شهید بهشتی، اسلام شناس مصلح

هفتم تیرماه هرسال یاد آور شهادت مظلومانه شهید بهشتی و 72 تن از بزرگواران دیگر است که به طرز وحشیانه ای توسط منافقان کوردل به شهادت رسیدند. در این مقاله ضمن مرور نحوه شهادت این بزرگوران، نگاهی گذرا به زندگی شهید مظلوم آیت الله بهشتی و فعالیت های وی شده است.
 
 تأسیس حزب جمهوری اسلامی
 
یک هفته پس از پیروزی انقلاب اسلامی یعنی در 30بهمن 57 جمعی از وفاداران انقلاب اسلامی و یاران لایق و صادق امام(ره) که همه آنها از چهره های شناخته انقلاب بودند و مبارزات طولانی علیه طاغوت داشتند با فکر ایجاد تشکل اسلامی توانستند موجودیت حزب جمهوری اسلامی را اعلام کنند که دکتر بهشتی از چهره های درخشان فکری و سیاسی این حزب بود.
 
وی بواسطه عظمت روح و آگاهی و بینش سیاسی که داشت، توانست خیلی زود بر لزوم تشکیلات حزبی برای مصون ماندن انقلاب از انحراف و توقف ضربه های خوفناک و مهلک دشمنان واقف شود. بهشتی هم مرد عمل بود و هم مرد گفتار وسخن. وی به دنبال اصلاح جامعه بود.
 
نقشی که بهشتی در ایجاد ائتلاف سازمان های اصیل اسلامی، معرفی نمایندگان مجلس خبرگان و تدوین قانون اساسی بویژه اصول مربوط به ولایت فقیه داشت مهم و حیاتی بود. سرانجام اینکه بهشتی فردی بود که خطرناک ترین آفت انقلاب یعنی لیبرالیسم و جریان نفاق را رسوا کرد و پرچمداران آن را مفتضح ساخت.

- شهید بهشتی در آیینه‌ی روایت خویش

- سیدِ شهیدان انقلاب

- شهادت آیت الله بهشتی و 72 تن 

حادثه هفتم تیر
 
در هفتم تیر سال 1360، تعدادی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، هیئت دولت و ... به تدریج در سالن اجتماعات دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی ایران واقع در سرچشمه تهران حضور یافتند. پس از پایان قرائت قرآن کریم، آیت الله بهشتی درباره تورم آغاز سخن نمود. عده ای از اعضاء خواسته بودند که راجع به انتخابات ریاست جمهوری نیز صحبت شود. دکتر بهشتی سخنانش را با این جملات آغاز کرد:
 
«ما بار دیگر نباید اجازه دهیم، استعمارگران برای ما مهره سازی کنند و سرنوشت مردم ما را به بازی بگیرند. تلاش کنیم کسانی را که متعهد به مکتب هستند و سرنوشت مردم را به بازی نمی گیرند، انتخاب شوند.» این کلمات که از لبان حقگوی ایشان بیرون تراوید که ناگهان برقی جهید و نوری خیره کننده و صدایی مهیب برخاست. زمین تکان سختی خورد و دیوارها به شدّت لرزید. در کمتر از ثانیه ای از سالن جز تلی از خاک چیزی باقی نماند. بیش از هفتاد تن از بهترین عزیزان انقلاب زیر خروارها خاک مدفون شدند و روح فرزندان رشید اسلام و معلمان بزرگ شهادت و ایثار در ملکوت اعلی به پرواز درآمد. عامل بمب گذاری که از منافق نفوذی و جزء نیروهای خدماتی حزب بود پس از انفجار به فرانسه گریخت.
 
مروری بر زندگی شهید بهشتی
 
آیت الله دکتر سیًدمحمّد حسینی بهشتی، در سال 1307، در محلة لومبان اصفهان به دنیا آمد. وی به خاطر علاقه شدیدی که به علوم اسلامی داشت به حوزه علمیه اصفهان وارد شد و دروس دینی را تا اواخر سطوح عالیه در همان حوزه خواند و سپس راهی حوزه علمیه قم گردید. آیت الله بهشتی در حوزه قم پس از طی یک سلسله آموزش ها و استفاده از محضر اساتید و مراجع، بویژه از دروس خارج فقه و اصول امام(ره) و آیت الله داماد و آیت الله العظمی بروجردی، توانست به درجه اجتهاد برسد.
 
