چه رفتارهایی دوستی را کمرنگ یا از بین می برد

از آفات و موانع دوستی، «قیل و قال و جدال» است که در روایت از آن تعبیر به «مراء» شده است.

امام رضا (ع) در فرمایش گهربارشان به حضرت عبدالعظیم الحسنی سفارش کردند: «به شعیانم بگو که «... وَ تَركِ الجِدالِ فیما لا یَعنیهِم...؛ ... و بحث و جدل هاى بیهوده را رها كنند». یعنی به همدیگر پرخاشگری نکنند یا علیه یکدیگر چیزی نگویند که موجب ناراحتی شود. حضرت در پایان روایت این گونه تهدید کردند که اگر کسی چنین رفتاری داشته باشد، من او را نفرین می کنم که خیر دنیا و آخرت را نبیند.

حتی زمانی که انسان حق با اوست، به سفارش پیامبر اکرم (صل الله علیه و آله) باید قیل و قال و جدال را ترک کرد. بسیاری از طلاق ها، فسادها، دعواهای خانوادگی، جرم های اجتماعی و حتی جنگ ها که موجب از بین رفتن جان ده ها و صدها انسان بی گناه می­شود، از بحث و کشمکش های بین انسان ها شروع می شود.

افرادی که شخصیتاً اهل تنش و بحث کردن های بی جا هستند، حقارت نفس دارند. لذا بحثی را کش می دهند و به نتیجه پستی می رسند. اما انسان های پاک، حتی به مراء نزدیک هم نمی شوند؛ چون می دانند زمینه بحث و بگو و مگو برایشان فراهم شوند.

بدی «مراء» فقط بخاطر بحث کردن نیست؛ بلکه از آثار بدی که برجای می گذارد این است که علاقه ها و عشق های بین خانواده ها، دوستان، و دیگران را از بین می برد. این شیوه بسیار خطرناک است. بنابراین انسان نباید نزدیک آن شود.

آدم های بهشتی، خود به خود به سمت ارتباطاتی نمی روند که باب «درگیری  و جدال» باز شود؛ به عنوان مثال در انتخاب همسر وقتی می دانیم شخص مقابل بد اخلاق است، نباید به طرف او رفت.  در روایت هم بر آن تأکید شده که کسی که اهل دعوا و بدخلقی است، نباید او را انتخاب کرد؛ زیرا در این صورت است که جهنم برایش رقم می خورد.

هر نوع پیوندی، شراکتی، رابطه دوستی یا حتی مسافرتی، اگر منجر به جر و بحث و غر و نق زدن بشود،  نباید شروع کرد. چون موجب سلب آرامش می شود و علاوه بر فشار قبر زیادی که دارد، سال ها گرفتاری در جهنم می آورد. لذا مومن باید از جر و بحث و ستیزه جوئی فرار کند. حتی نباید بویش را هم استشمام کرد. چون شیطان و شیاطین در نفس مان ما را به سمت گفتگو می برند.

جدل و دعوا را می توان به خودشیفتگی و تکبر  انسان ربط داد. چون فرد در این حالت دوست دارد خودش را به نوعی نشان دهد و ثابت کند. در حالی که حضرت می فرماید: اگر طرف مقابل عذرخواهی کرد،حتی اگر دروغ باشد، بپذیرید.

توجه داشته باشید اگر دروغ هم گفت نباید مچش را گرفت و به سراغش رفت و کار را به جر و بحث بکشانیم و اسرار او را فاش کنیم. زیرا این گونه اعمال، باعث تولید عذاب و جهنم های طولانی خواهد شد. مهمتر این که در قیامت برای انسان «دریدن و هاری» ایجاد می شود.

علت این که نهی از خشونت شده آن است که این عمل در نفس انسان ذخیره می شود. انسان با خروجی های تیز و تندی که نسبت به دیگران دارد، باید ده ها و صدها سال جهنم را تحمل کند. هر یک بار عصبانیت برای انسان خیلی گران و سخت تمام می شود. اگر انسان کنترل بر خویش نداشته باشد، فشار قبر زیادی را باید تحمل کند. جهنم «خشونت و تندی» همان هاری و دریدن انسان در جهنم است.

