3 خصوصیت برای پر کردن ظرف دل از خدا

این دل که قرار است خدا را دریافت کند باید سه خصوصیت داشته باشد؛ هرقدر این خصوصیات بیشتر باشد، شخصیت انسان قوی‌تر است و قیمت انسان بیشتر می‌شود.
1 ـ رقیق باشد. «أرقها للإخوان»؛ نازک‌ترین آن‌ها برای برادران یعنی انسان برای دیگران مهربان‌تر باشد. هرقدر درجه مهربانی و عواطف یک انسان بیشتر باشد، این دل به خدا نزدیک‌تر است. نزدیک شدن به خدا یعنی شبیه‌تر بودن به خدا. منظور از تقرب این است که شبیه‌تر باشد نه این‌که نزدیک او باشد. در حدیث از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم داریم؛ بی‌رغبت‌ترین مردم به عالِم، خانواده او و نزدیکان او هستند. چون عادت کرده‌اند. حجاب عادت حجابی است که باعث می‌شود انسان کنار معصوم زندگی کند، اما نتواند از او لذت ببرد. با خدا باشد و خدا را ببیند اما از او دور باشد. در تمرین‌های معنوی مهم‌ترین تمرین برداشتن حجاب عادت است.

شبیه خدا شدن؛ نیاز به کسب اطلاعات دارد تا بتواند همان خُلق‌هایی که خدا دارد را از خودش بروز دهد. یک اسم از اسماء خدا آن‌قدر بزرگ است که گاهی وقت‌ها به جای خدا می‌نشیند. «أدعوا الله أوادعوا الرحمن فله الاسماء الحسنی»؛ اگر خدا را بخوانید یا «رحمن» را اسم‌های زیادی دارد. در شباهت انسان‌ها مهم‌ترین شباهت، شباهت رحمتی است. در رحمت مثل خداوند باشد. هرقدر روی مهربانی و عاطفه کار کند به اسم «رحمن» نزدیک‌تر می‌شود و شبیه‌تر می‌شود. شخصیت آدم طوری شود که بتواند همه موجودات را دوست داشته باشد و بتواند با همه اشیاء روابط عاطفی خوبی برقرار کند. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم همین‌طور بودند برای همه اشیاء اطرافش اسم گذاشته بودند. با همه چیز در صلح محض بودند. اما در این رحمت، رحمت خاص و ویژه (رحیمیت) داشتند که رحمت با مؤمنین بود.

هرچه انسان بی‌گذشت، حساس و بداخلاق و... باشد، از رقّت می‌افتد. نسبت به همه خیر محض است و نیت سوئی نسبت به انسان‌ها در او وجود ندارد. چون بنده خداست دوستشان دارد و در مورد بدی‌هایشان هم نسبت به خودم نمی‌سنجم بلکه از آن جهت که انسان است و جایگاهی نزد خدا دارد به او نگاه می‌کنم. هرقدر دلی به کینه و حسادت مبتلا نباشد رقیق‌تر و به خدا نزدیک‌تر است قیمتش نزد خدا هم بیشتر است. در این دل بهشت است به راحتی کسی نمی‌تواند در او کینه ایجاد کند. بنابراین کسی که بتواند دلش را به رقت برساند درحقیقت به بهشت رسانده است. وقتی که ما می‌خواهیم روی دلمان از نظر رقت کار کنیم، الگویمان خدا باشد. ائمه نسبت به سخت‌ترین دشمنانشان مهربان بودند. اگر شمشیری هم زده شده، اول از طرف دشمنانشان بوده است. یک آدم به میزان تنفرهایی که در او ایجاد می‌شود، از خدا دور می‌شود. هر بار عصبانیت فشار قبر می‌آورد. هربار تنفری که از کسی پیدا می‌کنید اسم رحمان و رحیم در تو کم می‌شود. انسان باید دلش را بزرگ کند.

2 ـ پاک‌ترین آن‌ها از گناهان. گناه مثل میکروب است. آلودگی اگر کم هم باشد اثر خودش را می‌گذارد. آدم‌های زیرک به جای این‌که روی عبادت سرمایه‌گذاری کنند، روی ترک کار بد سرمایه‌گذاری می‌کنند.
گناه مثل سوراخ در کشتی است رفته‌رفته کشتی را در آب غرق می‌کند. تَرَک روی سد کم‌کم باعث می‌شود سد از بین برود.
اول حرام‌ها را بشناسید و بعد آن‌ها را ترک کنید. کسی که اصرار روی گناه دارد از چشم خدا می‌افتد.
انسان ممکن است دچار فحشاء شود ولی هیچ‌وقت مؤمن اصرار به گناه نمی‌کند. اصرار به گناه باعث می‌شود تمام زحمات عمر انسان هدر رود. چون لجبازی و عناد با خداست.
امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: «اجتناب السیئات اولی من اکتساب الحسنات» ؛ پرهیز از گناهان سزاوارتر از انجام کارهای خیر است.
در حرام‌ها بیشترین چیزی که می‌تواند به انسان صدمه بزند ـ غیر از شرک به خدا ـ لقمه حرام است.
در عاشورا حضرت زینب سلام الله علیها به امام حسین علیه السلام عرض کردند: این‌ها مسلمانند و می‌دانند شما پسر پیغمبر هستید و... چه‌طور با شما جنگ می‌کنند؟ حضرت فرمودند: این‌ها شکم‌هایشان از حرام پر شده است.
لقمه حرام تمام فهم و شعور و باورهای آدم را از بین می‌برد. لقمه حرام از هر سمی کشنده‌تر و از هر آفتی خطرناک‌تر است.
بیشترین کسانی که به ائمه ظلم کردند و ایشان را کشتند کسانی بودند که لقمه حرام خوردند.
گناه‌شناسی از وظایف خیلی مهم است. پزشکان بیشترین چیزی که روی آن سرمایه گذاری می‌کنند قلب است. بیماری را شناسایی می‌کنند. تا وقتی بیماری هست، داروهای دیگر مؤثر نمی‌شود. در رأس علوم مادی، پزشکی خیلی مهم است. در رأس علوم معنوی، قلب‌شناسی است.
امام باقر علیه السلام فرمودند: هیچ علمی مثل دنبال سلامت بودن نیست و هیچ سلامتی بالاتر از سلامت قلب نیست.

3 ـ سخت‌ترین دل در راه خدا؛ یعنی کسی که اصلاً باج نمی‌دهد به هیچ‌وجه راه نفوذ ندارد. هیچ مخلوقی حق طاعت در معصیت خدا را ندارد. حتی تبعیت از شوهر. کسی که روی قلب کار می‌کند، حساس است به راحتی باج نمی‌دهد. امیرالمؤمنین علیه السلام به امام حسین علیه السلام می‌فرماید: من تو و خدا هر دو را دوست دارم من به تو شفقت پدری دارم ولی عشق من خداست. اگر بین حفظ ایمان و کشتن تو مخیر شوم حتما حسین تو را می‌کشم. (تنها مصداق عشق خداست «لا اله الا الله» حتی عشق به ائمه مجازی است و ایشان وسیله هستند)
پس مؤمن در مورد خدا اصلاً به کسی باج نمی‌دهد. خوشحالی و ناراحتی دیگران در استفاده از حلال و حرام الهی در او تأثیر نمی‌گذارد.
مؤمن حقیقی کسی است که ملامت دیگران به هیچ‌وجه در او اثر نمی‌گذارد.

برگرفته از بحث قلب، استاد محمد شجاعی