شهید بهشتی همزمان با دروس حوزه، دوره لیسانس دانشکده الهیات و معارف اسلامی و دوره دکترای این دانشکده را به پایان برساند. ایشان علاوه بر تدریس در دبیرستان ها(قم )، دبیرستان دین و دانش قم را پایه ریزی کرد. از جمله خدمات فرهنگی ارزنده این شهید، می توان از ایجاد امکانات آموزش زبان و علوم روز برای فضلای حوزه علمهة قم نام برد. همچنین کانون اسلامی دانش آموزان و فرهنگیان قم را پایه گذاری کرد. شهید بهشتی در سال 1342، مدرسه علمیّه حقانی را تأسیس کرد و به کمک جمعی از فضلای حوزه اقدام به تشکیل گروه تحقیقاتی پیرامون حکومت در اسلام نمود.
 
شهید بهشتی پس از آنکه به آلمان عزیمت کرد توانست در آنجا علاوه بر یک سلسله آموزش ها و حرکت ها که به طور طبیعی ناشی از اصالت فکری و عمق مغز ایدئولوژیک وی بود، به بنیانگذاری گروه فارسی زبان در انجمن های اسلامی دانشجویان در اروپا اقدام کرد. کنفرانس های آموزشی و آگاهی دهنده ای را که از سال 1344 تا 1349، در مجامع دانشگاهی و کلیسایی آلمان برگزار می کرد، از جمله اصیل ترین فعالیت های اسلامی وی به حساب می آید.
 
شهید بهشتی در سال 1349، به تهران بازگشت و جلسات تفسیر قرآن را ایجاد کرد و با همکاری شهید دکتر باهنر و دیگران مشغول تهیه کتاب تعلیمات دینی شدند. در آذرماه 1357، تلاش گسترده ای جهت ایجاد روحانیت مبارز تهران به اتفاق شهید استاد مطهری و شهید دکتر محمد مفتح و آیات عظام مهدوی کنی و امامی کاشانی آغاز کرد و جمعی دیگر از علمای مبارز در سراسر ایران به عنوان یک هسته اساسی از آن حمایت نمودند و سرانجام جامعه روحانیت مبارز را تأسیس کردند و آیات عظام سیّدعلی خامنه ای، مشکینی، ربانی املشی، طبسی و هاشمی نژاد نیز به آن پیوستند.
 
آیت الله بهشتی، علاوه بر تسلط به زبان های آلمانی و انگلیسی بر ادبیات فارسی، عربی، منطق، فلسفه و تفسیر با بهره گیری از درس خارج فقه و اصول مرحوم آیت الله العظمی بروجردی و امام خمینی(ره) و مرحوم آیت الله داماد در این دو رشته صاحب نظر شد و اهل نظر، او را یکی از والاترین اسلام شناسان معاصر می دانند.
 
زندگی وی سرشار از مبارزه با دشمنان اسلام بود. به طور مثال، هنگامی که حزب توده با تشکیلات قوی در صحنه سیاست کشور حضور داشت، شهید بهشتی علاوه بر فعالیت های ایدئولوژیک، در بالا بردن سطح روحیة جوانان سخنرانی های بسیار کرد و در برابر ایادی حزب توده، قد علم کرد و با افکار انحرافی آن ها به مبارزه پرداخت.
 
طی سال های 1329 تا 1332، در دفاع از حکومت ملی دکتر مصدق به همراه روحانیت مبارزه از چهره های فعّال و کارسازی بود که در به راه انداختن تظاهرات ضدّرژیم در اصفهان نقش مهمی داشت. مبارزات وی به دور از هرگونه جنجال و تبلیغات انجام می گرفت.
 
بهشتی تنها مرد علم و بیان و قلم نبود، بلکه در میدان مبارزه نیز مردانه جنگید. بویژه از آغاز قیام امام خمینی(ره) در سال 1341، به همکاری با جمعیت های مؤتلفه اسلامی برخاست و به عضویت شورای روحانیت آن انتخاب گردید.
 
جمعیت های مؤتلفه اسلامی، سازمانی بود که از درون مبارزات انجمن های ایالتی و ولایتی برخاست و مدیریت مبارزه را تا سال 1350، به عهده داشت. او در برگزاری راهپیمایی های عظیم چهارم شوال و تاسوعا و عاشورا و 28 صفر سال 1357 نقشی مؤثر داشت. سخنرانی های پرشور آیت الله بهشتی مخصوصاً در روز 16 شهریور در مسجد صاحب الزمان«عج» تحرک فراوانی به مردم داد. هنگامی که امام در پاریس بودند، برای تبادل نظر با امام(ره) به آنجا رفت و سپس به فرمان امام(ره) به عضویت شورای انقلاب اسلامی ایران برگزیده شد. نقش مؤثر و رهبری کننده ایشان در آن زمان کاملاً محسوس بود.
 
شهید آیت الله بهشتی هنگام شهادت علاوه بر رهبریت حزب جمهوری اسلامی و عضویت شورای انقلاب اسلامی، رئیس دیوان عالی کشور نیز بود.
 
