ولایت اهل بیت(ع)، ولایت خداوند است

این بحث در معارف، از بحث‌های كلیدی و مهم است كه نگاه ما را به مباحث اعتقادی و به دنبال آن، مباحث پیرامونی تغییر می‌دهد. مهم این است كه مقصدی كه انسان باید به آن برسد و دعوت انبیای الهی برای رسیدن به آن مقصد است، مقام توحید می‌باشد. پس مقدّمه اوّل این است که همه ادیان الهی، فلسفه خلقت را موحّد شدن انسان می‌دانند و نجات از شرك.

تفاسیر متعدّدی از توحید شده كه همه در جای خود قابل ذكر است. در این تفسیر، رسیدن به مقام توحید از طریق تحمّل و پذیرش ولایت الهیّه حاصل می‌شود كه این هم ولایتی است كه حوزه حیات باطنی و معنوی انسان را تحت پوشش قرار نمی‌دهد؛ بلكه همه عرصه‌ها از جمله، اجتماع را می‌تواند پوشش دهد. این تلقّی از توحید، به حیات اجتماعی انسان گره می‌خورد.
توحیدی كه ما به آن دعوت شده‌ایم، پذیرش الوهیّت خدای متعال است؛ همان چیزی كه با لا‌اله الاالله توضیح داده می‌شود. معنای توحید در الوهیّت، یعنی از یك سو، یك اله در عالم بیشتر نیست؛ معنی «اله» یعنی حقیقتی كه موجودات در مقابل آن خشوع و تحیّر دارند. موجودی كه شایسته است، به آن سجده شود. گاهی اسمش «اله» است؛ چنانچه در «قرآن» آمده است: این بت‌هایی كه شما می‌پرستید، یك اسما نیست و صاحب مقام الوهیّت نیستند. این یك مقام حقیقی است كه با نام‌گذاری درست نمی‌شود. اله كسی است كه خالق و رزّاق و ربّ  و رحیم و رحمان و كلّاً اسمای حسنای او در عالم جاری است و عالم را اداره می‌کند.
قرآن می‌فرماید:
آیا این بت‌ها می‌توانند برای شما چیزی خلق كنند؟ وقتی صدا می‌زنید، می‌شنوند و روزی می‌دهند و اله كسی است که واقعاً ربّ و رزّاق مخلوقات و مدبّر امور آنها باشد. همه موجودات فقیر او هستند و او شایسته خضوع است.
پس توحید، یعنی واقعیتی كه واجد مقام  الوهیّت است؛ یعنی الله است. می‌دانید که الله، اسم اعظم است و سایر اسما را در بر می‌گیرد.
و اوست كه شایسته مقام الوهیّت است و ما باید در مقابل او خاضع باشیم و مقام كبریایی و عزّت دارد و ما در آن حوزه‌ای كه به ما قدرت و توان دادند، در همان حوزه هم تكلیف داریم و از ما مسئولیت خواسته شده است، باید همه اختیار خود را تسلیم خواست خدا كنیم.
یكی از مقامات توحیدی، این است كه انسان اراده و مشیّت خود را كاملاً تسلیم خواست خدا كند و اراده او را بپذیرد و عهد ببندد و عمل كند كه همه‌جا، اراده خود را تسلیم اراده او كند؛ یعنی ولایت حق را در همه شئون بر خود بپذیرد؛ طوری كه اراده انسان، مجرای اراده خدا باشد و انسان در ظرف وجودی خود، جریان خواست خدا شود.
حالا انسان‌هایی در مرتبه عصمت، واجد این مقام شدند و ولایت خدا را پذیرفتند؛ یعنی خواست و اراده آنها، فانی در خواست و مشیّت الهی شد. در آن موقع، آن انسان‌ها به مقام ولایت می‌رسند؛ مقامی كه بعضی از بزرگان مثل علّامه طباطبایی در «تفسیر المیزان» می‌فرمایند:
آن امانت الهی همین مقام است.
انسان اگر به مقامی برسد كه مقام ولایت الهی را بپذیرد، همان انسانی است كه واجد آن مقام امانت است و به تعبیر حدیث قدسی، گوش و چشم و اعضا و جوارح انسان، مجرای مشیّت الهی می‌شود. توحید، فقط با دانستن اینکه خدا هست و عالَم یك خالقی دارد، حاصل نمی‌شود. این كافی نیست؛ بلكه باید علاوه بر دانستن اینها، با تمام وجود، توان و اراده خود را تسلیم او كنیم. هیچ‌كس در برابر او نداشته باشیم و همه تحت نفوذ او باشیم؛ ولی در او چیزی نیاز نیست و نفوذ ندارد. ما فقیر او هستیم و نیاز به او در اعماق وجود ما هست. چرا؟ چون اسمای او در دنیا جاری است و حقیقتاً صاحب مقام الوهیّت است و در برابر كبریایی او، برای خود ملكی و مملكتی نباید قایل باشیم. در برابر عزّت او، نباید به خود تعزّز كنیم.
