نقش زن در نگاه مقام معظم رهبری (1)

تردیدی نیست که زنان، در طول تاریخ از موقعیت مطلوب و شأن بالایی برخوردار نبوده و غالبا مورد بی‏مهری و ظلم و ستم واقع می‏شدند، اما با رشد روز افزون آگاهی‏های بشر و پیشرفت سریع علوم انسانی و اجتماعی، این پرسش مطرح شد که جایگاه واقعی زنان در جامعه و خانواده کدام است و چگونه می‏توان حقوق از دست رفته زنان را استیفا کرد. در این راستا به یقین می‏توان گفت که ادیان الهی بویژه دین اسلام، بیش از همه به احیای شخصیت والای زن همت گماشته و خداوند متعال بهترین راه را برای سعادت و رستگاری بشر اعم از زن و مرد فراروی آنان گشوده است. معارف و الگوهای حیات بخش اسلام اگر چه در مسیر احیای شخصیت و جایگاه زنان تاثیرات زیادی داشته و دارد، ولی بسیاری از حقایق در پس ابرهای جهل و خرافه پنهان مانده و جامعه زنان هنوز نتوانسته اند آن چنان که باید از میوه‏های شیرین فرهنگ دینی بهره­مند گردند.

دین اسلام بالاترین هدیه را به زنان عطا نموده و در قرآن کریم، در شأن و منزلت زنان مؤمن و خداجو آیاتی را نازل و حتی سوره­ای به نام ایشان (نساء) نام­گذاری کرده است. دین اسلام -به عنوان دینی که به تمام ابعاد فردی و اجتماعی انسان توجه دارد- برای زنان نیز حق مشارکت در عرصه‏های سیاسی و اجتماعی قائل بوده و بر این اساس، زنان از همان آغاز همدوش با مردان در حفظ و صیانت از دین اسلام و پیامبر اکرمصلی­الله­علیه­وآله به پا خاستند و در عرصه‏های مهمی همچون بیعت، هجرت و جهاد توانایی خویش را اثبات نمودند.

از طرف دیگر فرهنگ غرب با تسلط بر امکانات مادی و مراکز ارتباطی و اطلاعاتی، الگوی ناقص خویش را بر ملت‏های جهان تحمیل کرد. آنان که هنوز از سودمندی دستاوردهای خویش مطمئن نبوده و از درون دچار چالش‏های عمیق و فراگیر شده بودند، به تهاجم فرهنگی بر علیه کشورهای دیگر دست زدند.

متأسفانه نقش و اهمیت زنان، سال‏ها با هجوم غربِ بیگانه از اسلام و با تهاجم فرهنگی طراحی شده از سوی غربیان به سوی نابودی کامل پیش رفت. در دوران معاصر نیز و پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، نه تنها در ایران بلکه در هیچ کجای دنیا برای زن ارزشی جز استفاده و بهره‏های جنسی قائل نبودند و قدر و منزلت زن، آنچنان که باید شناخته نشده بود. با شکل­گیری انقلاب اسلامی در ایران و با رسالت پیامبر گونه‏ی امام خمینیرحمۀالله و خلف صالح ایشان امام خامنه­ایمدّظلّه­العالی، شاهد پیشرفت‏ها و رویش‏های بسیاری در جامعه‏ی زنان مسلمان، نه فقط زنان ایران بلکه رویش زنان مسلمان در تمامی نقاط جهان بوده­ایم.

تبیین نقش مهم و اساسی زنان در تمامی امور من جمله نقش سیاسی، اجتماعی و خانوادگی، برای زنان مسلمان جامعه‏های امروز امری ضروری و ارزشمند است تا از این رهگذر زنان مسلمان بدانند که اسلام از همان آغاز به نقش سیاسی و اجتماعی و خانوادگی زنان اهمیت قائل بوده و امروزه نیز آن‏ها باید در ایفای این نقش کوشا باشند.

از این رو سال­هاست که مقام معظم رهبری مسأله‏ی زن را در رأس مباحث و مسائل مهم این دوران مطرح کرده و به آن پرداخته­اند. نگاهی هر چند کوتاه و گذرا به بیانات و منویات معظم له درباره‏ی زنان می‏تواند راه­گشای زنان مسلمان و مؤمن و متعهد باشد.

