جهنم، جزای تکذیب های انسان در دنیاست

بحثمان در موضوع جهنم درباره ظلم بود. امروز می‌‌خواهیم آیاتی را درباره ظلم به ویژه «ظلم به مردم» مطرح کنیم. البته آیات و روایاتی که وجود دارند، بیشتر در مورد مطلق ظلم گفته شده است که یک مقدارش هم ظلم به مردم است.

مکانیزم خلقت، به قدری پیچیده است که میلیاردها انسان در طول ده ها هزار سال می‌‌آیند و می‌‌روند و تمام آنها تحت قاعده «عمل و عکس‌‌العمل» هستند.

انسانها معمولاً به جزای چیزی می‌‌رسند که آن را تکذیب می‌‌کنند و قبولش ندارند و اعتقادی به آن ندارند. نظام خلقت، یک نظام علّی و معلولی یا به تعبیر قرآن، نظام «قضا و قدری» است. یعنی شما هر قدَری را که انتخاب کنید، «چه قدرهای جمادی، چه گیاهی، چه حیوانی، چه عقلی یا فوق عقلی»، به تناسب آن، یک قضا یعنی یک نتیجه دریافت می‌‌کنید. یعنی در ذات عمل، خودِ نتیجه هم قرار داده شده است و این داستان، تا برزخ و قیامت ادامه دارد. چون انسان یک موجود جاودانه است.

گاهی حجم عملکردهای خوب یا بد انسان در نظام قضا و قدریِ دنیا قابل پاسخگویی نیست. گاهی کسی آن قدر خوب بوده و بنیان‌‌های خوبی گذاشته که نمی‌‌شود آثارش را در دنیا حساب کرد و به او داد. کارهای بد هم همین طور است. آثارش چنان ماندگار است که اصلاً دنیا پاسخگوی همه بدی های او نیست. مثلاً آنهایی که تصمیم گرفتند کرونا را در این کره زمین فعال کنند و باعث شدند ده ها میلیون انسان را به خاک سیاه بشانند، مریضی جدا، فشار اقتصادی جدا، غصه‌‌ها جدا، از دست دادنها و فقدان‌‌ها جدا، مرگ‌‌ها جدا، عزایی که انسان از عزیزترین کسانش باید تحمل کند به خاطر کرونا، در ازای این ظلم بزرگ، چند نفر آدم باید از بانیان آن کشته شوند؟ چه کسی می‌‌خواهد جواب بدهد؟ این ظلم ها را چه کسی باید جبران کند؟ در کجا باید جبران شود؟ برای همین است که ما معاد را قبول داریم. معاد یعنی استمرار دنیا که اگر نباشد، ظلم به بندگان است.

بنابراین، معاد هست تا کسی به کل نتیجه اعمالش برسد. اعمال خوب یا اعمال بد، فرقی نمی‌‌کند.

• «فَالْیَوْمَ لا یَمْلِكُ بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ نَفْعاً وَ لاضَرًّا وَ نَقُولُ لِلَّذینَ ظَلَمُوا ذُوقُوا عَذابَ النَّارِ الَّتی‏ كُنْتُمْ بِها تُكَذِّبُون[1]‏= پس امروز شما هیچ مالک نفع و ضرر یکدیگر نیستند و ما آنان را که ظلم و ستم کردند گوییم: اینک بچشید عذاب آتشی را که آن را تکذیب می‌کردید». ما به ظالمین می‌‌گوییم: بچشید عذاب آتشی را که تکذیب می‌‌کردید. کسی که عذاب را می‌‌چشد، این نتیجه کار خودش است. نتیجه تکذیب خودش است.

 شما نگاه کنید. الان در طول سال، هزار و چند صد نفر به دریا می‌‌روند و غرق می‌‌شوند. قبلش هزاران بار شنیده اند و به آنها گفته اند و در آنجا تابلو هم زده شده که دریا مواج و خطرناک است و کسی که شنا بلد نیست، به دریا نرود یا احتیاط بکند، اما می‌‌روند و غرق می‌‌شوند. یعنی جزای تکذیبش را می‌‌بیند.

