نهرهای بهشتی، جلوه محمد و آل محمد (علیهم السلام) هستند

کسی که دل زنده‌ای دارد، حیوانیتش بر او غلبه‌ای ندارد. او همه چیز را از خدا می داند. وقتی سر سفره هم می‌نشیند، اول خدا را می بیند. چون لقمه به لقمه از دست خدا به دهانش می‌رسد. اگر جرعه ای آب می‌نوشد، از دست خداست. اگر از همسرش لذت می برد، از پدر و مادرش لذت می‌برد، یا هر لذت دیگری از دنیا ببرد، همه را از خدا می داند. به همین دلیل است که با هر نعمتی، عشقش به معنویت، به پاکی، به غیب، به خداوند و اهل‌بیت بیشتر می‌شود. او هر چه تنوع نعمت هایش بیشتر باشد، لذاتی که از آن‌ها می‌برد، انسش با خدا هم بیشتر می‌شود. حتی گلی هم که می بوید، دلتنگی اش برای خدا، اهل‌بیت و بهشت بیشتر می‌شود. در مقابل، کسی که فقط با ظاهر اشیاء روبروست و از باطن آنها غافل است، قرآن در شأن چنین آدم‌های غافلی می‌فرماید: «یَعْلَمُونَ ظَاهِرًا مِنَ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَهُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غَافِلُونَ[1]= آنان به امور ظاهری از زندگی دنیا آگاهند و از عالم آخرت (و وعده ثواب و عقاب حق) به کلی بی‌خبرند». آدم های غافل نمی‌توانند باطن را ‌بینند. گل را می بینند که ظهور یک شخص است، ولی مَظهر را نمی‌بینند. آدم غافل، عواطف همسر، فرزند، پدر و مادر را نمی بیند. او کور است. لذا نمی تواند به باطن راه پیدا کند.

انسان است که به معنای حقیقی، وقتی گل را بو می‌کند، مظهر را می بیند. برای مومن نهرهای بهشتی علاوه بر اینکه بهجت، سرور و خوشی دارد، با آب و نهر بهشت با خدا آمیخته می شود. با هر جلوه ای از جلوه های بهشت، مومن خدادارتر می شود و وزن خدائی‌اش و قربش بیشتر می شود. بهشت چنین خاصیتی دارد. چون در آنجا پرده ها کنار می رود.  

هنر یک انسان، این است که بتواند در دنیا هم به جهنم و هم به بهشت راه پیدا کند. هم جهنم را ببیند و ادراک کند و هم بهشت را. خدا ما را برای این آفریده است.

خداوند در قرآن می فرماید:«أَوَلَمْ یَنْظُرُوا فِی مَلَكُوتِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ[2]= آیا در ملکوت آسمانها و زمین و در هر چه خدا آفریده، نظر نمی‌کنند؟» انسان حقیقی وقتی با هر پدیده‌ای برخورد می‌کند، اول الله را می‌بیند، بعد آن شیء را. حضرت علی (علیه‌السلام) فرمودند: «ما رَأَیْتُ شَیْئاً إلّا وَ رَأَیْتُ اللهَ قَبْلَهُ وَ مَعَهُ و بَعْدَهُ= به هیچ چیز نظر نینداختم، مگر آن که خدا را پیش از آن، پس از آن، همراه آن و درون آن مشاهده کردم». این همان چیزی است که ما برایش آفریده شده ایم: دیدن، معرفت، رؤیت. حالا بعضی‌ها همین ظاهر دنیا را می‌بینند.

نهرهای بهشتی برای مؤمن، یعنی جلوه خداوند در حیات بخش ترین چهره‌ها یعنی آب. یعنی جلوه محمد و آل محمد (صلی الله علیه و آله) که خودشان آب حیاتند و مایه آب حیات هر چیز، در زیباترین شکل هستند. «نهر» برای آنها یک امر معنوی است. این نگاه جدا از این است که آب را امر مادی می دانند و از ظاهر آن استفاده می‌کنند. نه فقط درموردآب و نهر، بلکه هر نعمتی در بهشت برای آنها نوعی دست نوازش خداوند تبارک و تعالی است. حالا اگر کسی عرضه داشته باشد، این را در دنیا درک می‌کند. او در وسط بی نهایت نعمت در طول زندگی اش، بی نهایت محبت، بوسه و نوازش از خداوند دریافت می کند. امنیت، غذایی که می خورد، محبتی که از انسان ها می بیند، می فهمد که خودش لیاقت اینها را ندارد؛ بلکه این خداست که به او لطف می کند.

