مواسات (نگاه الهی در روابط انسانی)

عناوین مورد بحث در این جلسه:

* آن کس که در نگاهش الله و ابدیت عزیزتر است، احترام بیشتری در روابط با دیگران خواهد داشت؛ چون پیوندی آسمانی با آنها دارد.

* مواسات یعنی آنچه که برای خود می پسندد برای دیگران هم بپسند و آنچه برای خود نمی پسندی برای دیگران هم نپسند.

* همه ریشه های فساد، ظلم، خودخواهی، تجاوز از جامعه کنده خواهد شد وقتی افراد با یکدیگر مواسات داشته باشند.

* زن و شوهری که نسبت به یکدیگر مواسات دارند، عشق شان پاینده خواهد بود.

به گزارش منتظران منجی «عج»، در جلسه 387 «خانواده آسمانی » مورخ 94/06/05 ، استاد محمد شجاعی به ادامه بحث پرداختند که شرح آن در زیر می آید:

تکریم دیگران، تابع عشق انسان به اهل آسمان است...

در جلسه گذشته با روایتِ زیر از امام صادق (علیه‌السلام) آشنا شدیم:

«مَن عَظَّمَ دینَهُ عَظَّمَ إخوانَهُ، ومَنِ استَخَفَّ بِدینِهِ استَخَفَّ بِإِخوانِهِ؛ هر که دینش در نزد او بزرگ باشد، برادرانش را گرامی می‌دارد، و هر که دینش در نزد او کوچک باشد، برادران دینی‌اش را سبک می‌شمارد».

در حقیقت، امام صادق (علیه‌السلام) رفتار اخلاقی و انسانی را تابع عشق و نگاه یک انسان به دینش می‌داند. می‌دانیم که نوع رفتارهای همه انسان­ها با کسانی که دارای رابطه‌ای خاص با آن­ها می‌باشند (همسر، فرزندان، پدر و مادر، خویشاوندان، دوستان و...) نسبت به بقیه انسان­ها متفاوت است. امّا اسلام، این رابطه خاص را به محدوده ارزشمندتر و بالاتری از ارتباطاتِ زمینی اختصاص داده است. اسلام، با معرفی یک ریشه آسمانی واحد برای همه انسان­ها که همان نفخه‌ی الهی (نور محمد و آل محمد s) است، دایره ارتباطاتِ خاصِ انسان­ها را وسیع‌تر و قیمتی‌تر می‌کند. از نگاه خداوند، خانواده حقیقی ما، کسانی نیستند که بدن ما را به وجود آورده­اند؛ بلکه کسانی هستند که اصل و حقیقت ما را به وجود آورده‌اند و در همه مراحل حیاتمان حضور دارند. اصل و حقیقت یک انسان، باید به اندازه یک انسان بزرگ باشد، بنابراین اصل ما، نمی‌تواند پدر و مادر زمینی ما باشند، چرا که آنان از نیمه‌ی راه حیاتمان (آغاز سفرمان به زمین) به زندگی ما ملحق شده‌اند.

اصل و ریشه حقیقی ما، نور اهل بیت (علیهم السلام) است که در تمام طول حیات­مان، از الله تا زمین، و از زمین تا الله حضور دارد. چنین اصالت عظیمی سبب می‌شود که انسان به بلندای ابدیت به خود نگریسته و به همین بلندا، به خود و دیگران عشق بورزد. چنین نگاه بلندی، نوع روابط ما را، به روابطی فراتر و عمیق‌تر از روابط زمینی تبدیل می‌کند.

گاه ممکن است میان انسان و اعضای خانواده زمینی‌اش اختلاف بوجود بیاید، زیرا ریسمان متصل کننده انسان­ها در روابط زمینی، درست مانند عوامل دیگر زمینی، سست و ناپایدار است.

اما آنچه که سبب اتصال انسان به برادران دینی‌اش می‌گردد، حقیقتی جاودانه و عمیق است که از جنس روابط ناپایدار زمینی نمی‌باشد.

امیرالمؤمنین علی (علیه­السلام) می‌فرمایند: «رُبَّ أخٍ لَم تَلِدهُ اُمُّكَ؛ چه بسیار برادرانی داری که مادر تو آن­ها را نزاییده است».

بنابراین برادران حقیقی ما، مؤمنانی هستند که با ریسمان الهی، انسانی به ما متصل شده‌اند. هر چقدر انسان به اصل و ریشه‌ی خودش وفادارتر است، به روابطی که براساس این اصل بوجود آمده‌اند نیز وفادارتر و متعهدتر می‌باشد. انسان­هایی که عاشق الله و ریشه خود هستند، به انسان­هایی که در این ریشه با او مشترک هستند، احترام بیشتری گذارده و آن­ها را عزیزتر می‌شمارد.

در قرآن، سوره فتح آیه 29 آمده است:

«مُحَمَّدٌ رَسولُ اللَّهِ وَالَّذینَ مَعَهُ أَشِدّاءُ عَلَى الكُفّارِ رُحَماءُ بَینَهُم؛ محمد فرستاده خداوند است و آنان که با او هستند، سخت‌گیر بر کافران بوده و مهربانان میان خود هستند».

رحمتِ مورد نظر در این آیه، رحمتِ رحیمیه است. یعنی مهربانی خاصی که فقط مؤمنان نسبت به یکدیگر دارند. مؤمنان یعنی کسانی که بخش انسانی (فوق عقلانی) خود را شناخته و به حقیقت لا اله الا الله رسیده‌اند.

