(40)«ماموران الهی» رسالت عام در دستورات الهی دارند

اما نبوت مقدم بر رسالت است. برای همین است که در شرح زیارت شریف جامعه کبیره می‌گوییم: «السَّلامُ عَلَیْكُمْ یَا أَهْلَ بَیْتِ النُّبُوَّةِ وَ مَوْضِعَ الرِّسَالَةِ= سلام بر شما ای اهل نبوت و جایگاه رسالت». اهل بیت (علیهم‌السلام) رسالتِ هدایت مردم و احکام دین را دارند. هرچه بیشتر شبیه به آنها شوید، در واقع به باطن انسانیت و مقام شایسته‌ی خودتان نزدیک می شوید.

«موضع» یعنی محل وضع و محل قرار دادن چیزی و «و موضع الرسالة» یعنی شما محلی هستید که خداوند رسالتش را در وجود شما و خاندان تان قرار داده است.

«رسالت» یعنی فردی را برای انجام کار یا ماموریتی به جائی بفرستند. به چنین شخصی رسول گفته می شود. مثل سفیر که برای انجام رسالتی به یک کشوری فرستاده می شود. این معنی عام رسالت است. در قرآن کریم مصادیق متعددی از معنی عام رسالت آمده که عبارت اند از:

• «وَأَرْسَلْنَا السَّمَاءَ[1] = ما آسمان را فرستادیم »، یعنی به آسمان مأموریتی دادیم که کاری را انجام بدهد.
• ‌ «فَأَرْسَلْنَا عَلَیْهِمُ الطُّوفَانَ وَالْجَرَادَ وَالْقُمَّلَ وَالضَّفَادِعَ = پس فرستادیم بر آنها طوفان و ملخ و شپش و وزغ». در این آیه به چند نمونه از حیوانات که فرستاده خدا هستند، اشاره می کند: طوفان، ملخ، شپش و وزغ. همه اینها به دستور خدا مامور به انجام کاری بودند.

مثلاً ملخ‌ها مامور حمله به محصولات کسانی شدند که آدم‌های ناشکر و ناسپاسی بودند. حمله ملخ‌ها شوخی نیست. الان هم در خیلی از کشورها ملخ‌ها که حمله می‌کنند، هیچ نیرویی قادر نیست که جلوی آنها را بگیرد. آنها می‌توانند تمام محصولات یک کشور را نابود کنند. آنها مأمورهای خدا هستند.

در ادامه آیه به پشه و قورباغه اشاره می‌کند. قورباغه ها هم رسول و فرستاده خدا هستند. ممکن است در یک شهر یا کشوری قورباغه‌ها به یک مزرعه یا روستایی حمله کنند و آن منطقه را نابود کنند.

• « وَ أَرْسَلْنَا الرِّیاحَ[2] = بادها را فرستادیم» باد یا حتی یک نسیم، فرستاده‌ی خداست. اگر باد نباشد ما محصولی نداریم. باد است که بسیاری از لقاح‌های گیاهان را انجام می‌دهد و آنها را بارور می‌کند تا ما بتوانیم از آنها استفاده کنیم.
• «فَأَرْسَلْنَا إِلَیْهَا رُوحَنَا[3] = پس روح خود را به سوى او فرستادیم». یعنی مریم با دمش روح خدا به عیسی بن مریم باردار شد. به چه صورت؟ « فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِیًّا= تا به [شكل] بشرى خوش‌‏اندام بر او نمایان شد» این روح به شکل یک انسان ظاهر شد و با دمش او مریم باردار شد. این هم فرستاده ی خداست.

 پس رسول به معنای «فرستاده»، یک معنای عام است، اما یک معنای خاص هم دارد که خداوند برای هدایت انسانها افرادی را مأمور می کند که به آنها «رسول» نامیده می شود.

اهل بیت، رسالتِ هدایتِ مردم و احکام دین را دارند

نبوت مختص انسانهائی است که سخت کوشی و خودسازی دارند، تلاش می کنند و نسبت به دیگر انسانها اوج و رفعت پیدا می‌کنند. حالا این رفعت به قدری است که گاهی شخص بعد از این که به مقامات عالی رسید، توانایی هایی پیدا می‌کند که خداوند او را برای هدایت انسان ها مأمور می کند. پس نبوت مقدم بر رسالت است.

معنای دقیق «السلام علیکم یا اهل بیت النبوه و موضع الرسالة» یعنی شما اهل بیت در جایگاه رسالت الهی هستید و خداوند امر شریف و مقدس رسالت را به شما سپرده و شما فرستاده و مأموران الهی برای واسطه گری میان خلق خدا و خداوند تبارک و تعالی هستید.

در حدیث شریف غدیر که خداوند به پیامبر فرمود: «یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ[4]= ی پیامبر! آنچه را از جانب پروردگارت به سوی تو نازل شد، ابلاغ کن و اگر چنین نکنی، پیامش را نرسانده‌ای»، ولایت علی بن ابی طالب به معنای استمرار رسالتِ پیامبر است. پس رسالت پیامبر به وسیله ائمه معصومین علیهم السلام در طول تاریخ مستمر شده و به دست ما رسیده است.

حضرت اسم 12 نفرشان را فرمودند و شیعه و سنی هم آنها را نقل کرده‌اند. همه می دانند که پیامبر 12 نفر را مشخص کرده است. بنابراین، برای این که رسالت و زحمات پیامبر به هدر نرود و قرآنی که پیغمبر آورده ضایع نشود، نیاز به متخصصین معصومی بود که خداوند آنها را مسلح کرده بود به انواع توانایی، کمالات، عصمت، علم و تخصص تا بتوانند انسان‌ها را هدایت کنند. چون غایت انسان، متخلق به اخلاق الهی شدن است و محال است که امام و راهبر انسان معصوم نباشد.

