اگر عزت نفس نداری متاسف باش چون هیچ نداری

بسمه تعالی 
در شگفتم از کسی که می تواند استغفار کند و نا امید است.(امام علی علیه السلام)

دست حاجت ز در ناکس و کس کوته کن    آخر این دست بلند تو هنرها دارد
(صائب تبریزی)

گوته دراهمیت عزت نفس میگوید:اگر ثروتمند نیستی مهم نیست،بسیاری از مردم ثروتمند نیستن.

اگر سالم نیستی،هستن افرادی که با معلولیت و بیماری خوب زندگی میکنند.
اگر زیبا نیستی،برخورد درست با زشتی نیز وجود دارد.
اگر جوان نیستی،همه با چهره پیری مواجهه خواهند شد.
اگر تحصیلات عالی نداری،با کمی سواد هم میتوان زندگی کرد.
اگر قدرت و مقام نداری،مشاغل مهم متعلق به تعداد معدودی از انسان هاست.
«اما اگر عزت نفس نداری متاسف باش چون هیچ نداری.»
بنابراین فاصله خواستن تا توانستن تنها یک گام است و آن کسب خودباوری و اعتماد به نفس درانجام کلیه امور زندگی است.خانواده و والدین نخستین واحد اجتماعی و الگوهای رفتاری هستن که میتوانند نقش تعیین کننده ای در ایجاد وتقویت خودباوری و اعتماد به نفس اعضای خانواده،خصوصا فرزندان داشته باشند.

تعریف عزت نفس و خودباوری:
«عزت نفس یعنی احساس ارزشمند بودن،که از طریق مجموعه ی افکار عواطف،احساسات و تجربیات به دست می آید.به نحوی که فرد خود را توانمند،با کفایت و موفق می داند.»

عزت نفس و خود باوری چگونه ایجاد میگردد؟
عزت نفس و خودباوری از کودکی توسط والدین و اطرافیان شکل می گیرد و ایجاد میشود.برای مثال اگر کودکی در محیط پر از ترس بزرگ شود می آموزد که بترسد و یا اگر در محیط پراز تشویق بزرگ شود می آموزد که اعتماد کند.
عزت نفس کودکان از نوع نگاه،نگرش و رفتاری که دیگران نسبت به او دارند می تواند شکل بگیرد.
رفتارهایی چون طرد،عدم محبت،عدم توجه،غفلت،جدی نگرفتن،گوش ندادن، عدم احترام،تحقیر،تمسخر،سرزنش،تهدید،مقایسه،توجه به نکات منفی، انتظارات بیش از حد و بدرفتاری باعث کاهش عزت نفس در کودک می شود.
از طرف دیگر رفتارهایی چون پذیرش،احترام،محبت،توجه،جدی گرفتن، احساس تعلق،تشویق،حمایت،تحسین،احساس ایمنی و انتظارات مناسب موجب افزایش عزت نفس در کودک میشود.
برای ایجاد عزت نفس در فرزندان بهتر است به آنها کمک نماییم تا بیاموزند که:

1-هیچ انسانی شبیه دیگری نیست: هیچ کدام از انسانها در طول تاریخ شبیه یکدیگر نبوده اند و نخواهند بود و به خود بگوید هیچ کس شبیه من نیست، من آنچه را که هستم دوست دارم و احساس خوبی نسبت به خود دارم.

2-به خود شناسی برسند:نقاط ضعف و قوت خود را منطبق با واقعیات بشناسند و با شناختن خود،خود را بهتر درک کرده و بپذیرند.نقاط ضعف خود را بدون نگرانی و ناراحتی پذیرفته احساس گناه و شرمساری نکنند چون هیچ فردی نمیتواند انسانی کامل و به همه چیز دانا و به همه کاری توانا باشد و با آگاهی و پذیرش نقاط مثبت وضعف خود احساس رضایت و خشنودی میکند،در این شرایط سعی میکنیم خودمان باشیم نه دیگری.
«من همیشه سعی میکنم تا خود را هر روز بهتر از پیش بسازم اما آنچه را که امروز هستم دوست دارم.»

راههای افزایش عزت نفس در کوکان و نوجوانان:
برای افزایش عزت بایستی احساس کفایت،احساس مسئولیت،احساس محبت، احساس پذیرش و احساس رضایت از وضع جسمانی خود را در فرزندانمان ایجاد کنیم و برای ایجاد هر یک از احساسها موارد زیر توصیه میشود.

1-برای ایجاد احساس کفایت:
انتظارات بیش از حد از آنها نداشته باشیم.
توانایی هایشان را تشویق و تحسین نماییم.
کارها فعالیت ها و عواطفشان را حمایت کنیم.کمک نماییم که عملکردشان را بهبود بخشیده و موفقیت را هرچند کوچک تجربه نماید.
تشویق و حمایت نمائیم که راه های مختلفی را برای حل یک مساله تجربه نمایند.

