مهمترین و مقدمترین عمل در دعای شبهای قدر «استغفار» است

استغفار هم با تخلیه ی درون حاصل می شود و اثر گذار می شود. معصوم (علیه السلام) در این خصوص می فرماید:

«اللّهُمَّ إِنِّی أَمْسَیْتُ لَكَ عَبْداً داخِراً لاَ أَمْلِكُ لِنَفْسِی نَفْعاً وَلا ضَرّاً وَلا أَصْرِفُ عَنْها سُوءً ، أَشْهَدُ بِذلِكَ عَلى نَفْسِی ، وَأَعْتَرِفُ لَكَ بِضَعْفِ قُوَّتِی، وَقِلَّةِ حِیلَتِی، فَصَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَأَنْجِزْ لِی مَا وَعَدْتَنِی وَجَمِیعَ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِناتِ مِنَ الْمَغْفِرَةِ فِی هذِهِ اللَّیْلَةِ، وَأَ تْمِمْ عَلَیَّ مَا آتَیْتَنِی فَإِنِّی عَبْدُكَ الْمِسكِینُ الْمُسْتَكِینُ الضَّعِیفُ الْفَقِیرُ الْمَهِینُ . اللّهُمَّ لاَ تَجْعَلْنِی ناسِیاً لِذِكْرِكَ فِیما أَوْلَیْتَنِی وَلا غافِلاً لاِحْسانِكَ فِیما أَعْطَیْتَنِی، وَلاَ آیِساً مِنْ إِجابَتِكَ وَإِنْ أَبْطَأَتْ عَنِّی فِی سَرَّاءَ أَوْ ضَرَّاءَ أَوْ شِدَّة أَوْ رَخاء أَوْ عافِیَة أَوْ بَلاء أَوْ بُؤْس أَوْ نَعْماءَ إِنَّكَ سَمِیعُ الدُّعاءِ = خدایا شام كردم درحالیكه براى تو تنها بنده كوچك و خوارى هستم، كه براى خویش سود و زیانى را به دست ندارم، و نمى توانم از خود پیش آمد بدى را بازگردانم، به این امر بر خویش گواهى مى دهم، و در پیشگاهت به ناتوانى و كمى چاره ام اعتراف مى كنم، خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و آنچه را به من و همه مردان و زنان مؤمن، از آمرزش در این شب وعده دادى وفا كن، و آنچه را به من عنایت فرموده اى كامل ساز، كه من بنده بیچاره، درمانده، ناتوان، تهیدست خوار توام.
خدایا مرا فراموش كننده ذكرت قرار مده، در آنچه سزاوار آنم فرمودى، و نه فراموش كننده احسانت، در آنچه عطایم نمودى، و نه ناامید از اجابتت، گرچه مدّت زمانى طولانى گردد، چه در خوشى یا ناخوشى، یا سختى، یا آسانى، یا عافیت، یا بلا، یا تنگدستى، یا در نعمت همانا تو شنونده دعایى.».

این دعا با «تخلیه و توهم زدایی و شرک زدایی» از افکارمان شروع می شود. اصل این دعا در باره حقیقت خودمان است و شهادت به این که ما هیچ حول و قوه و توانی نداریم، مگر از جانب خداوند. سپس خدا را به پیامبر و آلش قسم می دهیم و در مرحله سوم مهمترین و مقدمترین چیزی که می خواهیم مغفرت است. زیرا بدون مغفرت، راه انسان بسته است و رشدی ندارد.

علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند:« مَن كَثُرَتْ هُمومُهُ فَعلَیهِ بالاستِغفارِ [1]= هر كس غم و اندوهش بسیار شد، آمرزش بخواهد.». یعنی ما در طول روز آلودگی هایی پیدا می کنیم. مثل جسم ما که در معرض بیماری های مختلف قرار می گیرد. یا در معرض هوای آلوده قرار می گیریم و نیاز به حمام داریم. روح ما هم همینطور است، خیالات باطل و بیهوده، تصاویر غلط و اعتقادات غلط روح را کثیف و درگیر می کند. غصه و خودکم بینی و ضعف های مختلف و عطش های کاذب، روح را به شدت آلوده می کند. حضرت می فرماید، هر کس می خواهد همه هم و غم هایش برطرف شود، باید استغفار کند. «هم»یعنی دغدغه. دغدغه کنکور و ازدواج و مستأجر بودن و .... دارد، همه ی اینها با استغفار برطرف می شود. اگر گرفتاری زیاد سراغ کسی می آید و به شادی و آرامش نمی رسد، باید استغفار کند. یعنی روح آلوده است، پس باید آلودگی روح را پاک کنید تا مانع از راه شما برداشته شود.

این نص قرآن است که خدا مشکلات اقتصادی، روحی، روانی و معنوی را با استغفار حل می‌کند. مشکلات مال گناهان و آلودگی و توهمات و تخیلات بد و دیدنی و شنیدنی های زشت ماست که روح را سنگین می کند.

حضرت امیر (علیه‌السلام) می فرمایند:« سلاحُ المُذنِبِ الاستِغفارُ [2]= حربه گنهكار، آمرزش خواهى است». با این سلاح  شما موانع را نابود می کنید و از سر راه بر می دارید. پیامبری که معصوم است،‌ می فرماید، در اثر ارتباط با مردم گرد و غباری روی قلب من می نشیند که هر روز باید 70 مرتبه استغفار کنم. پیامبری که عین عصمت است، ارتباطات با مردم او را سنگین می کند. ما که معصوم نیستیم، در روز چندبار باید استغفار کنیم؟

یکی از بهترین ذکر ها ذکر «یاغفور» است که مثل سلاح شماست و می توانید در هر وقت از شبانه روز که حال خوبی دارید و تمرکز دارید، این ذکر را بگویید. به خصوص شب و در رختخواب، گفتن این ذکر کارگشاست. مثل استحمام قبل از خواب است. وقتی شما قبل از خواب استحمام می کنید، فردا با نشاط از خواب بیدار می شوید. 

علی (علیه السلام) فرمودند:« لا شَفیعَ أنجَحُ مِن الاستِغفار[3] = هیچ شفیعى، مؤثرتر از آمرزش خواهى نیست». هیچ شفیعی نجات دهنده تر از استغفار نداریم. اگر می خواهید شفیع داشته باشید، باید مرتب استغفار کنید. با استغفار انسان از بدی ها تخلیه می شود و خواب های خوب می بیند. خداوند بنده های گناهکارش را دوست دارد و دو اسم قشنگ در دعای جوشن کبیر است که مخصوص ما گناهکاران است، یکی «ملجا العاصین=ای پناه گناهکاران»‏ و «اله‌العاصین = اله گناهکاران» خداوند ملجأ و اله معصیت کاران است و آنها را که توبه می کنند دوست دارد:«ان الله یحب التوابین».

حضرت دعا را با ساختار ریاضی ما تنظیم کرده است. همین طور بی حساب نیست که یک سری الفاظی گفته شود. وقتی می خواهید نفس شما باز شود و چیزی دریافت بکنید، چه در خواب و چه در بیداری، باید سطح استغفار را بالا ببرید. به زندان ها نگاه کنید. چه آدم هایی که چه موفقیت هایی داشتند. ولی به خاطر نداشتن استغفار به خاک سیاه نشستند. هر چیز را می خواهید خیر و برکت پیدا کند، باید استغفار کنید. توبه و استغفارِ با توجه و تمرکز گره ها را باز می کند.

