فوق عقل تنها وجه تمایز انسان

عناوین مورد بحث در این جلسه:

* در زمان معرفی خود حقیقی، به سبب انس با خودِ کاذب(طبیعی)، انسان دچار وحشت می گردد.

* انسان علاوه بر عقل، صاحب قوه­ای به نام فوق عقل یا فوق تجرد است.

* انسان هر کمالی را می تواند به صورت بینهایت دریافت کند.

* لا اله الا الله به انسان می فهماند که معشوق حقیقی تو، الله است و تنها الله می تواند حس بی نهایت طلبی انسان را راضی نماید.

به گزارش منتظران منجی «عج»، در  جلسه دوم از بحث  «انسان و ایمان» كه در تاریخ ۹۲/7/15 برگزار شد، استاد محمد شجاعی به ادامه بحث پرداختند که شرح آن در زیر می آید:

تمام موجودات ظهور خداوند بر روی زمین هستند و همه کمالات او را دارا می باشند و تفاوت فقط در میزان کمال است. میزان کمالات در موجودات، به ترتیب الویت بندیِ بالا، کاملتر می شود تا اینکه در انسان به اوج خود می رسد. با تنظیم رفتار، افکار، انتخاب و ارتباط های مان و بهره جستن از کمالات پایینی برای رشد فوق عقل، با تمام نیرو برای رسیدن به الله پرواز کنیم.

درباره انسان صدها نظریه وجود دارد و اکثر آنها با هم در تضاد هستند. در زمان معرفی خود حقیقی، به سبب انس با خودِ کاذب(طبیعی)، انسان دچار وحشت می گردد. در ابتدای بحث، کمالات (اثر وجودی یک شی) را شناسایی و طبقه­بندی می کنیم. تمام موجودات ظهور خداوند بر روی زمین هستند و همه کمالات او را دارا می باشند و تفاوت فقط در میزان کمال است.

انواع کمالات

جمادی(جامد و مایع و گاز)
گیاهی
حیوانی
عقلی و علمی
فوق عقل (مختص انسان)

میزان کمالات در موجودات، به ترتیب الویت بندیِ بالا، کاملتر می شود تا اینکه در انسان به اوج خود می رسد. برای فهم موضوع برای هر دسته، کمالاتی را برای مثال ذکر می نماییم:

کمالات جمادی : وزن ، حجم ، زیبایی، خاصیت عنصری(متشکل از مولکول، اتم، الکترون، نوترون، پروتون) و ...

کمالات گیاهی: رشد، تغذیه، تولید مثل ، لطافت، قدرت بدنی(ورزش برای رشد و تقویت قدرت بدنی)، جنسیت و ...
کمالات حیوانی: غریزه جنسی، گرایش به جنس مخالف، تشکیل خانواده، احساس تعهد و عاطفه به خانواده، تلاش برای رفاه خانواده(تهیه غذا)، تفریح، مسکن­گزینی، خدمت به هم نوع و غیر هم نوع، وفاداری، غیرت ناموسی، نجابت، دفاع از خانواده و اجتماع، امانتداری، حیا، تربیت پذیری، سلسله مراتب اجتماعی، عبادت و تسبیح، سخن گفتن، رعایت آداب و ...

اغلب انسان ها تمام طول عمرشان صرف رسیدن به یک یا چند کمال حیوانی و گیاهی می شود که  قرآن درباره شان می فرمایند: برخی از انسانها از حیوانات نیز کمترند. و در جایی دیگر آن دسته را شرح می دهد که (كُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلاتَهُ وَ تَسْبِیحَهُ) حیوانات عبادت، نماز و تسبیح دارند در حالیکه بعضی از انسانها نماز نخوانده و عبادت نمی کنند.پس این که پیغمبر میفرماید ده گروه از امت من روز قیامت به صورت حیوان محشور میشوند(برخی سگ، خوک، میمون و ...) شرح حال این افراد می باشد. دسته ای دیگر متعهد به خانواده نیستند و پیامبر اکرم (ص) آن افراد را ملعون می خواند.