در نتیجه، در همه حوزه‌های توانایی خود، به او خشوع و خضوع كنیم و در نتیجه، اراده او، در اراده ما جاری می‌شود؛ و الّا اگر انسانی بداند خدا هست، ولی در برابر خواست او، چیزی بخواهد، مشرك می‌شود؛ حتّی اگر به اندازه یك رگه پنهانی در اعماق وجودش برای خود، حساب باز كند و خواست خود را بخواهد جاری كند، نوعی تفرعن و ادای الوهیّت در آن هست. پس مقام توحید، یعنی آنکه انسان، صد در صد، ولایت خدا را بر خود بپذیرد.
نتیجه این امر چیست؟
اگر ایمان و پذیرش الوهیّت در انسان حاصل شد، خدای متعال ولایت این انسان را به عهده می‌گیرد و ولایت الهی نتیجه اثر هدایت و بیرون رفتن انسان از ظلمت و ترک آن به سمت نور و سرچشمه توحید است.
مقدّمه دوم، اینکه انسان‌هایی هستند كه عهد توحید و عبودیّت را با خدا بسته‌اند و بر پذیرش آن، از دیگران سبقت گرفته‌اند و شك و تردید هم نداشتند و با تمام وجود هم به آن عمل كردند.
در «آیه میثاق» آمده است كه:
وقتی خدا عهد می‌گرفت، عهد عبودیّت كسی كه سبقت گرفته بر همه، حتّی بر انبیا، وجود رسول اكرم(ص) بوده و در حدّ عصمت، به این عهد عمل كردند. این انسان‌ها كه در این مقام هستند، تمام توان آنها، مجرای خواست خداست. كسی كه در مقام عصمت است و تخلّفی از عهد با خدا، به اندازه حتّی یك ذرّه ندارد، این انسان می‌شود مجرای مشیّت الهی. چیزی نمی‌خواهد جز خواست خدا و ولایت خدا بر عالم، از طریق آنها واقع می‌شود. وقتی این‌گونه شد، رسیدن به مقام توحید و درك ولایت برای سایر موجودات، جز از طریق پذیرش و ولایت آنها ممكن نیست.
ولایت آنها ادامه توحید است. جزو میثاق توحید، میثاق ولایت است كه از همه انبیا و اولیا گرفته شده است.
روایتی از «تفسیر علیّ‌بن ابراهیم» عرض كنم:
چهره خود را متوجّه به دین الهی كن. این دین، همان دینی است كه خدا در فطرت انسان‌ها قرار داد و سرمایه مهمّی است كه خدا به ما داده. اگر در درون ما، گرایش به توحید نبود، دعوت از بیرون به توحید نتیجه نداشت. اگر در بذر گیاه، استعداد شكوفا شدن نباشد، تابش خورشید و استعدادهای محیطی كه فراهم شود؛ ولو بسیار آماده، برای رویش این گیاه كافی نیست. در درون فطرت انسان، دین خدا نهاده شده كه یك دین اجمالی است كه بعد باید با اجابت دعوت انبیا شكوفا شود. این دین، همان توحید است كه این روایت توضیح داده است. می‌فرمایند:
اذان را تا أَشْهَدُ أَنَّ عَلیّاً وَلیُّ الله خواندند و فرمودند:
تا اینجا توحید است.