الان بسیاری از آدم ها هستند که کرونا را مسخره و تبعات آن را تکذیب می‌‌کنند. وقتی هم کرونا می‌‌گیرند، می‌میرند. اینها جزای چیزی را می‌‌دهند که تکذیبش می کردند و می‌‌گفتند کرونا چیه؟ ما نمی‌‌گیریم.

هزاران بلایی که سر انسان می‌‌آید، برای این است که قضا و قدر را تکذیب می‌‌کند. فرمول ها و قاعده های عالم را تکذیب می‌‌کنند. مربی اش را تکذیب می‌‌کند و بعد نتیجه اش به او می‌‌رسد. پس اصل عذاب و جهنم از طرف خداوند و نظام خلقت، نتیجه طبیعی تکذیب انسان است. یعنی اینطور نیست که بگوید شما من را تکذیب کردید. من را قبول نداشتید. جهنم را قبول نداشتید. پس حالا به جهنم بروید. نه این طور نیست. جهنم اثر ذاتی تکذیب خدا است. «جَزاءً بِما كانُوا یَعْمَلُونَ[2]= [اینها] پاداشى است براى آنچه می کردند». مثل دندان درد و کرم خوردن دندان که مال کسی است که مسواک نمی‌‌زند و از دندانش مراقب نمی کند.

جهنم در گرو مکتسبات و دستاوردهای خود است

• «ثُمَّ قیلَ لِلَّذینَ ظَلَمُوا ذُوقُوا عَذابَ الْخُلْدِ هَلْ تُجْزَوْنَ إِلاَّ بِما كُنْتُمْ تَكْسِبُونَ[3]= سپس به کسانی که ظلم کردند گفته می‌‌شود بچشید عذاب جاودان را، آیا شما غیر از آنچه که خودتان کسب کردید، جزا داده می‌‌شوید؟». مثل اینکه شما با بی‌‌احتیاطی کرونا را کسب می‌‌کنید.» ممکن است این بیماری من را بکشد. انواع زجرها و اذیت‌‌ها را دارد. اما همه اینها به خاطر این است که خودتان این را کسب کردید.

اگر انسان حسادت و بدجنسی و بداخلاقی و غیبت و تهمت و له کردن دیگران و بازی با آبروی دیگران را کسب می‌‌کند، باید نتیجه اش را هم ببیند. یعنی شما هر کاری می‌‌کنید، همان کار، بخشی از وجودت می‌‌شود. مثل غذا است که وقتی می‌‌خوری، بخشی از وجود شما می‌‌‌‌شود. حالا قند بخوری، چربی بخوری، نمک بخوری، هر چه که بخوری با شما یکی می‌‌شود. حتی دیدنی های انسان با انسان یکی می‌‌شود. خیالات، توهمات، افکار و احساسات انسان تمامش با او یکی می شود.

گفتیم رابطه دنیا با آخرت، مثل رابطه رحم مادر با دنیاست. جنین هر چیزی که از مادر می‌‌گیرد، آن را کسب می‌‌کند. یعنی مادر غذایی که می‌‌خورد، احساساتش، خیالاتش، تفکراتش، حرص و جوش ‌‌هایش، خوشحالی‌‌ هایش، معنویتش، عدم معنویتش، حسادتش، هر چیزی را که کسب می‌‌کند، از طریق رحم خودش به جنین می‌‌دهد. جنین دائماً در طول 9 ماه در رحم مادر اکتساب می‌‌کند. محصول این اکتساب در زمان زایمان عیان و آشکار می‌‌شود.

انسان هم در رحم دنیا باید برای فضای بهشت خودش را آماده کند. ما یک فضا بیشتر در آنجا نداریم. آن هم فضای بهشت است. جهنم نیز، معلول عدم تطبیق با بهشت است. یعنی هر چه فضا پیشرفته است، شما وقتی فقر داری زجرت هم بیشتر است.