در ادامه به سراغ آیات قرآن کریم و روایات معصومین (علیهم السلام) می‌رویم.

آبهای بهشت تغییر رنگ و مزه و بو ندارند

• «مَثَلُ الْجَنَّةِ الَّتِی وُعِدَ الْمُتَّقُونَ فِیهَا أَنْهَارٌ مِنْ مَاءٍ غَیْرِ آسِنٍ وَ أَنْهَارٌ مِنْ لَبَنٍ لَمْ یَتَغَیَّرْ طَعْمُهُ وَأَنْهَارٌ مِنْ خَمْرٍ لَذَّةٍ لِلشَّارِبِینَ وَأَنْهَارٌ مِنْ عَسَلٍ مُصَفًّى وَلَهُمْ فِیهَا مِنْ كُلِّ الثَّمَرَاتِ وَمَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ كَمَنْ هُوَ خَالِدٌ فِی النَّارِ وَ سُقُوا مَاءً حَمِیمًا فَقَطَّعَ أَمْعَاءَهُمْ= داستان بهشتی که به متقیان وعده دادند، این است که در آن باغ، بهشت نهرهایی از آب زلال دگرگون ناشدنی است و نهرهایی از شیر، بی آنکه هرگز طعمش تغییر کند و نهرهایی از شراب ناب که نوشندگان را به حد کمال لذّت بخشد و نهرها از عسل مصفّا و تمام انواع میوه‌ها بر آنان مهیّاست و مغفرت و لطف پروردگارشان، مانند کسی است که در آتش مخلّد است و آب جوشنده حمیم به خوردشان دهند تا اندرونشان را پاره پاره گرداند؟»

هیچ وقت آب های بهشت بدطعم نمی‌شود، تغییر رنگ نمی‌دهد، مزه شان عوض نمی‌شود. همیشه این آبها در عالی ترین مزه و تازه هستند.

یکی از شکنجه های جهنمیان این است که آنها دائماً متلاشی می شوند، گوشت و پوستشان می سوزد، اما مرگی برای آنها وجود ندارد. به قول قرآن: «ثم لا یموت فیها  لا یحی= سپس نه در آن می میرند و نه حیات درستی دارند». بدنشان تکه تکه می شود. زجر تکه تکه شدن را دارند، اما مرگی وجود ندارد. زندگی بسیار دردناکی دارند. نه زنده هستند و نه در آنجا می میرند که راحت بشوند. این برای کسی است که در دنیا خودش را به کوری می زند. حقیقت را می بیند، اما باز هم شک و تردید دارد.

شگفتی های نهرهای بهشتی از زبان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله)

نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید: «إِنَّ فِی الجَنَّةِ بَحرُ الماءِ، وَبَحرُ العَسَلِ، وَبَحرُ اللَّبَنِ، وَبَحرُ الخَمرِ ثُمَ‌ تَشَقَّقُ الأَنهارُ بَعدُ لَمّا سُئِلَ عَن أَنهارِ الجَنَّةِ: كَم عَرضُ كُلِّ نَهرٍ مِنها؟-: عَرضُ كُلِّ نَهرٍ مَسِیرَةُ خَمسِمِئَةِ عامٍ، یَدُورُ تَحتَ القُصُورِ وَالحُجُبِ، تَتَغَنَّى أَمواجُهُ، وَتُسَبِّحُ وَ تَطرَبُ فِی الجَنَّةِ كَما یَطرَبُ النَّاسُ فِی الدُّنیا= در بهشت، دریاى آب و دریاى عسل و دریاى شیر و دریاى‌ شراب است. آن گاه، نهرها جارى مى‌گردند. در پاسخ این سؤال از جویبارهاى بهشت كه: پهناى هر یك از جویبارهاى آن، چه قدر است؟-: پهناى هر جویبارى، پانصد سال راه است. هر نهر، از میان كاخ‌ها و پرده‌ها (/ موانع)، پیچ و تاب خوران مى‌گذرد و امواجش، نغمه سر مى‌دهند و تسبیح مى‌گویند و در بهشت، سرخوشى مى‌كنند، چنان كه مردم در دنیا، سرخوشى مى‌نمایند».