از جمله آثار و تألیفات شهید مظلوم دکتر بهشتی، خدا از دیدگاه قرآن، نماز چیست؟، بانکداری و قوانین مالی در اسلام، یک قشر جدید در جامعه، روحانیت در اسلام و در میان مسلمین، مبارز پیروز، شناخت دین، نقش ایمان در زندگی انسان و ... است.
 
دکتر بهشتی از چهره های درخشان فکری و سیاسی بود که انقلاب اسلامی را به تاریخ اسلام هدیه کرده است. بینش سیاسی نیرومند او موانع را تشخیص می داد و برای رفع آن اقدمات لازم را به عمل می آورد. آگاهی سیاسی او عظیم و گسترده بود. او انگیزه های محوری و اصلی آن سوی موضع گیری های نفاق آمیز گروهک ها را به سرعت تشخیص می داد و برای خنثی ساختن آن ها پیش قدم می شد. در یک کلام می توان گفت، منطق او خیلی قوی و برنده بود و به کنه مسائل آگاه بود و مسائل را خوب تحلیل می کرد و به طور مستدل راه حل ها را به یاران پیشنهاد می کرد. تدبیر و تدبّر یکی از ویژگی های دیگر او بود.
 
شهید بهشتی در به راه انداختن جریان های اصیل اسلامی پیشتاز بود. تا پیرزوی انقلاب، او در تحقق خواست های امام و خنثی ساختن مانورهای سازشگرانه لیبرال ها نقش اصلی را ایفا می کرد. وی خطاب به روشنفکران وابسته و لیبرال ها نهیب می زد که «انقلاب اسلامی ما متولیانی این چنین نیاز ندارد.»
 
شهید مظلوم، نقش مهمی در تأسیس مجلس خبرگان و حفظ اصالت آن داشت. او اصرار می ورزید که باید ملت به کسانی رأی دهند که سوابق آنها نشانگر باور اسلام انقلابی باشد.
 
اندیشه سیاسی و اجتماعی شهید مظلوم ناشی از ایدئولوژی اسلامی و برداشت صحیح او از تعالیم اسلام بود، او را باید یک عالم اسلام شناس و یک مصلح روحانی دانست که به شیوه صد درصد اسلامی بدون دنباله روی از غرب یا التقاط میان اسلام و شیوه های غربی، طالب اصلاح جامعه بود. او می اندیشید که اسلام هم دین است و هم دولت، هم ایدئولوژی است و هم نظامی حکومتی.
 
پس از قیام امام خمینی(ره) مبارزات عقیدتی و سیاسی شهید بهشتی به طور رسمی و به صورت سازمان یافته، با تکیه بر رهبری امام که خود نیز تربیت یافتة مکتب او بود، در ابعاد گوناگون آغازشد. مبارزات عقیدتی وی بر این اساس بود که در مجامع روشنفکران راجع به مسائل اسلامی، آرا و نظرات نوینی اظهار می کرد که با طرز تفکر قشریون سنتی وفق نمی داد و لهذا برخی از آنان با وی به نزاع می پرداختند و بیش از همه یاران امام و انقلاب او را هدف تیرهای تهمت و افترا قرار می دادند و از سوی دیگر، آماج تیرهای سهمگین وابستگان به شرق و التقاطیون ماتریالیست و منافقان چندین چهره قرار گرفت که سرانجام در 7 تیر به صورت انفجار عقده ها و احقاد جاهلی بروز کرد.
 
بهشتی مردی بسیار تیزهوش و کاردان و مدبّر و خونسرد و بردبار بود و بااخلاق خویش و سکوت علی وارش درس وارستگی و تهذیب را القا می کرد. در تأسیس و سازمان دادن و هماهنگ کردن و تأکید بر لزوم تشکیلات مجامع اسلامی مهارت شگرفی داشت، امّا نقش عمده وی جهت دادن این مجامع به اسلام راستین انقلابی و هدایت آنها، در کانال واقعی و صراط مستقیم و جلوگیری از انحرافات و برداشت های غلط و غرب گرایی و شرق زدگی قشر روشنفکر بود.

رابطه و سابقه او با امام خمینی(ره) و اعتماد کامل امام(ره) به وی، شهید بهشتی را در سال های مبارزه به صورت یکی از صاحبان سر ّامام و رازدار انقلاب درآورده بود و نقش خود را در این رهگذر به خوبی ایفا می کرد. بویژه در کارهای انقلابی، مانند اعتصاب ها، را هپیمایی ها، نوشتن اعلامیه ها، جبهه گیری ها و برخوردها صاحب نظر و قطب ارشاد و مرجع و تصمیم گیرنده بود. وی در انجام کارهای حساس، همواره از دوستان نزدیک و باوفای خویش مدد می گرفت و این جهات بود که، دشمنان انقلاب اسلامی سرانجام حزب جمهوری را مورد هدف قرار دادند، و اولین هدفشان از میان برداشتن رهبر حزب بود.