این جور نیست كه در عرض دعوت به توحید، به پذیرش دعوت پیامبر(ص) هم دعوت شده باشیم یا ولایت ائمّه(ع). این جور نیست. ما دعوت به توحید شدیم، پذیرش نبوّت و ولایت، پذیرش توحید است؛ حتّی این را اشاره كنم كه مناسك اخلاقی كه از ما خواسته‌اند، صفات بد را دور كنیم و صفات خوب و واجبات را انجام دهیم و ترك محرّمات کنیم، اینها در عرض توحید نیست؛ بلكه صفات كمال، از شئون توحید است و صفات رذیله از شئون شرك. محور همه صفات پسندیده، یك چیز است: خضوع و تواضع و سجده روح در برابر كبریای حق، توكّل، یقین، رضا، صبر، زهد و خلاصه سایر صفات از آن می‌آید و بر عكس، كبر، ریا، بخل، حسد و غیره از شئون استكبار نسبت به خدا هستند. سخاوت یك صفت در رابطه‌اشان با امكانات انسان است با سایر انسان‌ها در ارتباط با خدا. اگر كسی توانست این امكانات را در مسیر خدا بخواهد و بدهد، یعنی سخاوت. حالا بخل؛ یعنی نگه داشتن و ندادن و باطن جود، خضوع در برابر كبریایی خداست و او را مالك دیدن و فرمان او را جاری كردن. سایر صفات هم همین‌طور است. بنابراین صفات پسندیده را در حدیث جهل و عقل ببینید. اینها از جنود عقل هستند كه عقل توسط آنها، خدا را بندگی می‌کند و صفات رذیله از جنود جهل است كه جهل از طریق آنها، طغیان خود را ثابت می‌کند.
عقل، پیامبر است و جهل هم ابلیس، كه بزرگان توضیح داده‌ند؛ از جمله، امام خمینی(ره).
كتاب «جنود عقل و جهل» ایشان در این‌باره است و در آن، این موضوع را توضیح داده‌اند که جنود عقل، وجود مبارك پیامبر(ص) است و جنود او، جنود طاعت و عبادت و ابزار بندگی و از شئون توحید هستند. صفات رذیله، از جنود جهل و استكبار بر خدا هستند. اعمال هم از فروع توحید و بندگی خدا هستند.
بنابراین، عهدی كه از ما خواسته شده و ما باید به آن وفادار باشیم، توحید است.
خیلی از خصوصیات جسمی انسان و حتّی بعضی از خصوصیات روحی او، در مادّه اوّلیه وجود داشته؛ ولو یك ذرّه و این، از اّول عمر تا آخر آن، بسط پیدا كرده است.
در اعتقادات هم از ما یك چیز می‌خواهند: موحّد باشیم و در تمام شئونات، به آن عمل كنیم و ادامه آن می‌شود عهد ولایت اولیای الهی. كسانی كه تسلیم ولایت خدا و حامل آن برای دیگران هستند و هیچ خودیّتی در وجود آنها نیست و رسیدن به هدایت و ولایت الهی، به پذیرش ولایت آنان وابسته است.
عهد، نسبت به این ولایت، همان عهد توحید است و پذیرش آن، پذیرش توحید و اعراض از آن، اعراض از توحید است.
در روایات زیادی داریم كه كسی كه خود را موحّد می‌داند و بین «ركن» و «مقام»، هزار سال شب‌ها، شب‌زنده‌داری و روزها، روزه‌داری كند و ولایت حضرت علی(ع) را نپذیرد، اعمال او پذیرفته نیست یا به روی به آتش جهنّم می‌رود.
بیش از توحید، از ما نخواستند؛ پس چرا اگر كسی این ولایت را قبول نكرد، اعمالش به درد نمی‌خورد؟ چون تواضع در مقابل خدا، به پذیرش ولایت اوست و ولایت او، از طریق ولایت اولیای او جاری می‌شود. دو تا ولایت جدا نیست. این ولایت، ادامه ولایت خداست. هم طریق جریان آن و پذیرش آن، هم پذیرش ولایت خدا و توحید است و اگر كسی این را نپذیرد، موحّد نیست و مشرك است.
حضرت فرمودند:
«اگر جمعیتی خدا را قبول دارند و عبادت می‌كنند روزه و نماز و حج و زكات هم انجام می‌دهند ولی اعتراض می‌كنند به حكم خدا و رسولش یا حتّی اعتراض نكنند، ولی در باطن، نسبت به تدبیر خدا معترض باشند، مشرك هستند.»
و این آیه را هم می‌خواندند:
«پیامبر! به پروردگار تو قسم، اینها ایمان نمی‌آورند تا اینکه تو را در همه امور، به خصوص در جاهایی كه محلّ نزاع است، حَكَم قرار دهند و هر حُكمی دادی؛ ولو بر علیه آنها باشد، در باطن، احساس سختی نكنند و روان نپذیرند، تردید نكنند نه حتّی در محمل، بلكه در باطن هم احساس سختی نكنند و تسلیم محض تو باشند.»
