(5) عقل و ایمان؛ منشأ شادی حقیقی

عناوین مورد بحث در این جلسه:

• ایمانی شادی آور است که بر پایه عقل باشد. وقتی گفته می شود ایمان شادی می آورد یعنی... نمی گذارد گدای عاطفه همسر، پدر و مادر و دیگران بشوی....
• اگر دنیا به تو قهر کرد کمبود پیدا نمی کنی...
• زندگی دنیایی زیبا و قشنگ برایت جلوه پیدا می کند
• اختلافات و بدخواهی همدیگر را از بین می برد....
• دعوت به لذت های آرامش بخش می کند....

به گزارش منتظران منجی «عج»، در جلسه 5 از بحث «شادی» مورخ ۹۴/8/23 ، استاد محمد شجاعی به ادامه بحث پرداختند که شرح آن در زیر می آید:

عقل عامل شادی

در جلسه قبل برای بحث عوامل شادی، احادیثی بیان شد که با کلام مولا امیرمؤمنان علیه السلام بحث را ادامه می‌دهیم.

حضرت علی علیه السلام می‌فرمایند: «رَزانَهُ العَقلِ تُختَبَرُ فِی الفَرَحِ وَ الحُزنِ؛ وزن عقل هرانسان در غم و شادی او مشخص می‌گردد».

خداوند تبارک و تعالی برای تمام مراتب انسان، غم و شادی قرار داده و قیمت هر انسان به مرتبه غم و شادی اوست. برخی از انسان‌ها برای مراتب جمادی، شاد و یا غمگین می‌شوند، برخی دیگر مراتب گیاهی، برخی مراتب حیوانی، که قیمت اوست. شادی شدن برای مراتب پایینی در صورتی که در خدمت فوق عقل باشد بسیار پسندیده است. قیمت حقیقی انسان، انسانیت اوست. در نظام انسانی تنها چیزی ارزش غصه‌دار شدن دارد که به ابدیت و جاودانگی انسان لطمه وارد نماید. همان‌طور که مهمترین موضوع در مورد جنین تولد سالم به دنیاست، انسان نیز باید عمر خود را صرف تولد سالم به آخرت نماید. نسبت دنیا به آخرت مانند نسبت رحم مادر به دنیاست. لذا عقل، غم و شادی انسان را طوری تنظیم می‌نماید تا به کودک عزیز روان ضربه‌ای وارد نشود. عقل قیمت هر چیز را مشخص می‌نماید و انسان عاقل سلامت روحش را برای دنیا و مسائل دنیا به خطر نمی‌اندازد. دنیا و هر چه در آن است برای انسان آفریده شده و در خدمت انسان می‌باشد. بنابراین با غصه خوردن برای دنیا خود را خوار نکنیم.

در بعد دیگر عقل انسان را از شادی که باعث تخریب روح شود، منع می‌نماید. با مثالی ساده در مورد جسم می‌توانیم موضوع را به روح تعمیم دهیم. مصرف غذاهای چرب و فست فودها شاید بسیار لذیذ باشد ولی مصرف مرتب آن باعث بیماری می‌شود. در بعد دیگر ممکن است مواد مخدر برای زمانی کوتاه به انسان آرامش دهد ولی در طولانی مدت، مرگ آور است. همان‌طور که انسان برای لذت جسم به هر قیمتی تن نمی‌دهد برای شادی نیز می‌بایست مراقبت کرده و برای ساعاتی خوشی روح خود را به لج نکشد.

ایمان عامل شادی

ایمان غذای بخش فوق عقلانی انسان بوده و برای درک آخرت نیاز به ایمان دارد. عقل حقیقی، شرط دینداری است. در روایت داریم «العقل مَا عُبِدَ بِهِ الرَّحْمَنُ وَ اكْتُسِبَ بِهِ الْجِنَانُ؛ عقل چیزی است که خدا با آن عبادت می‌شود و بهشت به دست می‌آید».

کسی که مشتاق بهشت نیست، عاقل نیست. عقل پایه دین است و به انسان بصیرت می‌دهد که بیهوده آفریده نشده‌ای و همه عالم برای توست. دنیا برای آسایش تو آفریده شده و قیمت تو بالاتر از آن است. دین اسلام براساس عقل بنا شده و منطبق بر ریاضیات خلقت است و از هر گونه خرافه دور می‌باشد.

«لا اله الا الله» یعنی من معشوقی به جز الله ندارم، ایمان درجات غم و شادی را مشخص می‌کند تا به قیمت شادی کنی و به قیمت غم بخوری. پیامبر اکرم صلی الله و علیه و آله می‌فرمایند: هر چقدر ایمان یک نفر افزایش پیدا می‌کند عشق به همسر و خانواده‌اش بیشتر می‌شود. ایمان، قدر و منزلت انسان را مشخص کرده و انسان مؤمن برای دنیا با کسی به اختلاف نمی‌خورد و ناکامی دنیا او را تحقیر نمی‌کند. ایمان انسان را به لذت بردن از دنیا دعوت می‌کند. ایمان هست که وقتی مصیبتی پیش آمد کند می‌گوید: «الَّذِینَ إِذَا أَصَابَتْهُم مُّصِیبَةٌ قَالُواْ إِنَّا لِلّهِ وَإِنَّـا إِلَیْهِ رَاجِعونَ ؛ من مال خدا هستم و به کنار خدا بر می‌گردم. ایمان انسان را از پستی دنیا به عالم قدس می‌برد». (سوره بقره/آیه 156)

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرمایند: «انَ‌ اللهَ‌ بِحِكمَتِهِ‌ وَ‌ فَضلِهِ‌ جَعَلَ‌ الرَوحَ‌ وَ‌الفَرَحَ‌ فِی‌ الیَقینِ‌ وَ‌الرِضا وَ‌ جَعَلَ‌ الهَمَ‌ وَ‌ الحَزَنَ‌ فِی‌ الشَكِ‌ وَ‌ السَخَطِ؛ خداوند به حکمت و فضلش آسایش و شادی را در یقین و رضا قرار داده و غم و غصه را در شک و تردید».

برای توضیحات بیشتر حدیث به مباحث "علم و یقین" و "مقام رضا" مراجعه فرمایید.

مطالب بیشتر:

پای درس استاد

مجموعه سخنرانی های استاد محمد شجاعی

مجموعه کتابهای استاد محمد شجاعی