انقلاب اسلامی و تجلیل از زنان

مقام معظم رهبری درباره‏ی ارزش و حضور زنان در جامعه‏ی اسلامی ایران که بنیانگذار این حرکت را نیز امام خمینیرحمۀالله می‏دانند چنین می‏فرمایند: «در حقیقت باید گفت كه بعد از انقلاب، از زن ایرانى تجلیل شده است. پیشقراول این تجلیل هم امام بزرگوار بود كه با همه­ی وجود براى زن ایرانىِ مسلمان ارزش و احترام قائل بود. همین بینش بود كه موجب شد زنان كشور در انقلاب اسلامى سهم بزرگى را ایفا كردند؛ به طورى كه اگر حضور زنان در نهضت انقلابى ملت ایران نمى‌بود، به احتمال زیاد این انقلاب به این شكل پیروز نمى‌شد؛ یا اصلاً پیروز نمى‌شد، یا مشكلات بزرگى در سر راه آن پدید مى‌آمد. بنابراین، حضور زنان مشكل‌گشا بود. در جنگ هم همین­طور بود، در مسائل دیگر از اوّل انقلاب تا به‌حال هم همین‌گونه بوده است. بنابراین، تلاش زیادى شده است.»[1]

فرهنگ غرب و ناشناخته ماندن مقام زن از دیدگاه اسلام

اسلام و کتاب آسمانی قرآن محکم‏ترین منبع برای شناخت واقعی زنان در ابعاد فردی و اجتماعی و حقوقی و در کل همه‏ی ابعاد شخصیتی آنان است و غیر تمسّک به قرآن هر آنچه که در این رابطه مطرح شده است یا افراط و یا تفریط است. مقام معظم رهبری ناشناخته ماندن نظریات اسلام در مورد زن را نفوذ فرهنگ منحط غربی دانسته و در این رابطه می‏فرمایند: «فرهنگ اسلامی و مقام زن از دیدگاه اسلام برای دنیای غرب، ناشناخته مانده است. فرهنگ اسلامی در همه‏ی زمینه‏ها و مخصوصاً مقام زن برای دنیا و زنان عالم به خاطر نفوذ فرهنگ منحط غربی ناشناخته است و دنیای غرب به درستی واقف نیست و این به خاطر دستگاه‏های توطئه­گر جهانی است که علیه انسان‏ها توطئه می‏کنند.»

«در فرهنگ غربى اگر زن بخواهد در جامعه نمود پیدا كند، شخصیت پیدا كند، حتماً باید از جذابیت­هاى جنسىِ خودش چیزى را ارائه بدهد. حتّى در مجالس رسمى، نوع پوشش زن باید جورى باشد كه براى طرف ذى‌نفع و منتفع - یعنى طرف مرد - چشم‌نواز باشد.»[2]

 «به نظر من بزرگ­ترین ضربه، بزرگ­ترین اهانت، بزرگ­ترین حق‌كشى كه در زمینه‌ى مسئله‌ى زن انجام گرفته، همین است. در محیط اجتماعى، فرهنگى شكل بگیرد كه زن به عنوان یك طرفِ مورد انتفاع، براى استفاده‌ى یك طرفِ ذى‌نفع مطرح شود؛ این متأسفانه امروز در فرهنگ غربى وجود دارد. دیگران هم از آن­ها تقلید كردند، در راهش كوشش كردند، تلاش كردند و این در دنیا جا افتاده.»[3]

ایشان در مورد ستمی که در طول تاریخ بر زن و مرد روا شده است اشاره کرده و معتقدند که زن و مرد برای نجات از تمامی این ستم‏ها باید بازگشت کنند به طراز اسلام؛ معظم له در این رابطه می‏فرمایند: «در ابتدا لازم می‏دانم این اعتقاد اسلامی خود را بیان کنم که ما معتقدیم زن و مرد اگر بخواهند حیثیت اجتماعی شایسته خود را بازیابند بایستی به زن و مرد طراز اسلام تبدیل شوند. درست است که ستم تاریخی نسبت به زن بیش از مرد بوده ولی در بسیاری از جوامع مردان نیز تحت ستم فراوان بوده­اند. البته نه از ناحیه زن بلکه از ناحیه نظام‏های استعماری و فرهنگ‏های تحمیلی و روش‏های سرکوبگرانه­ای که به کل انسانیت اعمال می‏شد، می‏توان گفت مرد هم مانند زن بخش عمده­ای از شخصیت انسانی و واقعی خویش را در طول تاریخ از دست داده و از خود بیگانه شده و مرد نیز باید به حیثیت ذاتی خود باز گردانده شود. با توجه به این اصل، احساس می‏شود که هم زن و مرد بایستی به زن و مرد طراز اسلام بازگردند.»[4]

