معنای نافله

اوّلین معنایی که از واژۀ «نافله» در روایت قرب نوافل برداشت می‌شود، نماز نافله است. امّا باید دانست که واژۀ «نافله»، منحصر به این معنا نیست وکلیّۀ مستحبّات و اعمال استحبابی نظیر انس با قرآن، نماز شب، مداومت به ذکر و خدمت به خلق خدا را شامل می‌شود.

سالکان الی‌الله برای انجام مستحبّات، اهمیّت ویژه‌ای قائل‌اند و امکان ندارد اعمال مستحب در زندگی و برنامۀ روزانۀ آنان وجود نداشته باشد و چنانچه نتوانند به بعضی از مستحبّات به صورت همیشگی عمل نمایند، دست‌کم گاهی به انجام آن می‌پردازند که از آن عمل، اعراض نکرده باشند.

از منظر فقه، اعراض و روی‌گردانی از مستحبّات خالی از اشکال نیست؛ بنابراین کسی که به طور کلّی از اعمالی نظیر نماز جماعت یا انس با قرآن اعراض دارد یا هیچ‌گاه نماز شب نمی‌خواند، در شمار متّقین به حساب نمی‌آید.

اگر سالک، بر انجام مستحبّات مداومت ورزد، به تدریج به جایگاهی می‌رسد که انجام مستحبّات نیز نظیر انجام واجبات، برای او ملکه می‌شود و خود‌به‌خود و به‌صورت ناخودآگاه اعمال مستحب را انجام می‌دهد.

کسی که خواندن نماز شب را برنامۀ ثابت شبانگاهی خود قرار دهد و هر شب سعی کند یک ساعت قبل از اذان صبح بیدار شود و به راز و نیاز با معبود خویش بپردازد، پس از مدّتی به جایگاهی می‌رسد که نیاز نیست نگران بیداری در دل شب باشد، بلکه خود‌به‌خود بیدار می‌شود. حتّی برخی از اولیای الهی به مقامی می‌رسند که ملائکه و اهل عالم ملکوت، آنان را برای نماز شب بیدار می‌کنند.

مرحوم آیت‌الله آشیخ عبّاس تهرانی می‌فرمود: در زمان طلبگی، اهل ملکوت مرا برای نماز شب بیدار می‌کردند؛ امّا نحوۀ صدا زدن آنان در شب‌های مختلف، متفاوت بود. گاهی با احترام کامل می‌گفتند: «آقا پاشو»، گاهی اسم من را صدا می‌زدند، گاهی نیز با عباراتی معمولی و بدون احترام بیدارم می‌کردند. آن عالم بزرگوار می‌گفت: دریافتم که علّت تفاوت در نحوۀ بیدار کردن من، اعمال روزِ من است؛ اگر در روز، ارتباط عاطفی با خداوند سبحان داشتم و به خوبی مراعات تقوا را می‌کردم، در عالَم ملکوت، «آقا» بودم و روزهایی که غفلت می‌کردم، حرمتی در بین ملکوتیان نداشتم.

در روایات داریم، کسی که از دنیا می‌رود، ملائکه، او را به پیشگاه خداوند متعال می‌برند و پس از آن، به جایگاهی که در قیامت برای خود تهیه کرده است، برمی‌گردانند. نحوۀ استقبال ملائکه از آنها، ارتباط مستقیم با نحوۀ عملکرد آنان در دنیا دارد. اگر اهل تقوا بوده‌اند، نزد ملائکه «آقا» و مورد احترام هستند تا محضر مقدّس خداوند برسند.

پایگاه اطلاع رسانی آیت الله مظاهری