یعنی انسان در وجودش به چیزی تعلّق خاطر دارد، خدا حُكمی می‌کند، باعث می‌شود برای انسان سخت باشد. حالا اگر آن تعلّق به غیر خدا نبود، هرچه محبّت است، به خداست. آن وقت در مقابل خدا و خواست او، احساس هرج نمی‌کند؛ به طور مثال:
نزاع می‌شود. یك طرف، حضرت علی(ع)؛ یك طرف معاویه. خُب یك سری وقتی قرآن سر نیزه می‌رود، نمی‌پذیرند؛ حتّی در دلشان هم اگر تردید كردند، به مرز ایمان نرسیدند.
این را سنّی و شیعه نقل كردند. چون علی(ع) مدار حق در عالم است. اگر حتّی انسان ترازو در خود بگذارد و بگوید این حرف امام خوب است، باید گفت، این فرد هم هنوز به مرز ایمان و توحید نرسیده است. حالا امام را كنار می‌گذاریم، راجع به حرف خدا هم همین طور. این شخص موحّد نیست؛ مشرك است. چون این ترازوی وجود شما كه به اشیا قیمت می‌دهد، به كمال، وصل است. به تعلّقات خودتان، وزن اشیا به چه چیزی بر می‌گردد؟ به جاذبه زمین و وزن كه به اشیا می‌دهید، به تعلّقاتشان بر می‌گردد و این تعلّقات اگر بر محور الهی بود، ترازوی الهی می‌شود و هر چه خدا بپسندد، ما هم می‌پسندیم. اگر بر مدار علی(ع) بود، هر چه او بپسندد، می‌پسندیم.
حالا اگر این تعلّق به غیر خدا و ولیّ او بود، وزن به غیر خدا می‌دهد؛ در حالی‌كه انسان موحّد هر چه خدا حق بداند، حق می‌داند.
مدار حق، خداست. پس ایمان و توحید، یعنی تسلیم محض خدا بودن، نه تسلیم در عمل؛ بلكه تسلیم در باطن و این هم، یعنی پذیرش ولایت خدا و ولایت اولیای خدا كه این ولایت در عرض ولایت خدا نیست و این ادامه توحید است.
یك روایت هست كه می‌فرمایند:
ولایت ما، همان ولایت خداست كه هیچ پیامبری مبعوث نشده؛ الّا به این ولایت.
آنهایی كه عهد توحید را قبل از همه و بیشتر از همه پذیرفتند و وجودشان در مقام رضاست، از خود چیزی ندارند و مجرای نور و هدایت خدا هستند. در نتیجه، ولایت آنها، ولایت خداست. پس تواضع در برابر خدا، یعنی تواضع در برابر اینها.
امام علی(ع) در خطبه‌ای می‌فرمایند:
«حمد و ستایش خدایی را كه عزّت و كبریایی از آن اوست. خدای متعال این دو صفت را از خود قرار داد و هیچ كس حق ندارد در برابر این دو صفت كبر كند.»
كسی واقعاً واجد مقام عزّت و كبریایی نیست، اگر در این دو صفت، با خدا منازعه كند، لعنت او را بر خود پذیرفته و از رحمت او دور شده است. خدا وقتی می‌خواست ملائكه را امتحان كند، با همین امر امتحان كرد كه آیا در برابر عزّت و كبریایی حق، تواضع دارند یا نه و آدم را از گل آفرید و فرمود: «باید به این سجده كنید» و آن انواری را كه خدا در باطن آدم قرار داده بود، اوّل پنهان كرد تا امتحان ملائک آسان نشود. خدا برای اینکه ملائک در برابر او سجده كنند، خلیفه خود را در قالب یك بشر، مخفی كرد و خلیفه هم، یعنی كسی كه تصرّفاتش الهی است و اراده او، اراده خداست.
امام رضا(ع) فرمودند:
«حقیقت امامت، خلافت خداست. دست مردم نیست كه عزل یا نصب كنند»
مقام خلافت الهی است و آدم را خدا آفرید، روح خود را در آن دمید كه سجده ملائکه هم به این روح است. بعد می‌فرماید: «سجده كنید» تا كبر را از ملائکه دور كند. آنها همه سجده كردند؛ الّا ابلیس. با اینکه شش هزار سال عبادت داشت، تازه معلوم نیست دنیوی یا آخرتی.
ابلیس را از مقامش رجم كردند؛ چون در مقابل آدم(ع)، در حقیقت در مقابل خدا، سجده نكرد.
در بعضی از كتاب‌های مدّعی عرفان، كه مال قرن‌ها قبل است، دیده‌ام عین القضات همدانی می‌گوید:
ابلیس در مقابل آدم سجده نكرد، چون غیور بود و نمی‌خواست در مقابل غیر خدا سجده كند.
