خدا اسرافکار را دوست ندارد

یکی از عواملی که موجب آسیب زدن به قلب سلیم می شود، اسراف است که در هر 5 مرحله از مراحل «جمادی، گیاهی، حیوانی، عقلی و فوق عقلی» می تواند صورت بگیرد. به عنوان مثال، در بخش گیاهی که قرآن هم به آن اشاره دارد، آمده است: «یَا بَنِی آدَمَ خُذُوا زِینَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ[2]= ای فرزندان آدم، زیورهای خود را در مقام هر عبادت به خود برگیرید و بخورید و بیاشامید و اسراف مکنید که خدا مسرفان را دوست نمی‌دارد».

برای ورود به مسجد، بهترین‌ لباس‌هایتان را بپوشید. چون به ملاقات خدا می‌روید. خوش‌تیپ و خوشگل به مسجد بروید، اما در آن زیاده روی و  اسراف نکنید، چرا که خدا مسرفین را دوست ندارد.

اسراف موجب بی ارزشی انسان در نزد خداوند است

در ادامه بحث اسراف به روایاتی که در این زمینه آمده است، می پردازیم.

امیرالمومنین علی (علیه السلام) می فرماید: «مَن كانَ لَهُ مالٌ فإیّاهُ و الفَسادَ فإنَّ إعطاءَكَ المالَ فی غَیرِ وَجهِهِ تَبذیرٌ و إسرافٌ و هُو یَرفَعُ ذِكرَ صاحِبِهِ فی الناسِ و یَضَعُهُ عندَاللّه= هر كس ثروتى دارد، مبادا آن را تباه كند. زیرا صرف كردن بى موردِ آن، ریخت و پاش و اسراف است. این كار او را در میان مردم بلند آوازه مى‌كند، اما نزد خدا بى مقدار مى سازد».

چقدر انسان‌های پولداری وجود دارد که به خاطر اسراف و زیاده روی مال و خانواده و آبرویشان از بین رفته است. چون مدیریت اقتصادی نداشتند. زیاده‌روی و اسراف کردند که موجب تباه ثروت شان شده است. پس ثروت همیشه خوب نیست.

مراقب باشید مالتان را ضایع نکنید. عطا کردن و بخشیدن بی جا هم نوعی اسراف است. چون گاهی این کمک کردن باعث می شود شخصیت یک فرد نابود بشود یا روحیه اش فساد پیدا کند یا خرید هدایایی که در آن زیاده روی می شود یا خریدن اسباب بازی های زیادی که والدین برای کودکان می خرند. اینها  همه نوعی تبذیر و اسراف است یا مثل وام گرفتن برای خرید ویلا. زمانی‌که شخص به آن نیاز دارد ولی باز هم می‌خرد یا کسانی که با برگزاری مهمانی و جلسات حرام ریخت و پاش های زیادی می کنند.

چقدر اسراف هایی که در ماه محرم، اربعین و ماه رمضان صورت می گیرد. مثلا شخص برای نام و آوازه خودش خرج های سنگینی در بین افراد که شکم‌هایشان سیر است، می‌کند، اما برای مناطق محروم کاری نمی کند. چنین کسی هر چند بین مردم عزیز می شود، ولی در نزد خدا خدا ذلیل و از خدا دور می شود.

اضافه مالت را برای آخرت پس انداز کن

در فرمایش دیگری از حضرت آمده است: «مِن كتابٍ لَهُ إلى زیادٍ: دَعِ الإسرافَ مُقتَصِدا و اذكُرْ فی الیَومِ غَدا و أمسِكْ مِن المالِ بقَدرِ ضَرُورَتِكَ و قَدِّمِ الفَضلَ لِیَومِ حاجَتِكَ= در نامه خود به زیاد ـ نوشت: اسراف را رها كن و میانه‌روى در پیش گیر و امروز به یاد فردا باش و از مال به اندازه ضرورتت نگه دار و اضافى آن را براى روز نیازمندى ات (قیامت) پیش فرست».

نباید در مال زیاده روی کرد. مثلا شخص مستأجر است و خانواده اوش در فشار است، ولی او برای خودش ساعت یا انگشترهای گران قیمت می خرد. این هم نوعی اسراف است.

در این فرمایش، حضرت چند توصیه می‌کند:

• میانه روی را رعایت کن
• به فکر فردای خودت باش.
• اضافه مالت را بفرست برای روزی که نیازمند هستی.

در برزخ و قیامت هر چقدر هم داشته باشی، باز هم دست خالی هستی. بعضی‌ها آنقدر بخیل و خسیس هستند که دوست دارند هر چی دارند در همین جا خرج کنند. مثلا او یک خانه دارد، ولی باز هم یک خانه دیگر می خرد. اما اصلا آخرتش را نمی‌بینند. چون آخرت را باور نکرده است. اما از آن طرف، کسانی هستند که یک صدم مال افراد مرفه را ندارند، ولی اهل انفاق و مهربان هستند. اینها شبیه خدا هستند. چون در نداری هم می بخشند. مثلا غذایی درست می کند و یک بخشی از آن را به همسایه یا به رفتگر محله اش می دهد.

حسادت و بخل و تنگ نظری احمقانه ترین کار است. چون از خودش کم می گذارد. باید میانه روی را به عنوان یک فرهنگ در جامعه تبدیل کنیم تا کمتر مصرف کنیم و بیشتر برای آخرت مان بفرستیم. چرا که ما برای آخرت نیاز به توشه داریم.

در روایت دیگری نیز حضرت فرمودند: «السَّرَفُ مَثواةٌ و القَصدُ مَثراةٌ[3]= اسراف، موجب هلاكت است و میانه‌روى، مایه زیاد شدن ثروت». چه بسیار افرادی که زندگی شان را با قرض و وام شروع کردند، ولی چون آدم‌های عاقلی بودند و ولخرجی هم نکردند، بعد از چند سال صاحب خانه شدند. چون اهل قناعت و میانه روی بودند.

متاسفانه امروز جامعه ما عزت و شخصیت دختر را در داشتن جهیزیه یا مهریه زیاد می‌دانند. با نداشتن آن، دختر را تحقیر می‌کنند. اینها جهنم‌هایی است که انسان‌ها گرفتار آن می‌شوند.

جهنم/ اسراف

پی نوشت:

[1]. سوره شعراء، آیات 88-89.

[2]. سوره اعراف، آیه 31.

[3]. محمدی ری شهرری، میزان الحکمه، ج 5، ص283.

قا/561