کسی که الان در دنیا اکتسابات آلوده دارد، وقتی وارد مسجد می‌‌شود، در آن عذاب می‌‌کشد. در حالی که همه دارند لذت می‌‌برند و احساس می‌‌کنند در بهشت نشسته اند. همین کسی که در مسجد ناراحت است، اگر به مجلس فسق و فجور برود، می‌‌بینی حالش خوب می‌‌شود. چون با آن جهنم تطبیق دارد. پس این را توجه کنید که کسی با شما کاری ندارد. شما جزای چیزی را می‌‌دهید که خودتان کسب کرده اید.

قلب ها، گواهانی صادقی هستند

کلمه «کسب» خیلی مهم است. اگر شما الان حالتان خوب است، نتیجه ی کسب خودتان است. هر کس می‌‌خواهد مکتسَبات خودش را ببیند،  علمی و عملی می‌‌تواند بفهمد. علمی می‌‌گوید: به دلت نگاه کن و شاهد باش. چون قلب انسان که نمی‌‌تواند دروغ بگوید. این که قرآن می فرماید:«مَا كَذَبَ الْفُؤَادُ مَا رَأَى= قلب آن چه را که می بیند دروغ نیست»، به همین معنی است. می‌‌گوید هر وقت می‌‌خواهید درباره عشق و دوست داشتن سؤال کنید، از قلبتان سؤال کنید. یعنی با فکر نمی‌‌شود راجع به عشق سؤال کرد.

می فرماید:«سَلُوا الْقُلُوبَ عَنِ الْمَوَدَّاتِ فَإِنَّهَا شَوَاهِدُ لَا تَقْبَلُ‏ الرُّشَا= دوستی و محبت را از دل‌ها بپرسید كه دل‌ها گواهانی هستند كه رشوه نمی‌پذیرند».

پس راجع به مودت ها، عشق‌‌ها، دوست‌‌داشتن‌‌ها، تنفرها از قلبتان سؤال کنید. چون شاهدانی هستند که دروغ نمی‌‌گویند. اینکه من فلانی را دوست دارم یانه، این را از قلبت سؤال کن. این دوست داشتن تعریف ریاضی دارد. وقتی  پشت سرش غیبت می‌‌کنی، تهمت می‌‌زنی، آبرویش را می‌‌بری، کاری را که دوست ندارد انجام می‌‌دهی، این اسمش کینه و ظلم است. آن وقت می‌‌گویی دوستش دارم؟ تو در واقع عاشق خودت هستی.

می‌‌گوید از قلبتان راجع به سه عشق سؤال کنید. این شهودی است. اگر عشق به «الله، اهل بیت و جهاد»، برای شما شیرین‌‌تر و جذابتر از عشق‌‌های زمینی است، شما سالم هستید. علامت سلامت هم این است که تو چقدر شاد هستی، چقدر آرامش داری و چقدر مهربان هستی. چقدر دلت را می‌‌توانی از کینه‌‌ها، از بدی ها، از حسادت، از بدجنسی، از مقایسه های بیجا، و از چشم و هم‌‌چشمی دور نگه داری. اگر گرفتار اینها هستی، آن سه معشوقت قلابی هستند. چون به دادت نمی‌‌رسند. و گرنه اگر کسی خدا معشوقش باشد، شاد است.

نماز آینه‌ شفافی است برای دیدن باطن حقیقی‌ خود

شخصیت انسان ظالم از اینجا شکل می‌‌گیرد که در مهندسی آرزوها و مهندسی معشوق‌‌هایش موفق نیست. وقت هم دارد، استاد دارد، مربی دارد، متن دارد، کتاب درسی دارد، فرصت دارد که این تبدیل صورت بگیرد، اما همت ندارد. «أَكثَرُ صِیاحِ‏ أَهلِ النّارِ مِنَ التَسوِیف= بیشترین ناله‌‌های جهنمیان مال امروز و فردا کردنشان است».یعنی اینها فرصت خودسازی داشتند، اما وقتشان را صرف ۴ بخش پایینی وجودشان کردند و جهنمی شدند.  