امیرالمؤمنین (علیه السلام) می فرمایند: «لا مَحَبَّةَ مَعَ المِراءِ؛ با بگو، مگو کردن، هیچ دوستی برایت نمی­ماند».

انسان ها در ارتباطات مختلف مانند زن و شوهر، پدر یا مادر و فرزندی، روابط دوستی و .... رو در روی هم به مراء و قیل و قال می پردازند و هر کدام تقصیر را به گردن دیگری می اندازد، این خود موجب از بین رفتن علاقه و مبحت ها می شود. یعنی آن چیزی که ما بخاطرش ازدواج کردیم و تشکیل خانواده دادیم از بینی می رود.  باباز شدن روی افراد به یکدیگر، رابطه پدر و فرزندی یا مادر و فرزندی در اثر خودشیفتگی و حقارت نفس خراب می شود.

پدر و مادر عاقل هیچ وقت با فرزندان به تندی صحبت نمی کنند و آنها را سرزنش نمی کنند؛ چون وقتی حرمت شکسته شود دیگر چیزی باقی نمی ماند که بخاطر آن بخواهند زندگی کنند.

از شوخی بی جا بپرهیز که دوستی را از بین می برد

از دیگر آفات دوستی، شوخی های بی موردی است که گاهیً در روابط دیده می شود.

این ها زندگی های خشک با ضد محبت هستند. در زندگی باید شادی و شوخی و مزاح باشد، البته به ظرفیت افراد بستگی دارد؛ اما وقتی این مسئله از حد گذشت، به ضد محبت تبدیل می شود. لذا باید مراقب بود که انسان تسلط بر خویش را از دست ندهد.

باید توجه داشت که ظرفیت افراد یکسان نیست. برخی همسرشان از شوخی های کلامی خوشش نمی آید و آزرده می شود. لذا باید در انتخاب کلمات ملاحظه کرد. همچنین برخی هم شوخی بدنی را دوست ندارند و به این مسئله خیلی حساس هستند.

این شوخی را جز در موارد نادر که باعث ایجاد محبتی شود، نباید انجام داد. لذا خیلی خاص است و باید رعایت کرد که دشمنی ایجاد نشود.

حضرت علی فرمودند: «إیّاكَ وَ السَّفَهَ؛ فَإِنَّهُ یوحِشُ الرِّفاقَ؛ از حماقت بپرهیز كه دوستان را به وحشت مى‌افكند». یعنی کارهای احمقانه انجام ندهید که باعث رهانیدن دوستانتان شود.

اگر قرار باشد چنین اتفاق نیفتد، خود انسان باید مراقب باشد که گرفتارش نشود. گاهی وقت ها پیش می آید که انسان خودش زمینه را برای بی ادبی دیگران باز می گذارد و اجازه می دهد که رفتارهای احمقانه داشته باشند. حتی در روایت نقل شده که «خدا لعنت کند پدر و مادرهایی را که به فرزندانشان بیش از حد محبت می کنند و آنها اجازه پیدا می کنند که به حریم آنها وارد شوند و بی حرمتی کنند».. لذا باید مواظب بود این حریم ها شکسته نشود که دنیا و آخرت فرزندان تباه می شود.

شرمنده کردن دیگران موجب جدایی می شود

امام علی (علیه السلام) می فرماید: «إذَا احتَشَمَ المُؤمِنُ أخاهُ فَقَد فارَقَهُ؛ هرگاه شخص مؤمن، برادرش را خجالت دهد، از او جدا شده است».

سعی کنیم اطرافیان مان را  شرمنده نکنیم. شرمندگی مصادیق مختلفی دارد. مانند؛ علم به اسرار دیگران و برملا کردن آن، بی پرده صحبت کردن، به رخ کشیدن عیوبشان و ...

گاهی اوقات مصلحت بالاتری وجود دارد یا حق شرعی است که نیاز به گفتن است که آن بحث دیگری است؛ هر چند باز هم نیاز به احتیاط است که فتنه ای ایجاد نشود.