بطوری که معشوق مشترک همه آن­ها در بخش انسانی الله است. لذا نگاه آن­ها به بقیه مؤمنان، از دریچه نگاه زمینی نیست؛ بلکه از دریچه عشقی عظیم و آسمانی است، از همین رو، آنان که در عشق با او مشترکند، در نگاه او و قلب او جایگاه با عظمت و ویژه‌ای دارند. چنین کسانی به سطح بالاتری از رحمت دست می‌یابند که به آن رحمت رحیمیه اطلاق می‌شود، بطوری­که تمام مهربانی‌ها، کارگشایی‌ها، گذشت‌ها و فداکاری‌هایش، رنگ و بویی الهی گرفته و از سطح رحمانیت به رحیمیت می‌رسد، و انسان به اسم رحیم نزدیک می‌شود.

رحیمیت، یعنی اینکه انسان علیرغم اینکه می‌داند، طرف مقابل او غرق گناه است، اما چون او را فرزند علی (علیه السلام) دانسته و برای خانواده آسمانی‌اش مهم می‌داند، با مهربانی و رأفت با او رفتار می‌کند. او به همه مؤمنان از نگاه حضرت زهرا (سلام‌الله علیها) نگاه می‌کند.

انسان­هایی که به دیگران از نگاه الله می‌نگرند، در نزد خداوند از محبوبیت ویژه‌ای برخوردارند. کسانی که می‌خواهند در گروه «سابقون» قرار گرفته و با سرعت و سبقت به سوی الله حرکت کنند. باید به این مهارت برسند که بتوانند به دیگران از نگاه الله و اهل‌بیت D بنگرند. در این صورت به مقام عنداللهی رسیده و از کنار او به دیگران می‌نگرد، و دیگران به بلندای ابدیت برای او عزیز م مهم می‌شوند. با چنین معریفی، کاملاً روشن می‌شود که چرا امام صادق (علیه السلام) انسان‌های قدرتمند و دیندار را کسانی می‌داند که دیگران را بیشتر مورد اکرام خویش قرار می‌دهند.

مواسات

مواسات، در حقیقت همان رعایت قاعده «هو أنت» می‌باشد. در جلسات گذشته آموختیم که حداقل نگاهِ الهی و انسانی در روابط میان اعضای خانواده آسمانی، رعایت قاعده «هو أنت» می‌باشد. به این معنا که انسان، آنچه را که برای خود می‌پسندد، برای دیگران نیز بپسندد و آنچه را که دوست نمی‌دارد، برای دیگران نیز ناپسند بداند.

با چنین نگاهی تمام رقابت‌های دنیایی و چشم و همچشمی‌های گوناگون از زندگی انسان رخت بر می‌بندد، او هرگز، خیال‌ فخرفروشی و برتری‌جویی نسبت به دیگران را ندارد، و در هیچ کمالی، حتی کمالات انسانی نیز، خودش را برتر از هیچ انسان دیگری نمی‌داند.

انسانی که وارد مسابقات چشم و همچشمی می‌شود، دقیقاً از شیطان فرمان برده و او را اطاعت می‌کند، حتی اگر ظاهر مذهبی را رعایت نموده و به سبک زندگیِ مذهبی، روزگار بگذراند.

کسی که به مواسات رسیده است، از کینه و رقابت و حذف دیگران و ... خالیِ خالی است. برای او، میانِ مؤمنان هیچ تفاوتی وجود ندارد، او همه را اهلِ خود می‌داند.

آنان که گرفتاری‌های دیگران را نمی‌بینند، و مشکلات انسان­های دیگر برایشان اهمیتی ندارد، اساساً تنها به دیده‌ی حیوانی به خود می‌نگرند و به خوی انسانی نرسیده‌اند. مواسات یعنی در مشکلات دیگران به گونه‌ای رفتار کن که دوست داری دیگران در مشکلات تو به یاری‌ات بشتابند.

مواسات، تمام فسادها، حسادت‌ها، رقابت‌ها، خودبرتربینی‌ها و ... را از وجود انسان برخواهد کند.

امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمودند: «ما حَفِظَتِ الْأُخُوَّةَ بِمِثْلِ الْمُواساةِ؛ هیچ چیز، مانند مواسات، برادری انسانی را حفظ نمی‌کند».

نه تنها در برادری‌های انسانی، مواسات، سبب تحکیم و حفظ این روابط می‌گردد، که حتی در روابط زمینی نیز ریسمانِ تحکیم کننده این پیوندها، مواساتِ میان اعضای می‌باشد.

همدرد بودن با دیگران و شاد بودن در شادی‌های آنها به یقین، از نشانه‌های مواسات یک انسان است که رفاقت میان انسان‌ها را محکمتر و عمیق‌تر می‌کند.

طلاق‌ها، درگیری‌ها، فتنه‌ها، آشوب‌ها، اختلافات و قطع ارتباطات، از خودخواهی انسان‌ها و عدم رعایتِ مواسات ناشی می‌شود. بطوری که وقتی یک نفر، خواسته‌های خودش را به روابطش با دیگران، ترجیح می‌دهد دیگران را به بی‌تعادلی در روابط و ایجاد تنش و اختلاف دچار می‌کند، تا جایی که ممکن است کار به جدایی برسد.

فراموش نکنیم که اگر ما دیگران را به خاطر خودمان نیز دوست داشته باشیم، باز هم پای منیّت در میان بوده و این ارتباط در نهایت به فساد خواهد انجامید. چرا که در زمان اختلاف، ممکن است به خاطر خودمان، او را له کرده و یا نابود کنیم.