اهمیت فرهنگ معماری خانه های ایرانی

باغ و خانه ایرانی از زیبا ترین مجموعه های جهان است. خانه سازی در ایران دارای فرهنگی شگفت و معماری علمی و فضای بهداشتی و رفاهی و ایجاد هوای مطلوب در خانه است. خانه ها در هر منطقه آب و هوایی و جغرافیایی ایران، متناسب با ویژگی های هر منطقه با رویکرد رفاه و آرامش و آسایش و شادی و نشاط، امنیت خانواده در کنار زیبایی ها و تزئینات، چشم نواز و دلنواز بوده است. در کاشان به علت هوای گرم، خانه ها دارای دستگاه تهویه طبیعی و بدون هزینه بودند در حالی که در آذزبایجان خانه ها به علت هوای سرد، دارای موقعیت تسریع در گرما و حفظ از سوز سرما بوده اند.

در کاشان کوچه ها، باریک و دارای دیوارهای بلند خشتی بوده اند و در جهت وزش باد های شمالی و جنوبی. خانه ها دیوار های داشته اند تا در تابستان فضای حیاط را برای خنک نگه داشتن معتدل نماید و در زمستان سوزهای سرما را جلوگیر باشند.

حیاط منزل دارای باغچه بود و حوض در میان حیاط که غیر از زیبایی چشمگیر در افزایش اکسیژن هوا و گردش هوا نقش جدی داشتند.

درختان بلند کاج ایرانی با تنه بدون برگ و چتر بالای سر در تصفیه هوای خانه و خنکی آن در تابستان بسیار اثر داشتند، زیرا با سایه چرخان بالای درخت به علت گردش نور خورشید،  هوای بالا را به داخل خانه می کشاند.

درختان متوسط در باغچه ها این هوا را تصفیه و در گردش آن فعال بودند.

دور حوض سرو شیرازی کاسته می شد که به علت شکل دوکی مانند خود هوا را در سطح پایین تصفیه و گردش هوا را باعث می شد و با استفاده از تبخیر آب حوض نوعی کار کولرهای امروزی را به طور طبیعی انجام می داد.

صبحها و غروب ها، منظره این حیاط و باغ ایرانی، بسیار دل انگیز و شادی بخش بود و تکیه اهل خانواده به تخت های چوبی کنار باغچه و حوض، خستگی روزانه و خمار شبانه را از آنها می گرفت. ساختمان به گونه ای طراحی می شد که با کمترین هزینه در تابستان خنک بود و در زمستان ها گرم می شد.

امروز در ساختمان های جدید با یک تیغه دیوار، با پنجره و در آهنی و شیشه، داخل اتاق در معرض گرما و سرما است.

اتاق 4*3 دیوار خارجی آن در معرض گرمای خورشید است داغ می گردد و کولر، آب را که به داخل اتاق می فرستد ایجاد هوای شرجی می کند و غیر از آسیب به اثاثه اتاق، تنفس را مشکل می سازد.

پنجره را که باز می کنند هوای گرم بیرون هوای سرد را بباد می دهد. در سابق دیوار ها دارای لوله هواکش بوده که از پشت بام تا زیر زمین خانه ادامه داشت. در زمستان بالای این هواکش را با آجر می بستند. هوای گرم داخل زمین و سرمای بیرون که به دیوار خارجی می خورد را با هوای گرم زمینی معتدل می کرد لذا جدار داخلی داخل ساختمان به راحتی گرم می شد و در تابستان در بالای لوله هواکش را برمی داشتند. هوای آسمان، گرمای جدار بیرونی دیوار را به بالا می برد و جدار داخلی به آسانی خنک می شد. جلوی اتاق ها ایوان بود تا گرمای خورشید را با سایه زیر ایوان تعدیل نماید. دیوار داخلی اتق خشتی و کلفت بود و در ها به دو صورت بودند در نقاط کم باد عرض پنجره ها کوتاه و دو طرف آنها باز بود تا هوا را فشرده به داخل اتاق بفرستد، و در نقاط پر باد، معکوس عمل می شد.

اتاق ها به مناسبت موقعیت خانه هر کدام اختصاص به امری داشت. اتاق مهمان خانه با اتاق نشیمن، با اتاق خواب ،و... جدا بودند.

آشپزخانه و دستشویی در جایی بود که هوای آنها به داخل ساختمان نمی آمد ولو در کنار اتاق بود. مسئله آفتاب گیری و ضد عفونی شدن توسط اشعه ماوراء قرمز آفتاب نکته دیگری است.

امروز متاسفانه این خانه ها را به تقلید غرب از ما گرفته اند و حالا خانه ی ما آپارتمانی است و آن را به سبک اسلامی و ایرانی نمی سازند بلکه به سبک غربی و اپن می سازند که در واقع «مسکن» نیست «محبس» است. با همه بیماری ها و مشکلات که یکی از انها پوکی استخوان کودکان است. همتی و عزمی تا به زیبایی های خود بازگردیم.