این لذتها را خدا برای انسان قرار داده است. اگر کسی نتواند از تسبیح، اذکار، اسم الله، اسم اهل بیت و صلوات و ... لذت ببرد، او نمی‌تواند در آخرت از این لذت ها بهره ببرد. چنانکه قرآن می‌فرماید: «وَمَنْ كَانَ فِی هَذِهِ أَعْمَى فَهُوَ فِی الْآخِرَةِ أَعْمَى وَأَضَلُّ سَبِیلًا[3]= و کسی که در این دنیا کوردل باشد، در آخرت هم کوردل و گمراه‌تر است».

مومنین در بهشت همیشه ذوق زده اند. یعنی هیچ وقت حالت عادی ندارند. لحظه به لحظه به خاطر هدایایی که دریافت می کنند، در حال غافلگیر شدن هستند. بهشت چه خبر است!

از حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) پرسیدند: «صِفْ لِی أَنهارَ الجَنَّةِ قالَ: یَابنَ سَلامٍ، فِی الجَنَّةِ نَهرٌ یُقالُ لَهُ: الكَوثَرُ، رائِحَتُهُ أَطیَبُ مِن رائِحَةِ المِسكِ الأَذفَرِ وَالعَنبَرِ، حَصاهُ الدُّرُّ وَ الیاقُوتُ، عَلَیهِ خِتامٌ مِن اللُّؤلُؤِ الأَبیَضِ، وَ هُوَ مَنزِلُ أَولِیاءِ اللَّهِ تَعالَى= ابن سلام به پیامبر ص گفت: جویبارهاى بهشت را برایم توصیف كن. حضرت فرمود: «اى پسر سلام! در بهشت، جویبارى است كه به آن، كوثر مى‌گویند. بویش خوش‌تر از بوى مُشك، تیزبو و عنبر است، ریگ‌هایش دُر و یاقوت اند، و با مرواریدى سفید، مُهر شده است. آن، منزلگاه دوستان خداى بلندمرتبه است».

همچنین حضرت فرمودند: «أَنهارُ الجَنَّةِ تَخرُجُ مِن تَحتِ تِلالِ- أَو مِن تَحتِ جِبالِ- مِسكٍ[4]= جویبارهاى بهشت، از زیر تپّه‌هاى (/ از زیر كوه‌هاى) مُشك، بیرون مى‌آیند».

معماری بهشت، معماری بی نهایت شگفت انگیزی است. ما الان آنجا را درک نمی‌کنیم. همان طور که گلها و گیاهان و درختان شگفت انگیز و بسیار در دنیا را نمی توانیم هضم کنیم. محیر العقول است. انسان باید اینها را بخواند. اگر لازم نبود خدا برای ما این همه وقت نمی گذاشت، پیغمبر و آیه نمی‌فرستاد. اینها را گفتند تا ما لطیف شویم، تا ذائقه پیدا کنیم، تا فکر پیدا کنیم، تا بتوانیم دلمان را از جهنم دنیا خالی کنیم و به بهشت ببریم. اینها را گفتند تا از جهنم ظاهر عبور کنیم و به بهشت باطن برسیم. پس دراین دنیا باید دائما با آیات و روایات خلوت داشته باشیم و روی آنها فکر کنیم.

بهشت/نهرهای بهشتی

پی نوشت:

[1] . سوره روم، آیه 7.

[2]. سوره عراف، آیه 185.

[3].سوره اسراء، آیه 72.

[4]. محمدی، ری شهری، ج1، ص148.

قا/262