نتیجه‌ی مخرّب و مهلک‌تری دارد.

خودشیفتگی‌های مذهبی، علمی، اجتماعی و ... که پیامبر از آن به فوقِ گناه تعبیر می‌نماید، از جمله‌ی غفلت‌های کُشنده‌ای است که تمامِ حیاتِ انسانیِ انسان را نابود می‌سازد. زیرا انسان عاشق «ماجراهای وجود» خویش شده و از اصل و منشأ کمالاتِ وجودی‌اش (الله) غافل می‌گردد.

غفلت؛ عاملی برای هلاکت انسان

امیرالمؤمنین «علیه‌السلام»: «الغفله تکسب الاغترار و تدنی من البوار»

غفلت باعث فریب خوردن شده و انسان را به هلاکت می‌رساند.

این اتفاق (غفلت) برای همه‌ی ما بارها تکرار شده است. گاه با یک انتخابِ ناآگاهانه، چنان از مسیرِ حرکت خود دور می‌شویم که این فاصله، سرآغاز هلاکت بخش انسانی ما می‌گردد.

اگر انسان‌ها در انتخاب‌ها، ارتباطات، افکار و رفتارهایشان، حقوقِ بخش انسانی خود را نادیده گرفته و حرکت جنینیِ خود را از خاطر ببرند، به غفلت دچار شده و از مسیر رشد انسانی خارج می‌گردند، در نتیجه در جهت رشد و تقویت، «خودهای کاذب» پیش می‌روند. گاه در این مسیر موفقیت‌هایی را نیز کسب می‌کنند که مورد تقدیر و ستایش دیگران می‌باشد، اما چنین افرادی از سعادت حقیقی بی‌بهره می‌مانند.

روزی شخصی خدمت امام صادق «علیه‌السلام» رسید و عرض کرد: من شما را به خاطر خدا، دوست دارم. امام صادق «علیه‌السلام» فرمودند:

خداوندا پناه می‌برم به تو از اینکه مردم مرا به خاطر تو دوست بدارند و من مبغوض تو باشم.

گاه غفلت، انسان را چنان به فریفتگی دچار می‌کند که او علیرغم خروج از مسیر اصلی و حرکت در مسیرهای نادرست، خود را کاملاً در مسیر مستقیم دیده و تصورِ برحقّی از نوع حرکت خود به سمت الله دارد. و این در حالی است که او لحظه به لحظه در حال دور شدن از الله و نزدیک شدن به هلاکتِ انسانی است.

سه شاخص اصلیِ برای تشخیص حرکت‌های نادرستِ انسانی را بر می‌شماریم تا با مشاهده در این آینه‌ها، بتوانیم جایگاهِ خویش را در مسیر حرکت به سوی الله محک زده و سطح غفلت خویش را مشخص کنیم؛

1- آیه 24 سوره توبه؛ شکست در مهندسی معشوق و ترجیح دادن یک یا چند معشوق از بخش‌های دیگر به الله، خانواده آسمانی و جهاد، نشانه‌ی حرکتِ انسان در بیراهه‌‌هاست.

2- سطح شادی و آرامش انسان؛ حرکتِ صحیح انسان در سیر إلی الله روز به روز بر میزان شادی و آرامش انسان می‌افزاید. اگر چنین روندی در زندگی خود احساس نکردیم، قطعاً مسیرِ صحیحی را طی نمی‌کنیم.

3- سطح رحمت در انسان؛ انسانی که روز به روز بر سطح ایمانش افزوده می‌گردد، روز به روز به الله شبیه‌تر شده و عام‌ترین نام خداوند (رحمان) در او بیشتر تجلی می‌یابد. لذا نسبت به انسان‌ها و موجودات دیگر روز به روز مهربان‌تر و رئوف‌تر می‌گردد.

چگونه از غفلت در امان بمانیم؟

علی «علیه‌السلام»: «الغفله فقدٌ»؛ غفلت، راه گم کردن است.

افزایش سطح غفلت، سبب فاصله گرفتن از حیات حقیقی و انسانی می‌گردد، به طوری که چنین کسی، از نگاهِ خداوند، فاقد حیات محسوب می‌گردد.

زیرکی و دوراندیشی که درست نقطه‌ی مخالف غفلت‌اند از خصوصیات انسانی می‌باشند که حتی لحظه‌ای از سه معشوقِ انسانی خود دست نکشیده و از آنان غفلت نمی‌گردد.

اما چگونه می‌توان اهل غفلت نبود؟ برای این منظور باید دائماً از دلهایمان مراقبت کنیم تا مبداءِ میل آن تغییر نکرده و جهتِ حرکتش تغییر نکند. مراقبت از حرکت دل، به معنای حفظ تعادلِ معشوق‌ها در حرکت به سوی الله است. باید هوشیار باشیم تا حتی یک لحظه در این مسیر، معشوقی جایِ سه معشوقِ اصلیِ ما را نگیرد.

همه ما در این مسیر حتماً با معشوق‌های چشمک‌زنی مواجه خواهیم شد که گذرگاه‌های آزمون‌ِ ما خواهند بود.

مهم آن است که قلب ما در برخورد با این معشوق‌ها، راه را گم نکند.

غلبه‌ی غفلت بر انسان = تولد ناسالم به برزخ

علی «علیه‌السلام»: «ویلٌ لمن غَلَبَت علیه الغفله، فنسیَ الرّحله و لم یستعد»

وای بر کسی که غفلت بر او غلبه کند، و سفر به آخرت را فراموش کند و خود را برای آن آماده نسازد.

غفلت، حتماً بر انسان‌ها حمله می‌کند و ممکن است او را بر زمین بکوبد، اما انسانِ هوشیار کسی است که نگذارد، این غفلت بر او غلبه نماید. زمین خوردن مهم نیست، بلکه بلند نشدن و حرکت را از سر نگرفتن گناه بزرگی است. وای بر کسی که با یک انتخاب و یا ارتباط نادرست، به غفلت اجازه‌ی غلبه‌ی بر خویش را داده و از حرکتِ جنینی خود به سمت آخرت باز بماند. چنین کسی اساساً از آماده شدن برای تولد سالم و کسب شرایط زیستیِ لازم برای عالم پیچیده‌ی آخرت باز می‌ماند و در هنگام انتقال به برزخ، توانِ بهره‌برداری از شرایط بهشت را ندارد.

بنابراین بزرگترین و مهمترین وظیفه‌ی هر انسان در دنیا آن است که دائماً در تمام انتخاب‌ها، ارتباطات، افکار و رفتارهایش حرکتِ خود به سمت تولد به آخرت و تشبّه به الله را فراموش ننموده و به دنبال کسب رشد و قدرت در لابه‌لای آنها باشد.

والحمدلله رب العالمین

مطالب بیشتر:

مجموعه سخنرانی های استاد شجاعی

مجموعه کتاب های استاد محمد شجاعی

پای درس استاد