هر گرفتاری و مشکلی که در بیرون است،مال گیرها و گرفتاری‌های درون ماست. به همین دلیل حضرت علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند:«مَنْ أَصْلَحَ سَرِیرَتَهُ أَصْلَحَ اللَّهُ عَلَانِیَتَهُ‌[4] = آن‌كس كه درون و باطن خویش را اصلاح كند، خداوند ظاهرش را اصلاح مى‌نماید». هر کس باطنش را اصلاح و زیبا کند، خدا بیرونش را هم اصلاح می کند. این رمز است که حضرت بیان می کنند. ایشان روی قله خلقت نشسته و از یک قانون در نظام خلقت حرف می زند.

«اللّهُمَّ إِنِّی أَمْسَیْتُ لَكَ عَبْداً داخِراً لاَ أَمْلِكُ لِنَفْسِی نَفْعاً وَلا ضَرّاً وَلا أَصْرِفُ عَنْها سُوءً ، أَشْهَدُ بِذلِكَ عَلى نَفْسِی ، وَأَعْتَرِفُ لَكَ بِضَعْفِ قُوَّتِی ، وَقِلَّةِ حِیلَتِی ، فَصَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَأَنْجِزْ لِی مَا وَعَدْتَنِی وَجَمِیعَ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِناتِ مِنَ الْمَغْفِرَةِ فِی هذِهِ اللَّیْلَةِ...»

ما بیش از هر دعا و ذکری احتیاج به استغفار داریم. نداشتن استغفار آلودگی می آورد. چطور بدن وقتی آلوده می شود، تعادلش را از دست می دهد، روح هم همینطور تعادلش را با آلودگی ها از دست می دهد و کارهایی می کند که در باور آدم نمی گنجد.

« أفضَلُ التوسُّلِ الاستِغفارُ[5] = بهترین توسّل، استغفار است». توسل یعنی وسیله گیری‏، یعنی با یک وسیله به درگاه خدا رفتن. بهترین وسیله که تو را وصل می کند، استغفار است. حتی وقتی که می خواهی به امام زمان و فاطمه زهرا و ... (علیهم السلام) توسل کنی، اول استغفار کن. حرم می روی، اذن دخول می خوانی، قبل از آن باید استغفار کنی و از خدا توفیق بخواهی. یکی از اسم های خداوند «موفِق» است، موفق یعنی توفیق دهنده. اسم های دیگر خداوند «معین» و «ناصر» است. پس برو درِ خانه ی خدا، زیرا منشأ قدرت و عزت و موفقیت خداست.

هر سه شب باید این دعا را بخوانیم. این دعا خیلی دقیق است. «اللّهُمَّ إِنِّی أَمْسَیْتُ لَكَ عَبْداً داخِراً = من شب کردم در حالی که بنده ی خوار تو هستم». من بنده ی فقیر و ضعیفم.‏ خدایا به من بده، من بنده ی مسکین تو هستم. «مسکین» یعنی ساکن از «سکن» می آید، یعنی «زمین گیر». من بنده مسکین و زمین گیر تو هستم. چون من زمین گیر هستم، خدایا به من زمین گیر کمک کن. شما تا مسکنتت را پیش خدا نبری و قلدری و خودبینی داشته باشی و به مدرک تحصیلی و پارتی و تجربه ات مغرور شوی، گره سراغت می آید.

امام سجاد (علیه السلام) می فرماید:«انا اذل الاذلین = خدایا من از هر کوچکی کوچکتر هستم». خدایا اصلا من کی هستم که تو بخواهی به من غضب کنی. وقتی یک نفر دنیا و آدم ها را دید، کور می شود و گره سراغش می آید. اما با همه کاره دانستن خدا، و با استغفار مشکلات بهتر و زودتر حل می شود.  

برای مطالعه ی مطالب شب های احیاء ماه رمضان 96 کلیک کنید.

[1] - الكافی : ج 8 ص 93 ح 65 عن السكونی عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحارالأنوار : ج 95 ص 296 ح 10 .

[2] - غرر الحكم : 5562.

[3] - غرر الحكم : 10658.

[4] - پیام امام امیر المومنین علیه السلام، جلد : 15  صفحه : 408

[5] - غرر الحكم : 2887.