زن در قرآن نماد انسان‏های خوب و بد

مقام معظم رهبری در بخشی دیگر از سخنانشان راجع به زن، به نمونه‏ی زنانی که در قرآن کریم از آنان یاد شده است اشاره می‏کنند که قرآن راجع به نمونه­ی انسان‏های خوب و نمونه­ی انسان‏های بد مثال می‏زند و مثال از هر دو مورد را از زن انتخاب می‏کند. لذا در این باره می­فرمایند: «در قرآن به عنوان نمونه‌ى ایمان - نه نمونه‌ى ایمان زنان، نمونه‌ى ایمان همه‌ى بشر؛ زن و مرد- دو زن را مثال میزند: «و ضرب اللَّه مثلا للّذین امنوا امرأت فرعون»[5] و «مریم ابنت عمران»[6]؛ یكى زن فرعون است، دومى هم حضرت مریم است. اینها اشاره‌ها و نشانه‌هائى است كه منطق اسلام را نشان می­دهد.»[7]

 همچنین در جایی دیگر اشاره می­کنند که قرآن به عنوان نماد زن خوب و زن برتر یک مورد به آسیه همسر فرعون و یكى هم حضرت مریم اشاره می‏کند - دو بانوی بزرگواری که دو پیامبر عظیم­الشأن را در دامانِ خود پروراندند. همچنین قرآن در مورد آن دو زن بد به همسر دو پیامبر، یعنی حضرت نوح و لوطعلیها­السلام اشاره می‏کند. و در نهایت ایشان این پرسش را مطرح می‏کنند که چرا قرآن کریم مثال از زن و مرد هر دو را نمی­آورد؟ و خود چنین پاسخ می‏دهند: «در همه‌ى قرآن، وقتى كه مى‌گوید: «ضرب‌اللَّه للّذین امنوا»[8] یا «ضرب‌اللَّه للّذین كفروا»[9]، در هر دو مورد از زن مثال مى‌زند. آیا این به معناى آن نیست كه ما باید از دیدگاه اسلام، به برداشت غلط و متأسفانه مستمر در تاریخ بشریت نسبت به جایگاه زن پاسخى بدهیم؟ اسلام مى‌خواهد در مقابل این برداشت و روش غلط و فهم نادرست که در طول تاریخ  از مسأله‏ی زن وجود داشته است بایستد.»[10] بنابراین سخن از زن در این آیات به عنوان نمونه­ی ایمان و نمونه­ی کفر همه­ی بشر – زن و مرد- است و این نوع اشارات در قرآن، از منطق اسلام است.

برابری زن و مرد

یکی از عالی‏ترین برنامه‏های اسلام که این دین را سرآمد تمام ادیان قرار داده است، از بین بردن تمام بی‏عدالتی­ها نسبت به زنان و مردان است. در اسلام برابری زن و مرد نداریم بلکه عدالت جنسیتی حاکم است چون مرد و زن به واسطه­ی وظایف و حقوقی که دارند مکمل یکدیگر هستند. خلقت زن به منظور خدمت به مرد نیست بلکه هر دو در کنار یکدیگر به آرامش می­رسند و یا در واقع قرآن کریم زن را محور ستایش قرار می‏دهد که با استفاده از مودّت در جهت الهی مایه­ی آرامش مرد باشد که او بهتر بتواند نقش خود را در جامعه و خانواده ایفا کند. امام خامنه­ای درباره‏ی نقش زنان و مردان چنین می‏فرمایند:

«در نظام الهی زن و مرد حق ندارند خود را واجب­تر، ضروری‏تر و مفیدتر از دیگری بدانند و با این نگاه همه در یک سطح قرار می‏گیرند. نقش واحد زن و مرد در چرخه­ی زندگی بشر مبتنی بر انجام کار با هدف تکمیل عالم وجود در نظر حیات بشری خواهد بود و این مهم همان دیدگاه حکمت الهی در آفرینش زن و مرد است.»[11]

در جایی دیگر می‏فرمایند: «در بینش اسلام زن از نظر معرفت اندیشه، فکر و قرب به خداوند مانند مرد است و به هیچ وجه نباید با زن با افراط و تفریط و دون شأن او برخورد کرد. زن و مرد دارای وظایف و مسئولیت‏های مشترک و نیز اختصاصی هستند که باید به دقت شناخته و تبلیغ شود.»[12]