این سخن، خدا را متّهم به این می‌کند كه خدا دستور به شرك داد و ملائک را متّهم به شرك می‌کند كه در نهایت بگوید ابلیس موحّد است؛ در حالی‌كه خدا می‌فرماید: «لعن شد». وقتی خدا می‌فرماید، در برابر خلیفه من سجده كنید، آیا دستور به شرك است؟ یا تواضع در برابر خلیفه خدا و تواضع در برابر خداست و اصولاً تواضع در برابر خدا، از طریق تواضع در برابر خلیفه او حاصل می‌شود.
مقام خلافت، یعنی كسانی كه حامل ولایت خدای متعال هستند؛ كه مقام سنگینی است در مقام عصمت كامل، اینها صاحب ولایت خدا می‌شوند. هر پیامبری می‌بایست این ولایت را قبول كند، مثل توحید و باید همه را به آن دعوت كند، مثل دعوت به توحید.
در قرآن آمده است، وقتی ابراهیم خلیل الله را می‌خواهند به مقام ولایت برسانند، بعد از نبوّت و رسالت، او را با کلماتی امتحان می‌كنند.
امام صادق(ع) فرمودند:
این كلمات همان كلمات است كه وقتی قرار بود توبه آدم قبول شود، خدا به او القا کرد و از طریق نورانیّت آن كلمات، مقام توبه را پیدا كرد. انوار الهی و پنج تن را بهتر نشان دادند و به واسطه توجّه به آنها، به مقام طهارت رسید، به توبه رسید.
از امام صادق(ع) پرسیدند: یعنی چه؟ فرمودند: «یعنی تا مهدی(عج)، از اینها میثاق گرفته شده است.»
روایت است وقتی مقامات امام زمان(عج) عرضه شد و گفتند باید بپذیرید، انبیای اولوالعزم، بدون تردید پذیرفتند و به مقام اولوالعزم رسیدند. این میثاق می‌شود ادامه توحید در دنیا. هم عهدی با خدا داریم كه باید عمل كنیم. همه شرایط و مناسك ما هم جز بیان آن عهد نیست. همه واجبات و محرّمات مناسك موحّد بودن است و تولّی به خدا و ولایت معصومان(ع). پس باطن دین، چیزی جز ولایت معصوم(ع) نیست. بسط و گسترش آن توحید در حیات ماست كه می‌شود دینداری.
حالا مقدّمه سوم: اگر کسی این ولایت را با تمام وجود و در تمام لحظات پذیرفت و شرك در ولایت نداشت، حاصل این ولایت چیست؟
حاصل آن، نورانی شدن به نور توحید، رفع حجاب‌ها و رسیدن به مقام الهی است كه مقامی بالاتر از این نیست و اگر كسی هم قبول نكرد، انكار این ولایت موجب می‌شود اراده او تحت ولایت اولیایی قرار گیرد كه خود، طغیانگر در برابر خدا بودند و ولایت آنها، تاریكی و ظلمت است.  انسان آزاد است. می‌تواند هركدام را انتخاب كند؛ ولی راه سومی در عالم وجود ندارد. نمی‌شود مستقل عمل كرد.
خدا ولیّ كسانی است كه از ظلمات خارج و به سوی نور آمدند و آنها كه كافر شدند، ولیّ آنها طاغوت است و خارج می‌شوند از نور به سوی ظلمات و راه سومی هم وجود ندارد. البتّه انسان اختیار دارد در عالم در انتخاب هر كدام.
پذیرش ولایت، یعنی چه؟
یعنی اراده خود را تسلیم خدا كند. كسی كه مقام خلافت دارد كه او هم تصرّفی از خود ندارد، تسلیم به او، تسلیم شدن به خداست. او حامل ولایت خداست. مثل دست و زبان شما كه مسخّر شما هستند و فرمان شما از طریق آن دست و زبان اجرا می‌شود؛ لذا اگر كسی به دست شما دست دهد، با شما دست داده است.
«قرآن» می‌فرماید:
آنها كه با تو بیعت كردند، با خدا بیعت كردند؛ چون ید تو، ید خداست. تو در این مقام هستی. وجود مقدّس پیامبر(ص) یدالله است. دست جسمی، نه به این معنا؛ بلكه طریق جریان و مشیّت و سرپرستی خداست. تخلّف از او، تخلّف از خداست. این ولایت، آن قدر سرمایه عظیمی است كه طریق آن می‌شود، معصوم.