بعضی ها  انسان را به غلط حیوان ناطق می خوانند، طبق این تعریف، ناشنوایان و نابینایان، در طبقه بندی انسان ها گنجانده نشده است. بعضی دیگر قدرت تفکر و تعقل را وجه برتری انسان می دانند در صورتیکه حیوانات هم تعقل دارند و با همین قدرت تربیت پذیرند و در قیامت محشور می شوند. جنیان و ملائکه نیز، هم تعقل و هم معرفت دارند، پس تفکر و تعقل نیز دلیل انسانیتِ انسان نمی باشد.

تا اینجا دانستیم، جماد نیستیم، هر چند کمالات جمادی را داریم؛ گیاه نیستیم، هر چند کمالات گیاهی را داریم؛ حیوان نیستیم، هر چند کمالات حیوانی را داریم؛ فرشته هم نیستیم، هر چند تعقل و تفکر داریم. پس وجه تمایز انسان در چیست؟
تعریف انسان : فوق عقل تنها وجه تمایز انسان   

انسان علاوه بر عقل، صاحب قوه­ای به نام فوق عقل یا فوق تجرد است. همه کمالات در تمام موجودات به صورت محدود ظهور می یابد در صورتیکه فوق عقل، نامحدود است و فقط انسان می تواند با این کمال به خدا برسد این بدان معناست که انسان هر کمالی را می تواند به صورت بینهایت دریافت کند. انسان عاشق کمال مطلق و بینهایت است، به این کمال مطلق(هستی) در اصطلاحِ علمی، الله میگویند. پس انسان به صورت فطری عاشق الله هست و فقط با او آرام می گیرد. الله معشوقِ فطرت کمال جو و قوه بی نهایت طلب ماست نه کمالات عقلی، حیوانی و .... گزاره لا اله الا الله، انسان را موجودی معرفی می کند که دوست دارد مانند حق تعالی، بینهایت شده و مظهر او شود؛ با این قابلیت است که خلیفه خدا روی زمین شده و به کمتر از آن راضی نمی باشد. لذا امام خمینی(س) فرمودند: رئیس جمهور آمریکا هم عاشق خداست، چرا؟ زیرا رئیس جمهور آمریکا هم بی نهایت ­طلب است و نیز شمر، یزید، معاویه، ابوسفیان و ... اما متاسفانه بی نهایت را در دنیا جستجو می کردند؛ و همین اشتهای بی نهایت، باعث تمام جنگ ها و فسادها در زمین شد. انسان ها به دلیل میل به بی نهایت، به کم قائل نمی باشند. فقط انبیا، اولیا و ائمه معصومین دریافتند که الله عشق واقعی است. پس لا اله الا الله به انسان می فهماند که معشوق حقیقی تو، الله است و تنها الله می تواند حس بی نهایت طلبی انسان را راضی نماید.

با چند دلیل اثبات می کنیم که انسان، بی نهایت طلب است:

طلب هر چیز نشان­دهنده موجودیت آن است. پس بی نهایت وجود دارد که انسان عاشق او هست. طلب علم، قدرت، لذت، زیبایی، آسایش و جاودانه، نشان موجودیت آن در بیرون هست و در درون انسان عشق به یک وجود بینهایت و مطلق وجود دارد که مالک تمام کمالات است.
طلب هر چیزی نشان­دهنده شناخت آن است. بنابراین انسان از دنیای زر از این کمال مطلق، ره توشه دارد.
انسان چیزی را طلب می کند که  بهره­برداری قبلی از آن کرده باشد.
هر زمان انسان چیزی را طلب کند، نشان میدهد که با آن سنخیت دارد. به عنوان مثال چشم، طول موج نور یا گوش، فرکانس صدا را میطلبد؛ بین طالب و مطلوب همیشه شباهت و سنخیت وجود دارد.
طلب، نشان­ِ داشتنِ ظرفیت است. طلب قدرت، علم و لذتِ بیشتر نماینگر ظرفیت پذیرش انسان است.

واژه مرگ برای انسان بی معنی است، او مانند خداوند عمری جاودانه دارد. در قرآن کریم نیز بیش از هشتاد مرتبه به این موضوع اشاره شده که نشانه اهمیت آن است. بنابراین با تنظیم رفتار، افکار، انتخاب و ارتباط های مان و بهره جستن از کمالات پایینی برای رشد فوق عقل، با تمام نیرو برای رسیدن به الله پرواز کنیم.

مطالب بیشتر:

پای درس استاد

مجموعه سخنرانی های استاد محمد شجاعی

مجموعه کتابهای استاد محمد شجاعی