و در اهمیت نقش زن می‏فرمایند: «اسلام با نظر كرامت به زن نگاه می­كند. همه‌ى خصوصیات انسانى میان زن و مرد مشترك است. یك انسان قبل از آنى كه اتصاف پیدا كند به زن بودن، یا مرد بودن، متصف است به انسان بودن. در انسانیت، زن و مردى وجود ندارد، همه یكسانند. نگاه اسلام این است. خصوصیات جسمى‌اى خداى متعال در دو جنس قرار داده است كه هركدام نقشى در ادامه‌ى آفرینش، در رشد و تعالى انسان، در حركت تاریخ بر عهده دارند؛ و نقش زن مهم­تر است.»[13]

معظم له در جایی دیگر با لحنی زیبا، اینگونه از تفاوت‏های زن و مرد سخن می‏گویند: «در داخل خانواده، مرد نماى بیرونى است، زن نماى داخلى است. بخواهید یك خرده ذوقى‌تر بگوئید، مرد پوست بادام است، زن مغز بادام است. از این قبیل تعبیرات می­شود كرد. مرد ظاهرتر است، ساختمان او اینجورى است؛ خداى متعال او را براى این كار ساخته و پرداخته، زن را براى یك كار دیگرى؛ بنابراین بروز و ظهور و نمایش و نمود داشتن در مرد بیش­تر است؛ به خاطر همین خصوصیات، نه به خاطر ترجیح. اما در زمینه‌ى مسائل اصلى انسان - كه مربوط به انسان است - زن و مرد هیچ فرقى ندارند.»[14]

ایشان در جایی دیگر با اشاره به آیات قرآن در این باره می‏فرمایند: «در آیه‌ى شریفه‌ى سوره‌ى احزاب، زن و مرد هیچ فرقى با هم ندارند؛ شاید اصلاً این هم به خاطر همین است كه خواستند آن تصورات جاهلى مربوط به زن را بكوبند: «انّ المسلمین و المسلمات و المؤمنین و المؤمنات و القانتین و القانتات و الصّادقین و الصّادقات و الصّابرین و الصّابرات و الخاشعین و الخاشعات و المتصدّقین و المتصدّقات و الصّائمین و الصّائمات و الحافظین فروجهم و الحافظات و الذّاكرین الله كثیرا و الذّاكرات».[15] از اسلام تا ذكر، یك فاصله‌اى است. یك سلسله مدارك متدرّجى هم وجود دارد. آدم در این تعبیرات دقت كند، این را پیدا می­كند. «اعدّالله لهم مغفرة و اجرا عظیما».[16] همه جا مرد، زن: مردِ خاشع، زنِ خاشع؛ مردِ متصدق، زن متصدق؛ با هم هیچ فرقى ندارند.»[17]

فاطمه نادرزاده

صفحه نخست

منبع: العالم

[1]بیانات در دیدار جمعی از زنان، به تاریخ 30/7/1376.

[2]بیانات در دیدار جمعی از بانوان نخبه، به تاریخ 1/3/1390.

[3]بیانات در دیدار جمعی از بانوان نخبه، به تاریخ 1/3/1390.

[4]مصاحبه با ویژه نامه زن روز، به تاریخ 25/2/1360.

[5]تحریم/11.

[6]تحریم/12.

[7]بیانات در دیدار گروه كثیری از پرستاران نمونه كشور، به تاریخ 1/2/1389.

[8]تحریم/11.

[9]تحریم/10.

[10]بیانات در دیدار جمعی از بانوان پزشك سراسر كشور، به تاریخ 26/10/1368.

[11]دیدار با بانوان مسئول، متخصص و هنرمند، به تاریخ 22/8/1374.

[12]دیدار با مسئولان صداوسیما، به تاریخ 10/5/1375.

[13]بیانات در دیدار شركت‌كنندگان در اجلاس جهانی «زنان و بیدارى اسلامى»، به تاریخ 21/4/1391.

[14]بیانات در سومین نشست اندیشه‌هاى راهبردى‌، به تاریخ 14/10/1390.

[15]احزاب/35.

[16]احزاب/35.

[17]بیانات در سومین نشست اندیشه‌هاى راهبردى‌، به تاریخ 14/10/1390.