یقین به آخرت؛ صبر می‌آفریند...

درمان‌ها‌ی اخلاقی غم

یقین به آخرت؛ صبر می‌آفریند...

نکته‌ی بسیار مهم در مبحث صبر، آن است که، تا انسان باور نکند، موجودی ابدی و جاودانه است، قادر به صبوری کردن برای سعادت چنین روزی نخواهد بود. باید یقین کنیم که انتهایی برای ما وجود ندارد و مراحل حیاتِ ابدی ما، فوق‌العاده مهم بوده و وابسته به نوع حیاتِ ما در دنیا می‌باشد.

زیرک‌ترین انسان‌ها کسانی هستند که دنیا را به عنوان تنها محلی که قدرت سازندگی آخرت را ندارد، باور کرده‌اند. لذا قدر ثانیه‌ها و دقیقه‌هایشان را خیلی خوب می‌دانند و کاملاً متوجه هستند که یک ساعت از دنیا با میلیون‌ها سال آخرت برابری می‌کند.

به قدری، عالم ملکوت و عوالم بعد از آن، عظمت دارند که تمام زیبایی‌های دنیا، یک جلوه‌ی بسیار ناچیز از زیبایی‌ها و لذت‌های آنجاست. آیا عواملی به وسعتِ بی‌نهایت، به تلاشی بی‌وقفه برای احراز ابزار و شرایط مورد نیاز در آن زندگی را ندارند!؟؟

اگر باور کنیم که حیاتِ ما، این چهار روز حیاتِ رحمی دنیا نیست، قطعاً آن را به عنوان محیطی قدرتمند برای تحصیل شرایطی زیستیِ ابدی، باور کرده و از آن، نهایتِ استفاده را در جهت آماده شدن برای حیاتِ اصلی و ابدی‌مان خواهیم نمود. چنین نگاهی به زندگی، به دنیا، و به آخرت، سبب می‌شود که ما، از زندگی دنیایی خود نیز بیشترین استفاده و لذت را برده و در نهایتِ شادی و آرامش از آن بهره‌مند شویم، و سپس با تولدی سالم به برزخ و سعادتِ جاودانه منتقل گردیم.

صورتگری نفس، براساس شرایط زیستی آخرت

برای آماده شدن، طبق شرایط زیستی آخرت، ابتدا باید خودمان را خوب بشناسیم، و بعد از آن از شرایط زیستی آخرت کاملاً آگاه شویم. این امر به خودی خود محال است، زیرا ما در رحم دنیا محصوریم و توان ارتباط با آخرت و شناختِ کامل آن را نداریم ... درست مانند جنینی که در رحم مادر محصور است و توان ارتباط با دنیا و شناختِ شرایط و جزئیاتِ آن را ندارد.

جنین در رحم مادر، دقیقاً طبقِ داده‌هایی که توسط پدر و مادر (چه در هنگام تشکیل نطفه و چه در هنگام بارداری) به رحم وارد می‌شود، توسط فرشتگان صورتگری شده و فرزند، چه از لحاظ جسمی و چه از لحاظ روحی بر طبق این داده‌ها شکل می‌گیرد. هر چه این داده‌ها، قدرتمندتر، سالم‌تر و بی‌عیب‌تر باشند، فرزندی که محصول صورتگری فرشتگان از این داده‌هاست، فرزند سالم‌تر و قدرتمندتری خواهد بود.

این چرخه، دقیقاً در مورد خود انسان در رحم دنیا نیز تکرار می‌شود. اما این بار داده‌هایی که سبب صورتگری نفس انسان و تعیین نوع تولد او به برزخ می‌شوند را پدر و مادر تأمین نمی‌کنند؛ بلکه خود انسان است که مسئولیت تأمین داده‌ها را با توجه به ورودی‌های نفسش بر عهده دارد.

از آنجا که انسان مظهر الله است، مانند او «فَعَّالٌ لِما یُرِیدُ» می‌باشد، لذا در رحم دنیا، قادر است، داده‌های غلط و معیوبی را که والدین او در وجودش به اشتراک گذاشته اند را تغییر داده و نفس خود را به سلامت برساند.