اگر خداوند یک امام غیر معصوم برای انسان ها مشخص کند، در واقع خلاف هدف حکمت خودش عمل کرده. چون می گوید من شما را برای تخلق به اخلاق خودم خلق کرده‌ام. پس وقتی امام انسان تخلف کند و معصیت کار باشد، کسی نمی‌تواند با این امام معصیت کار به آن مقام برسد.

یک نکته بسیار مهم این است که به اهل بیت وحی هم می شد. وحی یعنی رساندن یک پیام سریع و رمز گونه که از طریق عادی ممکن نیست. اما وحی به اهل بیت علیهم السلام رسالتی نیست، بلکه وحی غیر رسالتی است. از همان نوع که خداوند می گوید: «وَ أَوْحَیْنا إِلی أُمِّ مُوسی[5]= ما به مادر موسی وحی کردیم» یا در جائی دیگر می فرماید: « و أوحی رَبُّکَ إلی النَّحلِ[6]= ما به زنبور عسل وحی کردیم». قرآن می‌گوید حتی شیاطین هم وحی دارند. «وَ إِنَّ الشَّیاطِینَ لَیُوحُونَ إِلى‌ أَوْلِیائِهِمْ[7] = شیاطین هم به دوستان خودشان وحی می‌کنند».

از طرف خدا به اهل بیت وحی می رسید. اما نه وحی رسالتی که به پیغمبر می رسید، بلکه این وحی برای بیان احکام الهی، نگهداشتن دین مطابق زمان و هدایت انسانها بود.

فرق نبی و رسول چیست؟

رسول با نبی چه فرقی دارد؟ وقتی می گوییم «السلام علیک یا نبی الله» یا «السلام علیک یا رسول الله» آیا در عرف این دو نوع سلام با هم فرقی دارند؟ پیامبر با پیغمبر یکی است. پیامبر یعنی پیام آور که همان پیغام آور است که خلاصه اش شده پیغمبر و با پیامبر یکی است.

در پاسخ به سوال؛ بعضی ها قائلند که هیچ فرقی با هم ندارند ولی آنچه که از روایات و بزرگان دین به دست می آید، نشان می دهد که نبی با رسول فرق دارد. حتی در معنای لفظی نیز مشخص است که رسول بعد از نبی است. یعنی نبوت مقدمه ی رسالت است. حالا برخی از انبیا اوج می گیرند و مأمور به رسالت می شوند، بعضی ها هم نمی شوند.

به عنوان مثال، لقمان حکیم مقام نبی را دارد، در روایت هم داریم که خداوند او را به پیغمبری و یا حکمت مخیر کرده است، اما او حکمت را انتخاب کرد. پس انسان هایی هستند که به نبوت می رسند، اما معلوم نیست رسول بشوند یا نه.

در روایتی از ابوذر رحمه الله علیه نقل است که از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم سوال نقل می‌کند: «كَمْ مِنْ نَبِیٍّ= انبیا چند نفر بودند؟» حضرت فرمود: «قال: مِائةُ ألفٍ و أربَعةٌ و عِشرونَ ألفَ نَبیٍّ = 124 هزار پیامبر». دوباره ابوذر می‌گوید: «كَمِ المُرسَلونَ مِنهُم؟= آنها چه تعداد مرسل بودند؟» حضرت فرمود: «ثلاثُمِائةٍ و ثلاثةَ عَشَرَ جَمّاءَ غَفیراءَ= خیلى زیاد، ۳۱۳ نفر » این نشان می‌دهد که نبی و رسول با هم فرق دارند.

پس رسول خاص تر است و نبی عام تر است. یعنی هر رسولی نبی است، اما هر نبی ای رسول نیست. از نظر منطقی به آن می گویند: عموم و خصوص مطلق. گاهی ممکن است یک نفر هم نبی باشد و هم رسول.

در مورد موسی قرآن می فرماید: « وَ کانَ رَسُولًا نَبِیًا= موسی رسول نبی بود».  پس می شود یک نفر هم رسول باشد و هم نبی. اما اگر کسی نبی بود معلوم نیست حتماً رسول هم باشد. یک معنای دومی هم برای نبی ذکر کرده اند و آن این که نبی پیام‌آور است. چون از «نبأ» گرفته شده.

بنابراین،‌ «السلام علیکم یا اهل البیت النبوه» را به هر معنا بگیرید، درست است. چه بگویید شما رفعت پیدا کردید، چه بگویید شما در موضع پیام آوری هستید. هیچ فرقی ندارد.

«و موضع الرسالة» یعنی شما در موضع رسالت هستید، یعنی شرافت و جایگاه شما به قدری است که شما در عالی‌ترین رفعت به جایی رسیده‌اید که خداوند تبارک و تعالی شما را مأمور هدایت انسانها کرده‌است. در دعای توسل می‌خوانیم: «یا حجه الله علی خلقه» ائمه واسطه‌ی بین خدا و خلق هستند تا مردم به اینها نگاه کنند و الگو قرار دهند و باطن انسانی پیدا کنند. هرچه بخواهید شبیه به آنها شوید در واقع به باطن انسانی و مقام شایسته ی خودتان نزدیک می شوید.

شرح زیارت جامعه/ تفاوت نبی و رسول/

[1] . سوره انعام/آیه 6.

[2] . سوره حجر/آیه 22.

[3] سوره مریم/آیه 17.

[4].  سوره مائده/آیه 67.

[5] . سوره قصص/آیه 7.

[6] . سوره نحل/آیه 68.

[7] . سوره انعام/آیه 121.