3 ملاک برای ارزیابی انسان از خود

در جلسه قبل از آثار روح جمعی سخن گفتیم که اصولاً جمع اثر قوی و مؤثر دارد به طوری که اگر محتوای جمع الهی باشد تأثیرات الهی و اگر شیطانی باشد آثار شیطانی دارد در مجالس اهل بیت (علیهم السلام) ترکیبی وجود دارد که در جای دیگر وجود ندارد برای ساخته شدن انسان دو مرحله لازم است که مرحله ی اول شناخت و معرفت و مرحله ی دوم عمل است. ایمان هم اقرار به زبان و عمل به ارکان است. اقرار هم بعد از شناخت صورت می گیرد. در مجالس اهل بیت (علیهم السلام) انسان هم فرصت اقرار به آموخته هایش را دارد و هم فرصت عمل کردن. ما باید قالب را بشناسیم یعنی بدانیم که تربیت اسلامی باید به کجا منجر شود. و تربیت فقط اختصاص به تربیت فرزند ندارد بلکه به طور کلی باید شاخص تربیت اسلامی انسان را بشناسیم. قرآن کریم در آیه ی 24 سوره ی توبه سه شاخص را بیان می فرماید که هر چه انسان به آنها نزدیک شود از حیات انسانی بیشتری برخوردار است. و بدون اینها هر چند صورتهای مقدس را رعایت کند ولی رشد انسانی نکرده است که عبارتند از: حب خداوند، اهل بیت (علیهم السلام) و جهاد در راه خداست. که می فرمایند اگر شما هشت چیز را به این سه چیز ترجیح دهید فاسق هستید (رشد انسانی نکرده اید) و آن هشت چیز عبارتند از: حب خانواده (آباء، ابناء، اخوان و ازواج عشیره، قل ان کان اباءکم و ابنائکم و اخوانکم و ازواجکم و عشرتکم) و حبّ دارایی ها (... و اموال اقترفتمواها وتجاره تخشون کسادها و مساکن ترضونها) که همین هشت تعلق باعث شد که هزاران نفر حضرت را تنها گذاشته و آن اتفاق رخ دهد.

که قرآن می فرماید که اگر اینها محبوب تر از آن سه مورد هستند منتظر عذاب و گرفتاری باشید و خداوند فاسقان را هدایت نمی کند. (والله لا یهدی القوم الفاسقین) فسق یعنی که چیزی حالت طبیعی خودش را از دست بدهد. نهاد انسان عاشق کمال مطلق است و کمالات محدود را هم بخاطر اینکه جلوه ای از کمال مطلق است. عشق به «الله» و حقیقت «لا اله الا الله» جزء فطرت انسان است. پس اگر به این سمت حرکت نکند قوایش تحلیل رفته و به خسران کشیده می شود. اگر ما مطلق را به محدود ترجیح دهیم معلوم می شود طبیعی عمل می کنیم. ولی ترجیح محدود به مطلق غیر طبیعی است مثل کسی که دیپلم را از لیسانس بیشتر دوست داشته باشد کسی که خودش را محدود کند حرکتش متوقف می شود.

قرآن می فرماید اگر هشت چیز را ترجیح دهید دچار انحراف و فسق شده اید. و هر مکتبی که انسان را محدود کند به او خیانت کرده است. این سه چیز ملاک خوبی هستند که انسان خود را ارزیابی کند. اگر مجموعه ی کارهای ما، ما را به این سه چیز نزدیک کرده باشند ما رشد انسانی کرده ایم. و اینکه ما علاوه بر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) سایر معصومین را ذکر می کنیم (اهل بیت) به این دلیل است که در 5-4  آیه ی دیگر مودت ایشان را خداوند اجر نبوت ذکر فرموده است و علاوه بر محبت خدا و اهل بیت (علیهم السلام) محبت جهاد در راه خدا ملاک انسانیت است. یعنی انسان تلاش کند تا موانع دین الهی را برطرف کند. (در مورد این آیه بیشتر مفسرین جهاد را همان جهاد اصغر یعنی نظامی در نظر گرفته اند.) پس باید نتیجه ی کلیه ی فعالیت های ما در باره ی خود و دیگران این باشد که دارایی ما یعنی عشق و ترجیح خدا، اهل بیت (علیهم السلام) و جهاد در راه خدا افزایش یافته باشد. در قرآن آیات بسیاری هستند که شاخصند ولی این آیه از همه دقیقتر و شفافتر است. انسان با این آیه می تواند تشخیص دهد که رشد انسانی پیدا کرده و یا دچار توهم شده است. در لشکر دشمنان امام حسین (علیه السلام) بسیاری از جمله عمر سعد حضرت را دوست داشته و گریه می کردند.