2-برای ایجاد احساس مسئولیت:
تشویق کنیم تا ارباط سالم اجتماعی با دوستان و اطرافیان برقرار کننند.
فرصتهایی را فراهم نماییم تجارب،توانایی ها و موفقیت هایشان را با هم در میان گذارند.
با واگذاری تدریجی فعالیت ها،احساس مسئولیت و تعهد را در آنها پرورش دهیم.

3-برای ایجاداحساس پذیرش و محبت:
از مقایسه او با دیگران بپرهیزیم و او را به عنوان یک فرد بی نظیر و منحصر به فرد نگاه کنیم.
بدئن قید و شرط او را بپذیریم تا احساس پذیرش درونی را در آنها تقویت کنیم.
کمک کنیم تا خود را قبول داشته و به خود اعتقاد پیدا کنند و احساس ایمنی را در آنها پرورش دهیم.
آنها را به عنوان هدیه و نعمت الهی تلقی کرده و به آنها احترام بگذاریم.
کمک کنیم تا عواطف و محبت خودشان را به راحتی بروز دهند.

4- برای ایجاد احساس رضایت از ظاهر و خصوصیات جسمانی خود:
کمک کنیم تا نسبت به تفاوت های فردی خودشان در رشد جسمانی احساس راحتی و پذیرش نمایند.
همانگونه که به توانایی آنها احترام میگذاریم به محدودیت های جسمانی آنها نیز احترام بگذاریم.
به نیازهای جسمانی آنها مانند :خواب،غذا،سلامت و استراحت توجه جدی داشته باشیم.
در حفظ نظافت،نظم و تندرستی آنها را تشویق نماییم.

نشانه های افراد با خودباوری زیاد:
1-فرد مستقل عمل می کند.
2-مسئولیت پذیر است.
3-نسبت به پیشرفت هایش افتخار می کند.
4-به چالشهای جدید،مشاغل تازه و....روی می آورد.
5-دامنه وسیعی از هیجانها و احساسها را نشان می دهد.
6-ناکامی را به راحتی تحمل می کند.
7-دیگران را به راحتی تحت تاثیر قرار می دهد.

عوامل کاهش دهنده عزت نفس و خودباوری:
اگر بیش از اندازه بر بایدهای خودمان تاکید داشته باشیم.
اگر احساسات و عواطف خودمان را همواره واقعی تصور نموده و از پذیرش انتقاد بیم داشته باشیم.
اگر زمینه های منفی خود را بزرگ دانسته و در عوض جنبه های مثبتمان را کم اهمیت تلقی نماییم.
اگربه خاطر هر عملکردی به خودمان برچسب بزنیم؛برچسب زدن فرایندی است که با سرزنش و ملامت خود همراه است.
«همیشه عامل عدم موفقیتهایمان خودمان هستیم.»
در صورت داشتن اندیشه همه یا هیچ یعنی وقتی نمی توانیم فعالیتی را به درستی و کامل به نتیجه برسانیم خود را شکست خورده بدانیم.
اگر به نظرات دیگران اهمیت افراطی داشته و سعی در برآوردن همه آنها داشته باشیم.
اگر همیشه خود را با بالاتر از خود مقایسه کرده و در برابر آنها اظهار عجز و ناتوانی بنماییم.
اگر دنباله روی کورکورانه از دیگران داشته باشیم.
نشانه های افراد با خودباوری کم:
«توانمندی خود را دست کم میگیرد.
احساس درماندگی میکند.
به آسانی تحت تاثیر دیگران قرار میگیرد.
دامنه محدودی از احساسات و عواطف را نشان میدهد.
از موقعیت های جدید و تازه دوری میکند.
بلافاصله بهانه جویی میکند و نا امید می شود.
در ضعفهای خود دیگران را سرزنش میکند.»

چند توصیه:
در کردار و گفتارمان محبت خود را نشان دهیم.
از فرزندانمان به صراحت تمجید کنیم.
در بعضی از مواقع آنان را در احساساتمان سهیم کنیم.
در بعضی از امور کارهایی را برایشان انجام دهیم که نیازها و علایق آنها را تامین نماید.
واگذاری مسئولیت به فرزندان.
احترام گذاشتن به وسایل اختصاصی آنان مثل اتاق و وسایل ....
کمک به فرزندان تا از فرآیند تصمیم گیری خویش آگاهی پیدا کنند.
احترام به توانمندی و خودباوری آنها در هر حدی که باشد.
همچو آینه مشو محو جمال دگران          از دیده و دل فروشوی خیال دگران
در جهان بال و پر خویش گشودن آموز    که پریدن نتوان با پرو بال دگران
  (اقبال لاهوری)