شاد کردن پدر و مادر، از رازهای طول عمر است

برای همین است که امام صادق (علیه السّلام) فرمودند: «وَ إِنْ‏ أَحْبَبْتَ‏ أَنْ یَزِیدَ اللهُ تَعَالَى فِی عُمْرِكَ، فَسُرَّ أَبَوَیْكَ [1]= اگر دوست دارى كه خداوند عمرت را زیاد كند، پدر و مادرت را شاد كن».

یک سلسله عوامل وجود دارند که عمر انسان را زیاد می‌‌کنند. در روایت هم داریم، حتی اگر قرار بوده که عمر تو کوتاه باشد، با کارهای خوبی که می کنی، موجب طولانی شدن عمر می‌‌شود. یکی از آنها «شاد کردن پدر و مادر» است. این یک امر مسجّل در نظام خلقت است. مثل این قاعده که آب در صد درجه به جوش می آید.

حضرت نیز از قواعد خلقت سخن می‌‌گوید. ایشان به ما می‌‌گوید که خداوند نظام خلقت را به گونه‌‌ای آفریده که اگر والدین را شاد کنید، به عمرتان اضافه می‌‌شود.

تشکیل خانواده، بیشترین وقت و درگیری ذهن، عمر و روح انسان را به خودش اختصاص می‌‌دهد. حالا اگر هر کس در خانواده نقشش را خوب بازی کند، این موجب طول عمر، خیرات و برکاتش می‌‌شود. چنانچه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «خَیْرُكُمْ‏ خَیْرُكُمْ‏ لِأَهْلِهِ= بهترین شما کسی است که در خانواده‌‌اش بهترین باشد». اگر مردِ خانه است، اگر به زنِ خانه و فرزندان بگویند در خانه چه کسی از همه بهتر است؟ همه بگویند آقا یا برعکس یا فرزند گل سرسبد خانه باشد. یعنی مهربان ترین، متواضع‌‌ترین، خادم‌‌ترین، بی‌‌تکبرترین، بی‌‌دردسرترین آدم باشد. چنین کسی در آن قواعد الهی در ابعاد وجودی اش به خیر و برکت می‌‌رسد.

مهربانی و نیکی به خانواده، موجب طولانی شدن عمر می شود

وقتی می‌‌گوییم خیر و برکت، منظور فقط جنبه مادی نیست. از وجود مقدس امام صادق (علیه السّلام) نقل است: «مَنْ‏ حَسُنَ‏ بِرُّهُ‏ بِأَهْلِهِ‏ زَادَ اللهُ فِی عُمُرِهِ [2]= هر کس نیکی کردن به خانواده‌‌اش خوب باشد، عمرش طولانی است». ممکن است سؤال پیش بیاید که خوب نیکی کردن یعنی چی؟ گاهی افراد در خانواده نیکی می‌‌کنند، یعنی به اعضای خانواده خدمت می‌‌کنند، ولی با یک نق و غر و منت گذاشتن و عصبانیت، همه را خراب می‌‌کنند. مثلاً یک روز می‌‌خواهد تمام اعضای خانواده را به رستوران ببرد یا به پارکی بروند یا به مسافرت ببرد، می‌‌بینی اوقات تلخی می‌‌کند. در نتیجه، همه زحمات انسان هدر می رود. آدم باید مراقبت کند که اگر می‌‌خواهد خدمتی به دیگران بکند، یا خیری به دیگران برساند، این خیر رساندن را به نحو شیرین انجام بدهد.

اینها قاعده‌‌های خلقت هستند. برای یک کافر هم همینطور است. فکر نکنید فقط برای مؤمن است. کافر هم وقتی به اعضای خانواده‌‌اش محبت ‌‌کند، در روایت داریم خدا به او خیر و برکت می‌‌دهد و بر عکس مؤمن اگر اذیت‌‌کن باشد و جوّ خانواده را متشنج کند، خدا خیر و برکت را از او می گیرد. اینها قواعد ثابت نظام هستی است.

«صدقه» موجب خیر و برکت و طول عمر انسان می شود

موضوع بعدی، «صدقه» است که موجب خیر انسان می شود. این هم در ۵ جهت مطرح است:

1. جمادی یا مادی) مثل پول به کسی دادن، انفاق کردن.
2. گیاهی) مثل غذا دادن. گاهی انسان غذای خودش را به یک گربه یا سگ یا پرندگان یا درختان و گیاهان می‌‌دهد.

در روایت داریم که اگر انسان به یک گیاه آب بدهد، مثل این است که به یک مؤمن آب داده است. اینها به خاطر این است که آدم باید از خودش بیرون بیاید و متوجه اشیاء و موجودات اطرافش باشد.

3. حیوانی) مانند کمک به خانواده‌‌های بی بضاعت یا کم درآمد، جهیزیه دادن، فعالیت‌‌های روان شناسی خوب، فعالیت‌‌های اجتماعی خوب، فعالیت‌‌های سیاسی خوب و... .