به عكسِ، كسانی كه می‌گویند اگر مقامی برای ائمّه(ع) قائل باشید، شرك است؛ من می‌گویم انكار این مقام، شرك است. چون انكار خداست. امیرالمؤمنین(ع) چیزی از خودش ندارد. اراده خدا از طریق او در عالم واقع می‌شود؛ اگر ما می‌گوییم این اراده، اراده خدا و پذیرش یا انكار آن، پذیرش یا انكار ولایت خداست؛ نه اینکه می‌گویند حضرت نامه‌رسان بوده. نامه‌ای آورده و رفته. حالا ما به این نامه، عمل می‌كنیم. ما می‌گوییم نه؛ اینطور نیست؛ او نامه رسان نبوده كه راه را نشان دهد. خودش راه بوده است.
پس درجات توحید ما، در نبوّت رسول اكرم(ص) است؛ به میزان جذب به او، موحّد می‌شویم.
شما تغذیه می‌کنید و آنها جذب وجود شما می‌شوند و اراده شما، در آن جاری می‌شود. این غذا تا جذب بدن شما نشود، اراده شما در آن جاری نمی‌شود. به حدّی جذب شما می‌شود كه به جسم شما نزدیك‌تر می‌شود. با آن توان، نماز شب می‌خوانید. اراده شما چه كاره است؟ اراده شما مسیر این مواد است. اگر اینها از اراده شما عبور نكنند، وارد عالم انوار نمی‌شوند. بنابراین اشتیاق غذا به مؤمن، از اشتیاق مؤمن به غذا بیشتر است. همان‌طور كه شما صراط برای این مواد هستید، ما هم از طریق وجود ائمّه(ع)، به سمت خدا حركت می‌كنیم.
می‌گویند: ائمّه(ع) درجات مؤمنان هستند؛ یعنی این صراط، خود آنها هستند و آنها تصرّف و ولایت می‌كنند و سرپرستی اوست كه شما را از ظلمت به نور می‌برد. حالا اگر آنها صراط هستند، باید بگوییم خدا چاره‌ای ندارد و ناچار است و راه دیگری ندارد؟
نه. اصلاً این را نمی‌گویم. این را خود حضرت علی(ع)، در روایتی توضیح دادند. می‌فرمایند:
ما اعراف هستیم، كه هیچ راهی جز ما، برای شناخت خدا نیست.
در حدیث نورانی‌ای كه در «بحارالأنوار» نقل شده است، حضرت علی(ع) فرمودند:
«معرفت مقام نورانیّت من، معرفت خداست.»
توضیح دادند كه: «اگر خدای تبارك كه متعالی از هر قیدی است، می‌خواست، می‌توانست مستقیم خود را به همه بندگان معرفی كند؛ ولی این‌طور خواسته و این مشیّت اوست.»
«من چهار چیز: راه، سبیل، صراط و وجه الله هستم»، به خواست خود خدای متعال، نه اینكه دست خدا بسته باشد.
پس پذیرش این ولایت، باعث می‌شود او هم نسبت به شما ولایت كند و سرپرستی شما را بر عهده  گیرد و به شما، در درجات نور می‌دهد. حجاب‌ها را بر می‌دارد و شما به مقام لقا و قرب می‌رسید. شرك‌ها پاك می‌شود. حالا اگر اعراض كردید، ولایت طاغوت سیر در دركات شرك است. راه سوم هم وجود ندارد. حتّی در افعال باطنی. محبّت، یا تحت ولایت حق است یا باطل. نگاه كه می‌كنیم یا ولایت خداست كه جاری می‌شود یا ولایت شیطان و نفس. پس ولایت معصوم(ع)، دو بُعد دارد: یكی، ولایت ایشان طریق جریان ولایت خدا در عالم است در یک بعد و در بعد دیگر؛ بالا بردن ما به طرف خدا، رفع حجاب‌ها و موانع، نورانی شدن ما و رسیدن به لقا از طریق مقام آنها، انجام می‌شود.
حالا تمام این سه مقدّمه را در این آیه قرآن و این حدیث از امام صادق(ع) توضیح می‌دهیم:
حضرت می‌فرماید:
«در قالب بشری، مثل شما آمدم با این تفاوت كه من به خدا متصّل هستم و این، همه حرف است و شما به من مضطرّ هستید و حرف من یكی است كه یك خدا بیشتر نیست.»
این نكته را باید اشاره كنم که ما در همه افعالمان، یك پرستش نهان است. معبودی را انتخاب می‌کنیم و به طرف آن حركت می‌کنیم. حالا یا نفس است یا شیطان یا دنیا یا خدای متعال. فعل بدون پرستش، از ما سر نمی‌زند؛ ولی اله یكی، شیطان است، یكی هوایش، یكی هم خدایش.
