چگونه بايد بر پيامبر(ص) صلوات فرستاد؟

فرستادن درود بر والاترین انسان‌ها، عملی خدا پسندانه است كه خداوند، خود بر این كار سبقت گرفته و فرشتگان و مؤمنان را فرمان داده است كه بر او درود بفرستند؛ چنان كه می‌فرماید:

«إِنَّ اللّهَ وَملائِكتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَبِیّ یا أَیُّها الّذینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلیهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِیماً».[1]«خدا و فرشتگان بر پیامبر درود می‌فرستند. ای كسانی كه ایمان آوردید بر او صلوات و سلام بفرستید».

ذكر صلوات در هر زمان و در تمام حالات، امری مستحب است و آیه مباركه بدون آن كه زمان و مكان خاصی برای آن تعیین كند، به آن فرمان می‌دهد، به خصوص هنگامی كه انسان به هنگام اذان و یا خواندن قرآن نام او را بشنود یا بر زبانش جاری گردد.كیفیت صلوات بر پیامبر(ص)، در حدیث عبدالرحمان بن ابی لیلی، از كعب بن عجزه، از نبی مكرَّم اسلام وارد و در اصح كتب حدیثی از نظر اهل سنت نقل شده است كه به ترجمة بخشی از آن می‌پردازیم:

كعب بن عجزه خطاب به عبدالرحمان: آماده‌ای حدیثی را كه از پیامبر(ص) شنیده‌ام به عنوان هدیه‌ای به تو اهدا كنم؟

عبدالرحمان: حاضر و آماده‌ام.

كعب بن عجزه: به پیامبر(ص) عرض كردیم، بر شما اهل بیت چگونه درود بفرستیم، در حالی كه از كیفیت دادن سلام آگاهیم.

پیامبر اسلام(ص): بگویید: «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَعَلى آلِ‌مُحَمَّد، كَما صَلَّیْتَ عَلى إِبْراهیمَ وَعَلى آلِ إِبْراهیمَ إِنَّكَ حَمیدٌ مَجِیدٌ، اللّهُمَّ بارِكْ عَلى مُحَمَّد وَعَلى آلِ مُحَمَّد كَما بارَكْتَ عَلى إِبْراهیمَ وَآلِ‌إِبْراهیمَ إِنَّكَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ».[2]از این بیان روشن می‌شود كه در موقع فرستادن صلوات، باید آل محمد را نیز ذكر كنیم تا صلوات كامل شود و این كه عده‌ای امروزه در سخنرانی‌ها و نوشته‌ها، تنها بر پیامبر درود می‌فرستند و می‌گویند: «صلّی اللّه علیه وسلم»، كاملاً بر خلاف دستور رسول خدا است.

ابن حجر هیثمی (899ـ 974) از پیامبر (ص) نقل می‌كند كه آن حضرت فرمود:پیامبر (ص) فرمود: «برای من درود مقطوع و بریده نفرستید، عرض شد مقصود چیست؟ فرمود: نگویید: اللهمّ صلّ علی محمّد، وسكوت كنید، بلكه لازم است بگویید: اللّهمّ صلّ علی محمّد وعلی آل محمّد.»[3]از این رو صلوات شیعه، صلوات كامل و مطابق است با روایت صحیح بخاری كه اصح كتب حدیثی اهل سنت است.

البته شایسته است كه پس از ذكر صلوات، جمله «كَما صَلَّیْتَ عَلى إِبْراهیمَ وَآلِ إِبْراهیم» گفته شود، ولی گاهی به جهت اختصار این جمله ترك می‌شود، چنان كه خود پیامبر(ص) در روایت دوم به آن بسنده كرد.گذشته از این، می‌توان گفت جمله «كَما صَلَّیْتَ عَلی إِبْراهیمَ وَآلِ‌إِبْراهیم» جزء صلوات نیست، بلكه تعبیری است برای تعلیم آن؛ یعنی همان طور كه بر ابراهیم و آل او صلوات می‌فرستید بر محمّد و آل او نیز صلوات بفرستید، و این دو را از هم جدا نسازید و شگفت آن كه در صحیحین و دیگر كتاب‌ها، نامی از صحابه به میان نیامده، در صورتی كه اهل سنت به هنگام فرستادن درود كامل، صحابه را بر آل عطف می‌كنند و می‌گویند: «وعلی آله وصحبه».

منبع:

[1] . احزاب/56.

[2] . صحیح بخاری:4/118، كتاب بدء الخلق، و ج6/27 ، باب تفسیر سوره احزاب، و ج7/157، كتاب الاموات.

[3] . الصواعق المحرقه، 146