من از کجا بفهمم که در مقام عمل ظالم هستم یا ظالم نیستم؟ درست زندگی کرده ام یا نه؟ مکتسَباتم چیست؟ در جواب می گوییم: چند صحنه هست که شما می‌‌توانید در این صحنه‌‌ها کاملاً تشخیص بدهید که آیا ظالم هستید یا نه. یکی از آنها، «نماز» است.

نمازهای یک آدم، مکتسَبات یک آدم را کاملاً نشان می‌‌دهد. آینه نماز، خیلی قدرتمند است. وقتی به نماز می‌‌ایستی و می‌‌خواهی با خدا حرف بزنی، می بینی نیازهای پایینی، یعنی «جمادی، گیاهی، حیوانی و عقلی» به تو حمله می‌‌کنند. معشوق‌‌های چهارگانه به تو حمله می‌‌کنند و تو هم نمی‌‌توانی در مقابلشان مقاومت بکنی.

نماز کاملاً باطن آدم را بیرون می‌‌ریزد. نمازِ یک آدم، روزه ی یک آدم، زن‌‌داری، شوهرداری، بچه‌‌داری یک آدم، کاملاً نشان می‌‌دهد که مکتسَبات او چیست. این که خمس می‌‌دهی یا نمی‌‌دهی، حلال‌‌خور هستی یا نیستی، عشق داری یانه، همه را نشان می دهد.

پس ما هم به صورت علمی، و هم به صورت عملی، می‌‌توانیم باطن خودمان را اسکن کنیم و ببینیم چه کاره هستیم. برو سر سجاده بایست تا معلوم ‌‌شود. برو در حرم با معصوم و امامزاده روبرو شو، ببین حالت چطور است. درآن جا بایست و یک آل یاسین بخوان تا معلوم ‌‌شود حالت چطور است. مداح روضه می‌‌خواند، ذکر مصیبت می‌‌گوید، معلوم می شود تو با خودت چه کار کرده ای.

پس قضیه ظلم، قضیه اکتساب است. چون اکتسابات مان همیشه با ماست. قرآن می‌‌گوید: «كُلُّ نَفْسٍ بِما كَسَبَتْ رَهینَةٌ= هر نفسی در گرو مکتسبات خودش است». گاهی این مکتسبات روحی نیست. یک موقعی افراد به خودشان بدبین نشوند و فکر کنند آدم های بدی هستند. خیلی وقتها این مکتسبات، مکتسبات جسمی است. تغذیه‌‌ات بد است. وقتی یک کسی نوع خوراکش سردی جات است، مغزش سرد می‌‌شود. از این رو، بی‌‌حالی، خواب‌‌آلودگی و خواب زیاد به سراغش می‌‌آید. این اوضاع جسمی که تو داری، بی‌‌حالی‌‌های طولانی برایت می‌آورد. بی‌‌رمقی‌‌ها، بی‌‌حسی‌‌ها، بی‌‌انگیزگی‌‌های تو، در گرو  مکتسبات خودت است. در حالی که فکر می‌‌کردی مشکل روحی یا روانی داری، می‌‌خواستی مشاوره بروی، مشاوره هم کاری برایت نمی‌‌کند. پس اول به جسممان باید خیلی توجه کنیم.

گاهی هم اکتسابات روحی است. مثلا آشپزخانه ذهن انسان شروع می‌‌کند به پختن حسادت. و همین را به نفس خودش می‌‌خوراند. دائماً از صبح تا شب یکسره بدبینی، حسادت، کینه، بداخلاقی و مقایسه را به خورد خودش می‌‌دهد. این کسب است. بعد حالش بدتر می‌‌شود. حالا مدام روانپزشک می‌‌رود، روانشناس می‌‌رود، مشاور می‌‌رود. ولی مشکل این است که یک آشپزخانه فعال در ذهن و قلبش دارد که خودش را آزار می‌‌دهد. می‌‌گوید من با مادرشوهرم مشکل دارم، من با پدرشوهرم مشکل دارم، من با زنم مشکل دارم، با شوهرم مشکل دارم. انسان تا مشکلش را با خودش حل نکند، مشکلش با هیچ کس حل نمی‌‌شود.

