نقش خانواده در شکل گیری شخصیت فرزندان

نهاد خانواده در مقایسه با دیگر نهادها از جمله دین،آموزش و پرورش و سازمانهای رسانه ای که تاثیر گذار در تربیت فرزندان هستند از قدیمی ترین و موثرترین نهادهای بشری است که مهمترین هدف و کارکردش تربیت فرزندان است،دید امروز دنیا به خانواده نیز دید به (مرکز تربیت) است.

امام علی علیه السلام :به فرزندان خود احترام کنید و با آداب و روش پسندیده با آنها معاشرت نمایید.

اولین و مهمترین محیطی که شخصیت و شکل گیری رفتارهای فرزندان را پایه ریزی می نماید خانواده است و اساسی ترین دوران رشد شخصیتی و روانی هر انسان دوره کودکی اوست که گذر مناسب از این دوره تضمین کننده رشد تکاملی وی در مراحل بعدی است.هدف از پرورش فرزند،آماده سازی او برای ورود به جامعه است که با توجه به تنوع ارزشها و آرمانهای فرهنگی جامعه،خانواده سعی میکند الگوهای پرورشی فرزند خود را منطبق با آرمانهای خویش انتخاب کند.

همسویی و هم عقیده بودن والدین در انتخاب الگوی تربیتی و پرورشی فرزندان،تعارض در انتخاب رفتار فرزندان را به حداقل می رساند.

الگوهای تربیت فرزندان:
خانواده ها را از منظر برخورد والدین با فرزندان می توان به سه گروه کلی تقسیم نمود:

1-خانواده مستبد(خودکامه)
2-خانواده مداراگرا
3-خانواده آزادمنش

1-خانواده مستبد(خودکامه)دارای ویژگی های خاصی هستند از جمله:
بررعایت انضباط سخت و مقررات تاکید دارند.
تنبیه بدنی را مجاز می دانند.
فرزندان را در تصمیم گیری های مسائل جاری خانواده مشارکت نمی دهند.
اجرای دستورات را بدون در نظر گرفتن شرایط ،از فرزندان انتظار دارند.
احترام به شخصیت فرزندان را موجب کاهش سلطه والدین می پندارند.
به احساسات و عواطف فرزندان توجه نمی نمایند.
اجازه اظهار نظر به فرزندان نمی دهند.
هلوسیوس:کودکان،نادان به دنیا می آیند نه ابله،اما آنان به واسطه تربیت ما بزرگسالان به بلاهت کشانده می شوند.
دکتر ساروخانی:خانواده آینه تحولات اجتماعی است.
این گروه خانواده ها فرزندانی که پرورش می دهند عموما دارای ویژگی های زیر هستند:
احساس حقارت و کوچک بودن می نمایند.
شخصیت مستقل ندارند.
از خودباوری و اعتماد به نفس کمتری برخوردارند.
به توانمندی های خود واقف نیستند.
افکار منفی نسبت به دیگران دارند.
دارای روحیه حساس و دو جانبه(پرخاشگری یا مطیع بی چون و چرا)می باشند.
کمتر به خود متکی هستند.
نمی توانند تصمیم بگیرند.
استعداد و خلاقیت کمتری از خود نشان می دهند.
از نظر اخلاقی رشد کمتری دارند.
از انجام یک وظیفه به خوبی بر نمی آیند.
دارای اختلالات روانی خواهند شد.

2-خانواده های مداراگر نیز ویژگی های خاصی دارند از جمله:
فرزندان آزادی عمل دارند،به طوری که به هر چه اراده کنند دست می یابند.
والدین همواره تسلیم خواسته های فرزندان هستند.
والدین سعی در برآوردن کامل نیازها و خواهش های فرزندان دارند.
تصمیم ها براساس تمایلات فرزندان گرفته می شود.
ناکامی و محرومیت برای فرزندان وجود ندارد.
این گروه خانواده ها فرزندانی پرورش میدهند که عموما دارای ویژگی های زیر هستند:
احترام گذاری به والدین ندارند.
مسئولیت پذیر نیستند.
وابستگی شدید به والدین دارند.
از رشد عاطفی و اجتماعی بسیار پایین برخوردارند.
هنگام ورود به جامعه پرخاشگرند.
لوس و ننر پرورش می یابند.
اگر در گروه پرخاشگر قرار گیرند،احتمال بزهکاری آنها زیاد است.
رفتارهای دیگران را مورد پذیرش قرار نمیدهند.
خود را مهمتر از دیگران پنداشته و دچار خود بزرگ بینی هستند.

3-خانواده های آزادمنش نیز دارای ویژگی های خاصی هستند از جمله:
نظارت و کنترل دقیق بر فرزندان دارند.
در تکریم به فرزندان دریغ ندارند.
اجازه اظهار نظر و تصمیم گیری به فرزندان می دهند اما به او فهمانده می شود که تصمیم گیری نهایی بعهده خانواده است.
در امور خانه با فرزندان مشورت می کنند.
با فرزندان برخورد منطقی و مستدل دارند.
از تنبیه بدنی پرهیز میکنند.
فرزندان را با همه نقاط ضعف و قوت آنها مورد پذیرش قرار میدهند.
همیشه گوش شنوایی برای حرفهای فرزندان دارند.
زمان مناسب برای هر یک از فرزندان در برنامه های والدین وجود دارد.
به توانمندی فرزندان احترام می گذارند.
ابراز توجه و محبت به فرزندان دارند.

براساس ماده 16 اعلامیه جهانی حقوق بشر:خانواده رکن طبیعی و اساسی اجتماع است و حق دارد از حمایت جامعه و دولت بهره مند شوند.
این گروه از خانواده ها فرزندانی پرورش می دهند که عموما دارای ویژگی های زیر هستند:
دارای اعتماد به نفس لازم می باشند.
برای کسب استقلال خود تلاش می کنند.
دارای ابتکار و خلاقیت و سازندگی هستند.
برای ارضاء حس کنجکاوی خود انگیزه لازم را دارند.
می توانند مسئولیت پذیر باشند.
معمولا تضادی با والدین ندارند.
نگران و مضطرب نیستند.
از والدین حرف شنوی لازم را دارند.
پذیرش احساسات و عواطف دیگران را دارند.
فردی آرام با خلق و خوی معتدل هستند.

با اندکی تعمق در شیوه تربیتی خود در خانواده،در خواهیم یافت:
1-جزء کدامین گروه از خانواده های(مستبد-مداراگر-آزادمنش)هستیم؟
2-کدام شیوه را برگزینیم تا فرزندانمان از سلامت روانی و شخصیت مطلوبی برخوردار شوند؟