تنبلی و بی حوصلگی ، جلسه 30

از سلسله مباحث استاد محمد شجاعی

به دنبال مبحث آثار تنبلی، به بررسی یکی دیگر از آثار آن در زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها می‌پردازیم:

احساس حقارت و پستی

تنبلی و کسالت، نه تنها مولّد احساس حقارت و پستی در انسان است، بلکه حقیقتاً بعد از گذشت اندک زمانی، خودِ‌ شخص را به حقارت و پستی خواهد کشاند. بنابراین، این احساس حقارت، صرفاً یک احساسِ تنها نیست که بتوان آنرا با احساساتِ دیگر پوشش داده و از بین برد.

گاهی انسان درگیر احساس حقارت‌هایی می‌شود که منشأ عقلانی یا فوق عقلانی ندارند و ریشه آنها از سه قوه حس، خیال و وهم سرچشمه گرفته‌است. معمولاً این احساس حقارت‌ها، احساساتی توهمی بوده و انسان در تولید آنها و یا تغییرش دخالتی نداشته و یا نمی‌تواند داشته باشد. مانند احساس حقارت از سطح طبقاتی خانوادگی، احساس حقارت از رنگ پوست، احساس حقارت از قومیتی خاص و ... این دسته از احساس حقارت‌ها، اساساً ارزش در زندگی و در روند رشد انسانی ندارند، و اگر در کسی وجود داشته‌باشند، حاکی از عدم شناخت صحیح او از خود به عنوان موجودی ابدی که نفخه‌ای از خداوند است، می‌باشد.

اما بسیاری از احساس حقارت‌ها، منشأ عقلانی و یا بالاتر از آن منشأ فوق‌عقلانی دارند، که حقیقتاً باید آنها را ارزشمند دانسته و به آنها توجه نمود.

نکته مهمِ قابل توجه آن است که اگر احساس حقارت‌هایی که مربوط به بخش‌های حس و خیال و وهم هستند، در اثر تنبلی‌های انسان و ضایع شدنش در اجتماع بوجود آمده باشند، احساس‌هایی حقیقی بوده و باید برای جبران آنها، دست از تنبلی‌ها برداشته و کمر همت بست. به عنوان مثال، فقر مادی که ناشی از عدم تلاش و فعالیت انسان است و از تنبلی فرد سرچشمه گرفته، احساس حقارتی حقیقی را در شخص بوجود می‌آورد که دیگر احساس توهمی نیست و باید برای برطرف نمودن آن، تنها و تنها دست از تنبلی برداشت.

تنبلی‌های فردی و اجتماعی

تنبلی‌ها، گاهی ممکن است تنها خودِ فرد را درگیر کرده و آثارش نیز فقط دامنگیر خودِ او و یا خانواده‌اش شوند.

اما گاهی نیز اتفاق می‌افتد که ملت‌ها و اقوام به تنبلی‌های اجتماعی دچار می‌شوند و تمام جامعه را به حقارت و پستی می‌کشانند. امروزه بیماری بسیار بزرگی که جوامع بشری را تهدید می‌نماید، همین تنبلی‌های اجتماعی است که کشور ما را به قهقرا برده و به انحطاط خواهد کشاند. گاهی کشورهایی با منابع مادی بسیار کم، فقط به دلیل تلاش‌ها و همت‌های بلند مردمانشان به موفقیت‌ها و مقام‌هایی دست یافتند که کشورهایی با سرمایه‌های مادی بسیار بیشتر، به آنها دست نیافتند؛ و این را مدیون انسان های بلند همت، شجاع و صبور مملکت‌شان می باشند.

اعتماد به نفس و خودباوری؛ درمان احساس حقارت و پستی

اگر انسان‌ها، خود را به عنوان مظهر خداوند و تجلی او باور کرده و یقین کنند که با اتکا به قدرت بی‌نهایت او، می‌توانند با تلاش و همت به هر مقامِ شایسته‌ای دست یابند، قطعاً هر تنبلی را کنار گذاشته و دست‌‌در‌دست خداوند به تلاش بر می‌خیزند. تمامِ علت مبارزه تنهای انبیاء با ابرقدرتها در فرمول زیر نهفته است؛

انسان قدرتمند، شاد و آرام = انسان + خدا - هر چیز دیگری

انسان شکست پذیر، غمگین و نا آرام = انسان - خدا + هر چیز دیگری

اعتماد به نفس، یعنی پذیرفتن خداوندی که دوستمان دارد و در تمام احوال مددکار ماست. این خداوند، در هر کاری (چه دنیایی و چه آخرتی) به شرط کمک خواستنِ ما، کمک مان می کند و به هیچ وجهی تنهایمان نمی گذارد.

انسانی که به الله متصل است. بهانه‌ای برای تنبلی و کوتاهی نمی‌بیند، چون می‌داند که با اتکا به نیروی عظیم خداوند، تمام تلاش‌هایش، نتیجه خواهد داد.

بنابراین می‌توان گفت: برای درمان حقارت های توهمی، فقط شناختِ خودِ حقیقی و ارزشهای انسانی کافیست، اما در درمانِ احساس حقارت‌های حقیقی، بعد از شناخت قیمت‌ها و ارزش‌های حقیقی و ابدی انسان، باید به بلندایِ همین شناخت، نیز تلاش نموده و از تنبلی‌ها فاصله بگیریم.

فراموش نکنیم که همت گماردن، وقت گذاشتن و تحتِ تربیت صحیح قرار گرفتن، حتی آثار ژنتیکی و وراثتیِ یک خلقِ ناپسند را نیز از روح انسان پاک می‌کند. چه بسا انسان‌هایی که نامشروع متولد شدند، اما با زحمت و تلاش و تربیت صحیحِ خویش به مقام ولی اللهی رسیدند. از سویی، گاهی فرزندان امامان معصوم که صاحب ژن‌های قدرتمند معصومین بودند، در اثر تنبلی، به حقارت و پستی رسیدند.

تنبلی‌ها در حذف بسیاری از خُلق‌های بد، موجب می‌شود که آنها در عین حالیکه برای گروهی عزیز هستند، از چشم‌شان بیفتند؛ «رُبّ عزیز، أذلّهُ خُلقه» چه بسا انسان‌های عزیزی که خُلق‌شان آنها را ذلیل کرده‌است.

مراقب باشیم تنبلی‌ها، ما را از عزت نیندازند.

اگر حتی از زمان‌های مرده روزانه خود، استفاده کنیم از پله‌های نردبان رشد، بالا خواهیم رفت و به موفقیت‌های بزرگ دنیایی و آخرتی خواهیم رسید.

والسلام علیکم و رحمت الله و برکاته .