قرآن می‌‌گوید: «عَلَیْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لا یَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَیْتُمْ[4]= خود را محکم نگاه دارید که اگر همه عالم گمراه شوند و شما به راه هدایت باشید، زیانی از آنها به شما نمی رسد». پس اگر حواست به خودت باشد، هیچ کس به شما نمی‌‌تواند ضرر بزند. اگر شما هدایت شده باشید، کسی نمی تواند شما را گمراه کند. پس این فرافکنی‌‌ها که پدر یا مادرم اینطوری است، شوهر یا زنم اینطوری است، بچه‌‌ام اینطوری است، مادرشوهرم اینطوری است، باجناقم اینطوری است، پدرزنم اینطوری است. اینها را باید کنار بگذاریم. اگر دائماً از وجود آدم های مختلف حرص و جوش می‌‌خوریم و اعصاب مان خرد می‌‌شود، علتش این است که داخل ما خراب و در حال فاسدشدن است.

پس اینکه تو با آدم های مختلف مشکل پیدا می‌‌کنی یا با آدم های خاص مشکل پیدا می‌‌کنی و نمی‌‌توانی با آنها یک رابطه انسانی خوب، یک رابطه دوستانه خوب برقرار کنی، ناشی از همین مشکلات است. راه حلش هم این است که یک مقدار به خودت توجه کنی. یک مقدار حواست به خودت باشد. انسانی که حواسش به خودش هست، دیگر آسیب‌‌‌‌پذیر نیست.

جزای ظلم، در همین دنیا دست و پای انسان را می‌گیرد

نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «قالَ رَبُّکُم عِزَّتِی‏ وَ جَلَالِی‏ لَأَنْتَقِمَنَ‏ مِنَ الظّالِمِ فِی عاجِلِهِ وَ آجِلِهِ= خداوند می‌‌فرماید به عزت و جلالم سوگند، حتماً حتماً حتماً انتقام می‌‌گیرم از ظالم، چه در دنیا و چه در آخرت».

عزت یعنی خدا شکست نمی‌‌خورد. از کسی ضربه نمی‌‌خورد و مغلوب کسی نیست. اگر کسی ظلم می‌‌کند و حرف های خدا را گوش نمی‌‌کند، بندگان خدا را اذیت می‌‌کند، باید بداند که عزت و جلال خدا این را نمی‌‌پذیرد. تو نمی‌‌توانی در مقابل یک سلطانِ با عظمت، راحت هر کاری دلت خواست در محضرش انجام بدهی. ولی اگر به تو فرصت می‌‌دهد، علتش این است که تو را دوست دارد. رحمت رحمانیه و رحیمیه دارد.

روایت بعدی نیز از نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) است که می فرمایند: «وَ الَّذِی‏ نَفْسُ‏ مُحَمَّدٍ بِیَدِهِ لَیَأتی یَومَ القِیامَةِ لَهُ حَسَنَاتٌ‏ كَأَمْثَالِ‏ الْجِبَالِ یَظُنَّنُ سَیُدخَلُ بِهَا الجَنَّة فَلا تَزالُ مَظلِمَتُهُ تَأتِیهِ حَتّی ما یَبقی لَهُ حَسَنَةٌ وَ حَتّی یُجعَلَ عَلَیهِ مِنَ السَیِّئات اَمثالُ الجِبالِ الرَواسی وَ یُؤمَرُ بِهِ اِلَی النّار= سوگند به آن كه جان محمّد در دست اوست، روز قیامت، بنده در حالى مى‌آید كه به اندازه كوه‌هاى استوار، كار نیك دارد و مى‌پندارد كه به سبب آنها به زودى وارد بهشت خواهد شد؛ امّا ستم‌هایى كه كرده است، پیوسته نزد او مى‌آیند، تا جایى كه حتّى یك كار نیك هم برایش باقى نمى‌ماند و گناهانى به اندازه كوه‌هاى استوار، برایش قرار داده مى‌شود. آن گاه، فرمان مى‌رسد كه او را به آتش برند».

