تطابق فطرت با قصه

گرایش انسان به داستان‌ها و علاقه به کشف حقایق در آنها، امری کاملاً فطری است. خداوند بزرگ نیز از همین امر فطری استفاده کرده و قرآن را بر پایه‌ی داستان بنا نموده است.

داستان ۲۵ پیامبر در قرآن و داستان‌های دیگری از احوال بشر که مربوط به انبیاء نیست، همه و همه یک وسیله‌ی عمومی‌است که قرآن برای هدایت انسان‌ها به کار برده است:
لقد کان فی قصصهم عبرةً لاولی الالباب (یوسف-۱۱)
همانا در حکایت آنان، برای صاحبان عقل، عبرت کامل خواهد بود.

برخلاف آنچه که ما تصور می‌کنیم، داستان مجموعه‌ای از وقایع خیالی و غیره واقعی نیست. بطوریکه قرآن تمام واقعیت‌ها و تواریخ بشر را به صورت داستان بیان فرموده و آن را مایه‌ی پند و عبرت مردم و وسیله‌ای برای یافتن حق و اطمینان قلب آنها معرفی نموده است.

قصه‌ها نیز مانند فیلم‌ها، موسیقی‌ها، عکس‌ها و... از یکسو می‌توانند نردبان انسان به سمت ابدیت بوده و فطرت‌ها را بارور کنند و از سوی دیگر می‌توانند با آثار مخرب و تباه‌کننده‌ی خود، انسان را به قعر جهنم سوق دهند، و این در گرو سلامت یا فساد افکاری است که قصه را به عنوان ابزار به استخدام خود در آورده‌اند.

آثار مثبت قصه گویی
۱- جذابیت و تنوع قصه‌ها، نوعی سرگرمی‌برای انسان محسوب می‌شود.
۲- داستان وسیله‌ای است برای آموزش (اصول عقاید، علوم مختلف،...)

۳- شکل دادن به روح مخاطب یا پرورش اخلاق صحیح در او با روایت داستان‌هایی که فضایل اخلاقی را بسیار پررنگ‌تر به تصویر می‌کشند.
۴- تقویت قوه‌ی خیال و یا افزایش خلاقیت مخاطب

نکاتی برای انتخاب داستان برای کودکان
۱- داستان باید خالی از اوهام (غول، شبه و...) امور غیر واقعی (تأثیر شانس در زندگی و...) و مسائل خرافی (نحس بودن عدد ۱۳ و...) باشد.

۲- داستان باید برای کودک ساده، شیرین و قابل فهم باشد. بطوریکه او ذهنش را کاملاً به داستان بسپرد و شما بتوانید بصورت نامحسوس و غیر مستقیم برای پرورش روحیات و اخلاقیات مثبت در او نفوذ کنید.

۳- سعی کنید از داستان‌هایی استفاده کنید که هدف آنها‌ ترویج فضائل اخلاقی باشد، نه مذمت یا معرفی رذائل. چرا که اگر روح کودک شما در مسیر داستان فضائل را درک نکند طبیعتاً از رذائل پیروی خواهد نمود. (اما در داستان سرایی برای بزرگسالان بیش‌تر باید معرفی و مذمت رذائل را مد نظر قرار داد)

۴- اگر مجبور شدید در داستان‌ها از زشتی‌ها صحبت کنید، سعی نمائید کمرنگ‌تر از جنبه‌های مثبت قصه باشد.

۵- قصه‌ها باید از کلی‌گوئی به دور باشند. تمام مصادیق داستان باید با جزئیاتشان برای کودک بیان شود. به عنوان مثال اگر صحبت از مهربانی به میان آمده، باید چند مصداق مهربانی را که برای سن کودک کاربردی باشد، برایش شرح دهید.

۶- در انتخاب کتاب‌های داستان دقت کنید که حتماً دارای تصاویر باشند و مهم‌تر از آن اینکه، موشکافانه بررسی کنید تا عکس‌ها و تصاوی کتاب، آثار مخرب نداشته باشند.

۷- کتاب‌هایی را برگزینید که صرفاً جنبه‌ی سرگرمی‌ نداشته باشند، بلکه هدفی را دنبال نمایند و کودک در نهایت به پیام روشنی از داستان دست یابد.

۸- قهرمان داستان، باید هم‌سنِ کودک شما باشد، تا شخصیت او برایش ملموس‌تر بوده و الگو پذیری‌اش بیش‌تر باشد.

۹- اگر داستان شما در ارتباط با زندگی بزرگان، از جمله ائمه معصومین (علیه السلام) می‌باشد، سعی کنید از دوران کودکی آنها بگوئید تا کودکتان ابتدا با دوران کودکی آن بزرگ انس بگیرد و بعدها در سنین بالاتر به بزرگ‌سالیشان بپردازد.

۱۰- حتی الامکان از کتاب‌های خارجی استفاده ننمائید یا در صورت استفاده، دقت کنید که در کنار یک پیام صحیح، چندین پیام مخرب تزریق نشده باشد.

برگرفته از سلسله مباحث تربیت فرزند، استاد محمد شجاعی