ولی نه به حدی که بتوانند از آن هشت تعلق بگذرند. البته این آیه منافاتی با علاقه داشتن به آن چیز ندارد حتی اگر آن سه مورد را انسان در جایگاه عالی خودشان دوست بدارد عشق به موارد هشت گانه هم خالص تر است. مجالس اهل بیت (علیهم السلام) قدرت زیادی در تقویت این سه چیز دارند به طوری که هیچ درس حوزه و دانشگاهی نمی توانند چنین قدرتی را یکجا به انسان بدهند. و در طول تاریخ همه ی انسانهای قدرتمند در این مجالس تربیت شده اند. (البته این مجالس آفاتی هم دارند که این آثار اختصاص به جلساتی دارند که درست برگزار شده اند).

چهره های درخشان انقلاب و جنگ محصول تحصیلات آکادمیک نبودند بلکه تربیت شده این جلسات بوده اند که امام (رضوان الله) فرمودند: ره صد ساله را یک شبه طی کردند. همین ها بودند که ابهت ابرقدرتها را شکستند و آنها سعی می کنند این شکست مفتضحانه را پنهان کنند که همه کشورهای قدرتمند به یک کشور حمله کنند و شکست بخورند. و این در هیچ جا سابقه ندارد. مگر در جنگهای خود پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم).

بنابراین مجالس اهل بیت (علیهم السلام) کاملترین و سازنده ترین مکتب است. سابقاً مجالس به این صورت برگزار می شد که اول احکام و سپس چند نکته ی اخلاقی و معارف گفته می شد بعد عزاداری و پس شور گرفتن. و شروع مجلس هم با تلاوت قرآن بود. در واقع همه ی نیازهای شروع از فکر و رسیدن به عمل طراحی شده و این معجزه ی اسلام است. امام (رضوان الله) می فرمایند: شهدا در شادی وصول شان و قهقهه ی مستانه شان «عند ربهم یرزقون» اند.

«عند رب» یعنی بالاتر از بهشت و نزد خود خدا. پدر شهیدی تعریف می کرد که پسرش را در خواب دیده که گفته ما پیش خود خداییم. و ایشان می گفت من در طول سالها تحصیل در حوزه آن طور که با این جمله اشباع شدم با هیچ چیز اشباع نشده ام. امام (رضوان الله) می فرمایند که ملت ایران از ملت حجاز در عهد پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و از ملت عراق در عهد امیرالمومنین (علیه السلام) بالاتر هستند. هرگز در طول تاریخ بشریت این تعداد انسان تربیت نشده که بتوانند تا «عند ربهم» بروند و میلیونها نفر هم «و منهم من ینتظر» هستند که اگر تکلیف اقتضاء کند وارد میدان شده و حاضرند که تا «عند رب» بروند. البته بعد ها یک بحث مفصل خواهیم کرد که چرا ایرانیان اینگونه هستند. و در باره ی ایرانیان آیات و روایات داریم که اصلاً ایرانیان «ممهّدون للمهدی» هستند. آماده ترین مردم ایرانیان هستند.

برگرفته از سخنان استاد در شبکه قرآن صدا و سیما، تحت عنوان آثار تربیتی مجالس عزاداری اباعبدالله علیه السلام