یعنی شخص خیال می کند که من با این درجه از ثواب که به اندازه کوه های استوار است، به بهشت می‌‌روم. درحالی که ظلم هائی کرده، دامنش او را می گیرد تا جائی که هیچ حسنه‌‌ای برایش نمی‌‌ماند. اینکه غیبت عروسش را کرده، غیبت دامادش را کرده، نسبت به فلان کس حسادت کرده، نسبت به یک کسی بدگویی کرده، اعصابش خرد شده، نسبت به دیگران بدجنسی کرده، قضاوت های بد کرده، تهمت زده، اسرارشان را فاش کرده و... .

حماقت از این بدتر که انسان بنشیند غیبت کند، تهمت بزند و دیگران را اذیت کند. حرفی را این‌طرف و آن‌طرف ببرد؟ پس ظلم خیلی کار وحشتناکی است. ظلم مثل این است که یک کسی چاقو بردارد و به خودش فرو و خودزنی کند.

حضرت در فرمایش دیگری فرمودند: «مَنْ طَلَبَ قَضَاءَ الْمُسْلِمِینَ حَتَّى یَنَالَهُ ثُمَّ غَلَبَ عَدْلُهُ جَوْرَهُ فَلَهُ الْجَنَّةُ وَمَنْ غَلَبَ جَوْرُهُ عَدْلَهُ فَلَهُ النَّارُ= هر كس در جستجوى مسند قضاى مسلمانان بر آید و هنگامى كه به آن دست یافت، عدالت او بر ستمش چیره آید، بهشتى خواهد بود؛ ولى آن كه ستم او بر عدالتش چیره آید، دوزخى است».

من شاید با هزار قاضی و دانشجویان قضا و دادگستری و رؤسایشان، کسانی که شاید 20 ـ 30 سال کار کرده اند، زیاد جلسه داشتم. می گوید: ذهنم درگیر پرونده است. می‌‌بینی یک سویچ ماشین 5 میلیاردی آورده و روی میزم گذاشته، یا آمده می‌‌گوید آقا بیا کنار پنجره آن ماشین را ببین. هدیه است خدمت شما. این برای آن است که قاضی به نفعش حکم بدهد. چه کسی جگر دارد مقاومت کند؟ این آدم ها حسنه که ندارند، حالا داشته باشد، این آن کسی هست که باید روز قیامت در صحنه بایستد و مردم بیایند گناه بگذارند و بهشت بروند. آنها که به فحشا کشیده شدند، آنهایی که خودکشی کردند، آنهایی که زندگیشان به طلاق کشیده شد، مردانی که سال ها شرمندگی زن و فرزندشان را کشیدند، خانم ها و فرزندان شان که چه مصیبت ها کشیدند.

کسی می‌‌گوید داروی کرونا داریم بیا بخر، 56 میلیون تومان داروی قلابی. یعنی داروهای تقلبی به مردم می‌‌فروشند و با جان مردم بازی می‌‌کنند. شرکت هایی که مواد مسموم و تراریخته و گرفتاری های دیگری که برای مردم درست می‌‌کنند به خاطر پول، مردم اصلاً تعادل شان را از دست داده اند و به جان هم افتاده اند. به قول امام رضا (علیه السّلام) همدیگر را می‌‌درند. البته همه نه. در میان همه ظالم ها، قشر مظلوم و مستضعف و مؤمن امتحانات شان را خوب پس می‌‌دهند.

جهنم/ظلم