به عنوان مثال، اگر انسان به صورت ژنتیکی، خلق حسادت را از والدین دریافت نموده باشد، قادر است با کسب معرفت، تکرار و تمرین جدی، آن را از نفس خود بزداید.

بنابراین، آموختیم که نوع داده‌های ما به نفس ماست که نوع ساختار نفس ما، و در نتیجه نوع تولد ما را به آخرت مشخص می‌کند.

داده‌های نفس، تمام ورودی‌هایی هستند که از طریق قوای پنج‌گانه وجودی انسان، بر نفس او وارد می‌شوند. محسوسات، مخیلات، موهومات، معقولات و دریافت‌های بخش فوق عقلانی، دائماً در حال پردازش و شکل‌دهیِ نفس انسان می‌باشند.

الله، مربی حاذق انسان، برای صورتگری نفس

اگر صورتگری نفس ما را به خودمان بسپارند، به یقین زیانکار خواهیم بود، چرا که ما نه ساختار نفس‌مان را خوب می‌شناسیم و نه شرایط زیستی آخرت را...

پس بهترین راه برای صورتگری نفس‌مان آن است که آن را بر کسی بسپاریم که ربوبیت عالم به دست اوست کسی که ما و همه‌ی عوالم را خلق کرده و هیچ ذره‌ای از دایره‌ی علم او خارج نیست.

تن دادن به دستورات خداوند و اطاعت از احکام و قوانین وضع شده توسط او، در حقیقت پذیرش مربی‌گریِ او برای تربیت نفس و آماده شدن برای یک تولد سالم به آخرت است.

البته لازم به ذکر است که تنها بخشِ وجود انسان، که این نیاز را درک کرده و حاضر به اطاعت از تنها مربی انسان سازِ عالم می‌شود، بخش فوق عقلانیِ وجود اوست. و گرنه چهار بخش دیگر، به هیچ وجه تحمل سختی‌های اطاعت از دستورات خداوند و مشکلات مسیر دینداری را ندارند.

لذا کسانی که فوق عقل قدرتمندتری دارند، در مقابل تنبلی‌ها و بی‌حوصلگی‌های بخش‌های پایینی غلبه کرده، و برای قرار گرفتن تحتِ تعلیمات مربی بی‌همتای خود (الله) صبر می‌کنند. بنابراین تمام مراتب صبر (صبر بر معصیت، صبر بر طاعت، و صبر بر مصیبت) به دنبال پذیرشِ مربی‌گری الله، برای انسان حاصل می‌شوند.

صبر معصیت:

کسی که مربی‌گری الله را پذیرفته است، یقین دارد که این مربی بی‌همتا، لیستی از اعمال، رفتار و افکار غلط را که سبب به هم ریختگی و زشتیِ ساختار نفس و تولد غیر سالم او به برزخ می‌شود، تهیه نموده و آن را با نام معصیت در اختیار انسان قرار داده است. تا بواسطه‌ی اجتناب از آن، رفته رفته به سمت سلامتِ نفس و تولد سالم به آخرت، بیشتر حرکت کند. لذا با تمام وجود و از سر عشق، از این اعمال و افکار و ... فاصله گرفته و حتی به آنها رغبتی نیز نخواهد داشت.

صبر بر طاعت:

همچنان او انواع طاعت‌ها و عبادات را نوعی خوراک سالم و پاک برای رشد نفس خود دانسته و تن دادن به آنها را بر خود لازم و ضروری می‌داند.

صبر مصیبت:

او صبر بر سختی‌ها را نیز، در حقیقت، فشارِ وارد بر بخش حیوانیِ وجود انسان به منظور قدرت گرفتن و قد کشیدنِ بخش انسانی‌اش دانسته و با آغوش باز و رضایت کامل به آن تن می‌دهد.

خواص اعجاز انگیز صبر

در جلسات گذشته آموختیم که طبق فرمایش نبی اکرم (صلی الله علیه و آله)، صبر در مواقع سختی، سه خاصیت اساسی را به دنبال دارد؛

اصل گرفتاری در نظر انسان، رنگ باخته و ابهت و بزرگیِ توهمی‌اش را از دست می‌دهد؛
در نتیجه‌ی چنین رنگ باختنی، اندوه مصیبت در نظر انسان از بین می‌رود؛
تحمل سختی‌ها، عامل نجات انسان از مواطن و مواقف سخت و سنگین آخرت خواهد بود؛

فراموش نکنیم که تمام لحظه لحظه‌هایی که انسان صبر نموده و به خاطر پرورش نفس خود، جرعه‌های تلخ صبر را سرکشیده است، دستگیره‌های نجات او در مواقف خطرناک آخرت خواهند بود.

نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در این باره می‌فرمایند:

«الصَّبرُ سِترٌ مِن الكُرُوبِ، وعَونٌ على الخُطُوبِ؛ صبر پوششی است برای غم‌های انسان، و یاوری است برای دشواری‌های زندگی».

کسی که تصمیم می‌گیرد، صبوری کرده و مصیبتی را با صبر به پایان ببرد، دیگر غصه‌ای برایش باقی نخواهد ماند. او قیمت حقیقی خود را می‌شناسد، در نتیجه بخاطر بخش‌های پایینی، راحت به غم‌های دل نمی‌سپارد. او یقین دارد، خواستن هر مطلوبی، غیر از الله، خودفروشی است، و تمام غم‌ها و شادی‌های غیر الهی، نوعی باخت برای او محسوب می‌شوند.

او تمام انسان‌ها و امکانات پیرامون خود را مقدمه‌ای برای رشد انسانیِ خود می‌داند، لذا با کمبود و یا فقدان هیچ کدام از آن­ها، غمزده و افسرده نمی‌گردد.

او تمام عزت، آرامش، شرافت و قدرت خود را از ربّ اعلای خود دریافت می‌نماید، نه از کمالات بخش‌های پایینی. لذا با هیچ نعمتی سرمست نمی‌گردد و با هیچ مصیبتی، غم به جانش فرو نمی‌برد.

نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند:

«مِن أحَبِّ السُّبُلِ إلى اللّه ِ جُرعَتانِ : جُرعَةُ غَیظٍ تَرُدُّها بِحِلمٍ، و جُرعَةُ حُزنٍ تَرُدُّها بِصَبرٍ؛ از دوست داشتنی‌ترین راهها، به سوی خدا، دو جرعه هستند؛ جرعه‌ی خشمی که با حلم آن را فرو می‌بری؛ و جرعه‌ی غمی که آن را بوسیله‌ی صبر رد می‌کنی».

یادمان باشد، راهِ ما به سوی الله، در درون خودمان است. قرار نیست ما از جایی حرکت کرده و به جای دیگری برسیم. بلکه تمام اتفاقات و تحولات زیبایی که در درون ما (نفس ما) بوجود می‌آید، همان حرکتی ما را به سوی الله رقم می‌زند. راه خودِ ما هستیم، راهرو نیز خود ما هستیم.

«صیرورت» به معنای صورت به صورت شدن (از شکلی به شکل دیگر درآمدن) به حرکت انسان در درون خودش اطلاق می‌شود. درست مانند یک جنین که در همان رحم کوچک، مسیر رحم تا دنیا را طی کرده و برای تولد سالم آماده می‌شود، ما نیز باید مسیر خودمان تا الله را در رحم دنیا و در درون خودمان طی کنیم؛

صیرورت تبدیل شدن یک فرد بداخلاق، بدبین، عصبانی، ناامید و ... به یک مؤمن خوش‌خلق، خوش‌بین، آرام و امیدوار و ... است.

دوتا از زیباترین راه­ها که به صیرورت انسان کمک می‌کند و به او رشد و تغییر سرعت می‌بخشد، نوشیدن جرعه‌های خشم و سرکشیدن جرعه‌های غم بواسطه‌ی صبر است.

رد غم‌ها در مصائب گوناگون، بواسطه صبر، گام بلندی در صیرورت انسان محسوب می‌شود. از سویی آتش‌هایی که بواسطه‌ی نادانی دیگران به سوی ما پرتاب می‌شوند، اگر نتوانند ما را بسوزانند و درگیر کنند، قطعاً سلامتی و سعادت ابدی را برایمان رقم خواهند زد.

«والحمدلله رب العالمین»

مطالب بیشتر:

مجموعه سخنرانی های استاد شجاعی

مجموعه کتاب های استاد محمد شجاعی

پای درس استاد