الان در بخش سلامت، عده زیادی از خانم‌‌ها و آقایان دارند زحمت می‌‌کشند تا اجتماع را خوب و سالم نگه دارند. داوطلبانه شهر را ضدعفونی می‌‌کنند، ماسک تهیه می‌‌کنند و به بقیه می‌‌دهند تا کسی اذیت نشود. یا پول می‌‌گذارند ماسک تولید می‌‌کنند و به انحاء مختلف فعالیت‌‌های اجتماعی دارند و حتی به مسائل اجتماعی و ظلم هایی که می شود به جوامع دیگر، اهمیت می‌‌دهند.

در آمریکا هم عده زیادی از مردم مهربان برای حمایت از فلسطینی‌‌ ها و یمنی‌‌ها تظاهرات می‌کنند. جلوی کاخ سفید می‌‌ایستند و علیه مسئولین‌شان شعار می‌‌دهند که چرا به دیگران اسلحه می‌‌فروشید که این بچه‌‌ها را بکشند. اینها آدم‌هایی هستند که نمی‌‌توانند بدون توجه به انسان های دیگر در سراسر کره زمین راحت زندگی کنند.

4.  علمی) مثلا بعضی افراد علم شان را خیلی شیرین و خوب، راحت و بی‌‌توقع در اختیار دیگران می‌‌گذارند.
5. معنوی) این خیلی عالی است. یعنی انسان هائی که نسبت به معنویت دیگران ارزش قائل‌اند. به دیگران خدمات معنوی می‌‌دهند. مردم را با الله، غیب، خانواده آسمانی، اذکار، قرآن، مثل معلمان قرآن، معلمان دینی، مبلغین مذهبی، بدون ‌‌چشم داشتی آشنا می کنند.

پس صدقه شامل هر ۵ بخش می‌‌شود. کسی فکر نکند منظور فقط پول است. شما یک خنده به صورت پدر و مادرت بیاوری، صبح از خواب بلند می‌‌شوی به اعضای خانواده‌‌ات با مهربانی نگاه بکنی، فرزندت را نوازش کنی و ببوسی و ملاطفت داشته باشی، یک خدا قوت به کارگر محل‌‌تان بگویی، وقتی نانوایی رفتی، یک حرف قشنگ بزنی که آن نانوا خستگی‌اش در برود، اینها همه مصادیق صدقات هستند.

نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌‌فرماید: «إِنَّ صَدَقَةَ الْمُسْلِمِ تَزِیدُ فِی الْعُمْرِ وَتَمْنَعُ مِیتَةَ السُّوءِ وَیُذْهِبُ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ بِهَا الْكِبْرَ وَ الْفَخْرَ [3] = صدقه یک مسلمان، به عمر او اضافه می‌‌کند و از مرگ بد نجات می‌‌دهد و خداوند عزوجل کبر و فخر را از او می برد».

صدقه باید طوری باشد که آدم دردش بیاید. یعنی یک پول به درد بخور کنار بگذارد. نه اینکه بگردد در جیبش پول خرد پیدا کند. و برای این که از شر پول خردهایش راحت بشود، آنها را صدقه بدهد. صدقه باید به گونه ای باشد که مشکلی را برای طرف مقابلش حل کند. وقتی می‌‌خواهی دست کنی در جیبت، آن را بکَنی تا دردت بیاید. وگرنه وقتی آدم می‌‌خواهد از شر پول خردهایش خلاص بشود و بگوید: حالا این را هم در صندوق صدقات بیندازیم. نه این که این ثواب ندارد، بلکه ثوابش کم است. اما باید مصداق صدقه به آن بخورد تا تأثیر بگذازد.

خداوند به وسیله صدقه اخلاق آدم را خوب می‌‌کند. آن هم دو اخلاق جهنمی کبر و فخر را. چون اخلاق اگر بد باشد، انسان را قرن ها در جهنم نگه می‌‌دارد. آدمی که اهل صدقه است، تکبر و فخر از وجودش می‌‌رود و اخلاقش خوب می‌‌شود. مثلا رئیس شرکت است، ولی می‌‌بینی با آبدارچیش هم باصفا رفتار می‌‌کند. پس هر چه خروجی و مهربانی انسان بیشتر می‌‌شود، صفات‌‌ تکبر و فخر از وجود انسان می‌‌رود.

صدقه به عمر انسان وسعت می دهد

امیرالمؤمنین (علیه السّلام) فرمودند: «بِالصَّدَقَةِ تَفْسُحُ‏ الْآجَالُ [4] = به وسیله صدقه، عمر وسعت پیدا می‌‌کند»، نه فقط طولانی می‌‌شود، بلکه انسان برکت پیدا می‌کند. می‌‌بینی یک نفر 40 سالش است، ولی به اندازه 200 سال کار کرده. یک موقع می‌‌بینی یک نفر است، ولی به اندازه 50 نفر اثر دارد. بعضی ها برای لشکر امام زمانG، به اندازه صد نفر، به اندازه هزار نفر آدم، برکت عمر دارند. آن وقت جالب است که این آدم به تمام کارهایشان هم می‌‌رسد. مثلا یک کسی استاد دانشگاه است، جراح بزرگ بیمارستان است، فرمانده بزرگ نظامی است، وقتی که  که برنامه از ما می‌‌گیرد، می‌‌بینیم راحت سر ۶ ماه برنامه‌‌اش را عوض می‌‌کند. علتش این است که اینها به بقیه توجه دارند و دلسوز مردم هستند.

نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌‌فرماید: «مَن‏ أَصبَحَ‏ وَ لَم‏ یَهتَمَّ بِاُمُورِ المُسلِمُینَ فَلَیسَ بِمُسلِمٍ [5] ‏= آدمی که صبح از خواب بیدار می‌‌شود، اهتمام کمک به مسلمانان ندارد، اصلاً مسلمان نیست». کسی که غصه‌‌خور مسلمانان و مردم خودش و مردم سایر کشورها نیست، اصلاً مسلمان نیست. کسی که برای یمن، فلسطین و لبنان، میانمار و آفریقا و جاهای دیگر غصه نمی‌‌خورد، اصلاً مسلمان نیست. چون قرار است ما شبیه خدا شویم. یعنی مثل خدا با رحمانیت و رحیمیت رفتار کنیم. بنابراین، باید به فکر همه مردم جهان باشیم.

امام صادق (علیه السّلام) فرمودند: «إِنَ‏ صَدَقَةَ اللَّیْلِ‏ تُطْفِئُ غَضَبَ الرَّبِّ وَ تَمْحُو الذَّنْبَ الْعَظِیمَ وَ تُهَوِّنُ الْحِسَابَ وَ صَدَقَةَ النَّهَارِ تُثْمِرُ الْمَالَ وَ تَزِیدُ فِی الْعُمُرِ [6]= صدقه شبانه، خشم پروردگار را فرو مى نشاند و گناه بزرگ را پاك مى كند و حساب را آسان مى گرداند، و صدقه روزانه، مال و ثروت را به بار مى نشاند و عمر را زیاد مى كند».

حضرت صدقه را به صدقه شب و صدقه روز تقسیم کرده. چون هر کدام یک کارایی دارند. اگر انسان در اثر معصیت و گناهی مورد غضب پروردگار قرار گرفت، صدقه شبانه خشم حق تعالی را خاموش می‌‌کند.

شب به داد دیگران رسیدن، خیلی فرق دارد تا روز. وقتی که در شب، کسی در جائی گیر کند و به کمک احتیاج داشته باشد، مثلا یک آبی بخواهد، بنزینی بخواهد، یا ماشینش خراب شده و در جاده مانده، خانواده‌ای گرفتار هستند، اینها همه مصداق های کمک شبانه هستند. صدقه و کمک شبانه، موجب نابودی گناهان می‌شود.

یک موقع آدم فکر می‌‌کند، حالا گناه کردم باید استغفار یا توبه کنم، چطور آن را جبران کنم؟ جوابش این است که با صدقه دادن در شب، گناهان از بین می‌‌رود. پس دیگر ترس نداشته باشید.

صدقات شبانه، باعث می‌‌شود که خدا سخت نگیرد، سؤالات ریز نکند. باعث می شود که خدا از انسان ایراد نمی‌‌گیرد. آدم‌هایی که شب به داد دیگران می‌‌رسند، خدا به آنها سهل می‌‌گیرد. ما به سهل‌‌گیری خدا در آخرت خیلی احتیاج داریم. به اینکه اذیتمان نکنند و معطلمان نکنند و به ما گیر ندهند.

صدقات روز، چون در روز است، آثارش هم دنیایی‌‌تر است تا آخرتی. مثلا مال آدم را زیاد می‌‌کند. چون انسان اموالش را جریان‌‌دار می‌‌کند، هر چیزی که از وجود انسان خارج می‌‌شود، خدا جایش را بیشتر پر می‌‌کند.

وقتی در زندگی انسان، در هر بخش از ابعاد وجودی (مالی،  گیاهی، حیوانی، عقلی و فوق عقلی)، آدم های بیشتری سهیم می‌‌شوند، خدا دائماً به او می‌‌دهد. چون نان‌‌خوارش زیاد است و یکسره خروجی دارد. صدقه روز عمر را نیز، زیاد می‌‌کند.

پی نوشت:

[1] . مجلسی، بحارالأنوار ، ج 74 ، ص 81 ، ح 84.

[2] . کلینی، كافى، ج 8، ص 219، ح 269.

[3] . ری شهری، حکمت نامه پیامبر اعظم صلَّی الله علیه و آله، ج6، ص222.

[4] . همو، دانشنامه میزان الحکمه، ج11، ص80.

[5] . کلینی، كافى، ج 2، ص 164، ح 5.

[6] . محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج6، ص233.

قا/237

خیر و برکت/ شادی والدین، صدقه