فعلی كه پرستش در آن نباشد، نداریم. كفّار هم  نفسشان را یا شیطان را می‌پرستند. پرستش، تعطیل‌بَردار نیست؛ همان طور كه تولّی هم تعطیل‌بردار نیست. این دو قاعده به یادتان باشد: هر كاری می‌کنیم، همه افعال ارادی ما، در آن یك عبادت هست و یك تولّی، یعنی ولایتی را قبول كنیم؛ چون پرستشی دارد انجام می‌شود. حالا یا شیطان یا خدا؛ ولی حالا اله واقعی شما و آنكه شما را اداره می‌کند، یكی بیشتر نیست. بقیّه توهّم شماست.
در دعای «ابو حمزه» آمده است:
«خدا حجاب ندارد؛ حجاب در عمل ما است.»
وقتی ما مشركانه عمل می‌کنیم، مانع لقا می‌شود؛ والّا خدا حجاب ندارد. وقتی كسی تمام توان و تواضع خود را در برابر محبوبی جمع كرد، به لقای آن می‌رسد. چون هر كاری انجام می‌دهیم، می‌خواهیم به محبوبی برسیم. كسی كه یك اله دارد و دنبال آن می‌گردد، اگر واقعاً عبادت او منحصر در او شود، به لقای او می‌رسد. حالا كسی كه می‌خواهد به لقای خدا برسد و حجاب‌ها از بین بروند، اوّلاً باید عمل صالح انجام دهد و در عبادت هم شریك قرار ندهد؛ والّا به میزان شركی كه دارد، محجوب است؛ ولو شرك خفی. كسی به لقا می‌رسد كه همه شرك‌ها را كنار بگذارد. فقط او را بپرستد؛ ظاهراً و باطناً. پس اوّل به مقام اخلاص برس تا به مقام لقا برسی. روایتی هم می‌گوییم كه در این حرف‌ها معنی می‌شود.
پس چه كار باید بكنیم؟ یك: عمل صالح؛ دو: اخلاص.
فرمودند:
«با ولایت آل محمّد، ولایت غیر را اخذ نكنید.»
ما هر عملی كه انجام می‌دهیم، یك ولایت درش هست؛ یا نور یا نار. با این ولایت كه ولایت خدا و رحمت است، اگر خواهان مقام توحید و لقا هستید، هیچ ولایتی را شریك قرار ندهید. همه كارهایتان تحت ولایت اولیای نور باشد، حتّی به اندازه یك چشم به هم زدن، بیرون از این ولایت نروید
حالا آن یك عمل صالح چیست؟
عمل صالح همین ولایت است. اوّل این ولایت را قبول كنید و بعد شریك قرار ندهید در این ولایت و فرمودند:
«هركس شرك در توحید دارد، شرك در ولایت ما دارد.»
ولایت ما، ولایت توحید است از علی(ع)، چیزی جز توحید ناشی نمی‌شود. اگر كسی جایی مشرك است؛ حتّی شرك خفی دارد، به همان اندازه از ولایت ما خارج شده است.
پس با قبول توحید، حجاب‌ها برداشته شده و به محبوبی می‌رسید كه در جان ما گذاشته‌اند. طریق رسیدن به توحید چیست؟

اخلاص در ولایت
اگر كسی در ولایت شرك داشت، در توحید مشرك می‌شود و به همان اندازه ظلمانی می‌شود و از نور توحید بیرون می‌رود.
«خدا نور آسمان‌ها و زمین است.»
این است که می‌گویند، این كار را نكن؛ مثلاً غیبت، اینها از مناسك شرك است. اگر نماز بخوانی و روزه بگیری، اینها از مناسك توحید است.
آیه دیگر می‌فرماید:
«نور خدا در عالم، مثل چراغدان است كه در همه چراغ های هدایت روشن شده است.»
فرمودند: «این مشكات، وجود پیامبر اكرم(ص) است.» چراغ نبوّت كلّیه است. همه معارف را خدا به او داد و فرمود: این چراغ در یك زجاجه است که قلب امیر المؤمنین(ع) است و قلب هدایت شده و نورٌ علی نور همه ائمّه(ع) است و در آخر، به امام زمان(عج) هم تفسیر شده است كه زمان ظهور ایشان، زمین وارد نورانیّت می‌شود.