شرمنده شدن دیگران، بسیار عمل خشنی است که موجب مفتضح شدن انسان در دنیا و قیامت می شود. مخصوصا اگر این عمل با لذت و در جمع همراه باشد که عواقب خطرناکی در پی خواهد داشت. بعنوان مثال؛ مادری که به خاطر منفعت خودش مرد خانواده را نزد بچه ها ضایع کند؛ هر فساد و جهنمی که در آینده گرفتار فرزندان می شود، برعهده مادر است. زیرا  او این وضع را ایجاد کرده است. همچنین پدری که در خانواده پیش بچه ها شخصیت مادر را ضایع کند، هر فسادی که از بچه ها سر ز بزند، بر عهده مرد است و خودش باید پاسخگو باشد. لذا مراقب باشیم در ارتباطات فردی و خانوادگی، مخصوصاً والدین بچه ها را بر علیه همدیگر نشورانند.  چون مفاسد آن به گردن کسی است که او شروع کرده است.

 امام صادق (علیه السلام) فرمودند:

«مَنِ احتَشَمَ أخاهُ حَرُمَت وُ صلَتُهُ ، و مَنِ اغتَمَّهُ سَقَطَت حُرمَتُهُ؛ هر کس برادرش را خجالت دهد پیوند با او ناروا ست».

آدم هایی که یک سره آبروی کسی را می برند و خجالت می دهند، حال دیگران را می گیرند؛ روابط با آنها حرام است؛ چون مانند کسی می مانند که قطع رحم کرده و رابطه ی رحمی را بریده است.

گاهی اوقات تحقیر و سرزنش دیگران موجب ایجاد غم در دل دیگران می شود. مثلاً مادرشوهری که یکسره بر عروس

سرکوفت می زند که تو شهرستانی هستی یا به رخ کشیدن کوتاهی قد، اعتیاد دیگران، زشتی صورت، یا بلندی قد، و....

این کلمات خیلی خطرناک هستند و باید مراقب بود.  چون نتیجه آن این است که حرمت ها ساقط می شود.

عدالت و نسانیت به این است که انسان حریم ها را نگه دارد. گاهی اوقات مشکلات زیادی داریم که نباید آنها  را به خانه انتقال داد. کسی که از سکوت و مظلومیت دیگران سوء استفاده می کند جهنم های بسیاری را برای خود می خرد. پس نه کسی را خجالت دهیم و نه غمگینش کنیم.

ناراحت کردن دیگران دو گونه است: گاهی اوقت بخاطر شرائط غمگین است؛ مثل اینکه حادثه سیاسی یا اجتماعی بدی در جامعه پیش آمده یا حقوقی از کسی گرفته شده و ... اما گاهی اوقات نفسانیت فرد در کار است؛ یعنی امر شخصی است و این خطرناک است. در این خصوص فرمایشی از امام صادق (علیه السلام) است که می فرمایند:

«إذا قالَ الرَّجُلُ لِأَخیهِ المُؤمِنِ: اُفٍّ، خَرَجَ مِن وِلایَتِهِ؛ هرگاه شخص به برادر مؤمنش اُف بگوید، از [حریم] دوستى اش بیرون مى رود».

همان طور که قرآن راجع به حقوق والدین دستور می دهد: «فَلَا تَقُلْ لَهُمَا أُفٍّ؛ به پدر و مادر خود اف نگوئید». (سوره اسراء/ آیه23) این همان تعبیر عامیانه «اه» است؛ یعنی چیزی که نشان دهنده «من خوشم نیامد» یا یک «عکس العمل بد» است.

این حدیث تذکر می دهد که نسبت به برادر مومن هم نباید حرفی کمتر از «اف» گفت؛ چون «المُؤمِنُ أعظَمَ حُرمَه مِنَ الکَعبة؛ مؤمن حرمتش از کعبه هم بالاتر است». همچنین به تعبیر قرآن مؤمنین برادر یکدیگرند: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ» (سوره حجرات/آیه 10)

متأسفانه ما فقط می شنویم ولی نمی فهمیم این کلمات چه معنایی دارند. اگر به برادر مومن اف گفته شود، نتیجه اش خروج از ولایت و دوستی است که در افق بالاتر خروج از ولایت خدا است. پس در رفتارهایمان نسبت به دیگران تند صحبت نکنیم، خشن حرف نزنیم، نسبت به یکدیگر پرخاشگر و بی ادب نباشیم. اگر اختلافی هم باشد با شیرینی آن را حل کنیم.

بیاندیشیم؛

آیا حرمت دوستان و مومنین را رعایت می کنیم؟

آیا رفتارمان با دیگران به این شکل است؟؟