انسان در بین سه حالت ...

حالت‌های سه‌گانه‌ی انسان‌ها در مقام عبودیّت

امام صادق «علیه‌السلام» می‌فرمایند:

«العبد بین ثلاثٍ بین بلاءٍ و قضاءٍ و نعمه؛ فَعلیهِ للبلاءِ مِن الله، الصّبرُ فریضه؛ و علیهِ للقضاءِ مِن الله التسلیمُ، فریضه؛ و علیه للنعمه من الله، الشّکر فریضه»

بنده در میان سه حالت زیر است؛ بلا، قضا، نعمت. بر اوست که در هنگام بلاء از سوی خداوند، صبر (درست عمل کردن، خوب رفتار نمودن) کند. در برابر قضای اللهی، راضی باشد. و در مواجهه با نعمت خداوند شکر کند.

* بلاء؛ به آزمایشات الهی اطلاق می‌شود و ممکن است در دو صورت بر انسان وارد شود. گاه بلا در لباس نعمت بر انسان وارد می‌گردد (زیبایی، ثروت، همسر خوب، تقوا، عبادت و ...) و انسان به واسطه‌ی این نعمات مورد آزمایش قرار می‌گیرد. آیا این نعمت می‌تواند عاملی برای غفلت انسان از خدا گردد؟ که اگر اینگونه شد، انسان تا پست‌ترین مراتب سقوط خواهد کرد. امام رضا «علیه‌السلام» می‌فرمایند:

انسان پست کسی است که با نعمتی از نعمت‌های خدا، از او غافل گردد.

فراموش نکنیم که تمام چیزهایی که در ظاهر نیز زیبا و دوست‌داشتنی اند، اما انسان را از یاد خداوند غافل می‌کنند، بلایی عظیم به شمار می‌روند.

اما بلاها گاه در لباس سختی‌ها و مشکلات بر انسان نازل می‌گردند (مصیبت، فرزندان بَد، شکست‌های مالی، عاطفی و ...) و می‌توانند انسان را با الله درگیر نموده و رابطه‌ی عاشقانه‌ی او را با خداوند تحت تأثیر خود قرار دهند. اگر کسی با نزول بلاء به ضعف ارتباط با خداوند و خانواده‌‌ی آسمانی‌اش رسید، یعنی در چنین آزمونی، شکست خورده است.

* قضاهای خداوند نیز، تنها جریانی از جریانات ربوبیِ پروردگار بوده و نتیجه‌ای جز پرورش روح انسان و شباهتش با یگانه مربی‌اش ندارند. انسان آگاه، با آغوش باز از قضاهای پروردگار استقبال نموده و با هیچ اتفاق، مصیبت و قضای سختی، به اضطراب و بی‌قراری مبتلا نمی‌گردد و هرگز رابطه‌ی عاشقانه‌ی خود را به اِله خویش از دست نمی‌دهد. خداوند بزرگ به حضرت داود وحی فرمودند که:

«یا داود، ترید و أُرید، و لا یکونُ إلا ما اُرید، فإن أسلمتُ لِما اُرید، أعطیتک ما تُریدُ و إن لم تُسلّم لما اُرید، أتعبتک فیما تُرید...»

ای داود؛ تو چیزهایی را می‌طلبی، و من نیز چیزهایی را اراده می‌کنم. پس همان چیزی اتفاق می‌افتد که من اراده می‌کنم. اگر تو در برابر اراده‌ی من تسلیم شوی، تو را در برابر چیزی که می‌خواهی کفایت می‌کنم. و اگر تسلیمِ اراده‌ی من نشوی، تو را در چیزهایی که می‌خواهی به رنج می‌افکنم.

پذیرش قضاهای خداوند در نهایت تسلیم، نشانه‌ی رهایی انسان از شرک است.

شناخت صحیح انسان از خود، از خداوند و از غیب، همه و همه انسان را به مقام تسلیم می‌رساند.

* شکر بر نعمت‌های پروردگار نیز، وظیفه‌ی تک تک انسان‌ها در هنگام نزول نعمات الهی است که سبب ازدیاد نعمت می‌گردد.  

پیامبر اکرم «صلی الله علیه و آله و سلم» از قول خداوند تبارک و تعالی نقل می‌کنند:

«بنده‌ی مؤمن من، زمانیکه نعمتی را از او می‌گیرم، محزون می‌گردد، در حالی که او در این حال به من نزدیک‌تر است. و زمانی که نعمتی را به او عطا می‌کنم، بسیار شادمان است، در حالی که در این حال از من دور می‌گردد...»

برگرفته از مباحث خانواده آسمانی، استاد محمد شجاعی