آن طریقِ جریان نورانیّت توحید در عالم مشكات، پیامبر اكرم(ص) و ائمه(ع) است. این چراغ‌ها، مجرای نور در عالم توحید هستند. از طرفی، نورانی شدن ما هم به این است كه تمسّك به این چراغ‌ها بجوییم؛ لذا مؤمن كه قلب او دنبال قلب نبیّ اكرم(ص) حركت می‌کند، تسلیم محض و آرام است. این انوار در آن منعكس می‌شود. فرمودند:
«این مشكات قلب مؤمن است.»
حالا چرا؟ چون دنبال قلب نبیّ اكرم(ص) حركت می‌کند و باز فرمودند:
«مؤمن چون قلب تسلیم دارد، مانع نزول انوار نمی‌شود.»
اگر تسلیم نبودیم، اراده ما سدّ بین نورانیّت نبیّ اكرم(ص) و خودمان می‌شد. تاریك می‌شدیم. مؤمن در 5 نور رفت و آمد می‌کند. اصلاً از نور بیرون نمی‌رود. ورود به هر كاری می‌کند، نورانی است. خروج آن نورانی است. علم و كلام و مسیری را هم كه به سمت خدا دارد، نور است. چرا؟ چون ولایت را قبول كرده است. پس همه دین، چیزی جز توحید نیست و در توحید، دانستن اینکه خدا هست، كافی نیست.
توحید، یعنی پذیرش الوهیّت او و آنهایی كه در حدّ عصمت، این ولایت را قبول كردند و خلیفه الله شدند. خلیفه الله، مجرای الوهیّت در عالم است و آنان مجرای عبودیّت هستند؛ لذا ولایت آنها می‌شود ولایت خدا و می‌شود شرط توحید.
وقتی امام رضا(ع) به «نیشابور» رفتند، دور ایشان را گرفتند كه حدیثی بگویید. حدیث «سلسله الذّهب» است كه از پدرانشان، یكی یكی نقل كردند تا رسول خدا(ص) و جبرئیل و خدای متعال كه:
«مقام توحید، وادی ایمن است و هیچ رنجی آنجا نیست؛ راحتی محض است.»
و دین برای همین راحتی محض است. برای قرب و لقا و آرامش. سپس گفتند كه:
«شرطی دارد كه من هم یكی از آن شروط هستم»
شرط آن، ولایت است. اطاعت از خلیفه الله. چون او چیزی از خودش ندارد. نبیّ اكرم(ص) و ائمّه(ع) هم در این مقام هستند. وقتی كسی دید و شنودش خدا شد، خوب مخالفت با او، مخالفت با خداست. پس تكلیف اصلی همه انسان‌هاست كه این ولایت را قبول كنند؛ حتّی پیامبران اولوالعزم.
سخت‌ترین امتحان هم هست و تحمّل سختی دارد كه انسان همه شئون خود را به ولیّ خود بسپارد و شرك نداشته باشد.
فرمودند:
«سه دسته حامل ولایت هستند: پیامبران، ملائک و مؤمنان به آنها و تازه هیچ‌كدام از این سه دسته هم تحمّل نمی‌كنند، حتّی ملك مقرّب.»
پرسیدند: پس چه كسی تحمّل می‌کند؟ گفتند:
«آن كسی كه ما بخواهیم.»
این را هم بگویم كه بین خدا و آنها فرقی نیست؛ جز اینکه خدا خالق است و آنها مخلوق. یعنی بین این چهارده معصوم(ع) و خدا، یكی خالق است، یكی مخلوق. یكی ساجد، یكی مسجود. یكی عابد، یكی معبود؛ ولی برای ما، آنها اسمای حسنای الهی هستند.
خلیفه، یعنی جانشین خدا، یعنی خدا، یعنی او را سجده كنم؟ نه قلب ما باید تسلیم محض باشد به آنها، آنها چنین مقامی دارند؛ بنابراین هر پیامبری كه تخلّف كرده، ترك اولی در امر ولایت بوده؛ یعنی در توحید.
پس در عالم، دو تا ولایت هست كه تعطیل‌پذیر نیست و پرستش هم تعطیل‌پذیر نیست: یا ولایت نور یا نار. سیر در ولایت ائمّه اطهار(ع) به نور ختم می‌شود تا درجه اخلاص، تا مقام توحید و لقا و اعراض از آن، سقوط در دركات ظلمت و شرك است تا فیها خالدون.

بازدیدها: 134 مرتبه
مجموعه مربوطه امام علی (ع) واقعه غدیر خم
برچسب ها

ماهنامه موعود شماره 167

گزینه های مرتبط (بر اساس برچسب)

هنر ماندگاری
هنر ماندگاری
ولایت اهل بیت(ع)، ولایت خداوند است