مسیر و ترتیب مراحل دستیابی به «ایمان» چیست؟

علی (علیه السلام) فرمود: « ألعلمُ أولُ دلیلٍ وَ المعرفةُ اخرُ نهایةٍ= علم اولین راهنما است، ولی معرفت آخرین آخر و غایت است». یعنی معرفت پایان است. یعنی شما اول علم کسب می کنید، اما معرفت را آخر کسب می کنید. یعنی معرفت یک «شدن» است که در آخر کار، حاصل می شود.

این «شدن» چیست؟ علم عبارت است از دانایی، دانستن و دانش، اما معرفت، دارایی است. یعنی شما بعد از این که علم را کسب کردید، معرفت هم برایتان حاصل می شود. معرفت یعنی این که شما به عرفان می رسید. یعنی: شهود می کنید. یعنی: یقین دارید.

اگر در مرحله ی «علم» بمانیم، به معرفت دست نمی یابیم، زیرا معرفت یعنی دارایی، یقین و شهود

می دانیم که مرده با ما کاری ندارد؛ این علم است؛ راجع به این مقاله هم می نویسند؛ اما به این شهود و معرفت دست نیافته اند که مرده نمی تواند به ما ضرری بزند.

مثلاً یک خانمی شدیداً وسواسی بود. شوهرش او را آورده بود و می گفت او وسواسی است. بعد من شروع کردم مسائل شرعی وسواسی را بگویم؛ کمی از دشمن شناسی که به این موضوع مربوط است گفتم و فکر کردم الآن خیلی اثر می گذارد روی او. اما دیدم که گفت: البته من خودم این ها را بلد هستم و پایان نامه ام هم «راه های درمان وسواس» بوده است.

روشن شد که این خانم اطلاعات وسواسی بودن و مضرات آن را دارد، یعنی علم را دارد، اما «دارایی» که معرفت است را ندارد.

معرفت کِی حاصل می شود؟ زمانی که انسان علاوه بر فهم و درک علمی وسواس، بتواند در عمل هم آلوده به وسواس نشود. نه این که علم داشته باشد، اما در عمل نتواند از آن علم استفاده کند. یعنی معرفت است که ما را به عمل می رساند. معرفت یعنی «دارا شدن».

بدنم کی «دارا» است؟ زمانی که پلاکت ها و گلبول های سفیدم به قدر کافی قوی و خوب و زیاد شده باشند که وقتی میکروب وارد بدنم شد، آلوده نشوم؛ اگر واکسن نزده باشم، دارایی ندارم. پس دارایی که حاصلش «ایمان» است، در وجود ما این نقش را دارد که وقتی بیماری بیاید، نمی تواند ما را از کار بیاندازد. دارایی یعنی وقتی که آلودگی آمد، من آلوده نشوم.

مقام محمود جلسه اول