مرگی به نام «فُجأه»

جلسه گذشته حدیثی را خواندیم که اگر کسی با هر حالتی بمیرد، در همان حالت مبعوث می شود. بعثت و قیامتش همانطوری است. مثلاً سالانه در کشور ما هزاران نفر وقتی در اتومبیل می نشینند، دیگر پیاده نمی شوند، یا ده ها و صدها نفر که به شمال می روند، در دریا غرق می شوند. آنها اگر می دانستند که قرار است در دریا غرق شوند، یا از اتومبیل زنده پیاده نمی شوند، هرگز نمی رفتند.  ولی با شوق و ذوق می روند و از آن طرف هم وارد برزخ می شوند.

مرگِ ناگهانیِ مؤمن

مرگ فجأه برای آدم‌های مختلف فرق می‌کند. نبی اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) فرمود:«مَوتُ الفُجأةِ راحَةٌ للمؤمنِ، و أخذَةُ أسَفٍ للفاجِرِ[1] = مرگ ناگهانى براى مؤمن، مایه آسوده شدن است و براى گنهكار [جان ]گرفتنى خشم آگین».

مرگ ناگهانی برای مؤمن و آدم های خوب، به این معنی است که او نیازی به تصفیه و دست اندازها نداشته تا حسابش پاک شود. برای همین مؤمنین با یک مرگ ناگهانی در یک لحظه از فشار و گرفتاری و سکرات و عذاب‌های مرگ و مردن نجات می یابند. این به آن معنا نیست که آنهایی که مریض می شوند، گرفتاری دارند. این که اینها در رختخواب هستند، حتماً باید پاک بشوند. قبلاً گفتیم که خداوند برای بعضی از آنها یک درجاتی در نظر می گیرد. مثلاً در روایت داریم، خداوند برای بعضیها درجاتی در آخرت قرار داده که انسان بدون بیماری به آن نمی رسد. از این رو امام سجاد (علیه‌السلام) می فرماید، برای اینکه لذت این شخص بالا برود، مدتی قبل از مردن ممکن است، مریضش بکند. این به معنی کفاره گناهان او نمی باشد. چون درجاتی باید کسب کند، ناگزیر این سیر را باید بگذراند و ذره ذره از طبیعت کنده شده و خالص شود. بنابراین باید دقت کرد که چگونه تفسیر کنیم. حضرت می فرماید مرگ ناگهانی برای مؤمن راحتی است.

مرگ ناگهانی برای کافر و گناهکار نشانه ی خشم خداست

اما مرگ فُجأه برای کافر و گناهکارهای حرفه ای و تبهکاران یک دریافت خشمگینانه است. قرآن می گوید: یک دفعه یک فرشته به پشت او پس گردنی می زند و جانش را می گیرد. از آن طرف با سیلی فرشته­ ها از او استقبال می کنند. برای چنین افراد هم مرگ ناگهانی، یک لحظه است و در یک لحظه جانش را می گیرند، اما خشمگینانه می گیرند.

بنابراین مرگ ناگهانی برای هر کس یک معنایی دارد. معنای آن، شخصیت خود آدمهاست. شخصیت خود آدمها مرگ ناگهانی را نشان می دهد. این هم یکی از انواع موتهاست.

نبی اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود:«مَوتُ الفُجأةِ تَخفیفٌ علَى المؤمنینَ، و مَسخَطَةٌ علَى الكافِرینَ[2] = مرگ ناگهانى، تخفیفى است براى مؤمنان و خشم و سخط خداست بر كافران».

طبق این فرمایش، مرگ ناگهانی برای مؤمن تخفیفی است که خدا برای گناهانش می دهد. در واقع یک نوع آمرزش است؛ یک نوع هدیه است. اما برای کافر خشم و اخذ است. یعنی ناگهان طرف را می گیرند و می برند. پس باز برای مؤمن و کافر فرق دارد. بعداً نوع انتقال مؤمن را در شبهای بعد توضیح خواهیم داد که اصلاً شخصیت مؤمن مرگ او را شیرین می کند.

باز نبی اکرم (صلی الله علیه و‌آله) فرمود:«مَوتُ الفُجأةِ راحَةٌ للمؤمنِ و حَسرَةٌ للكافِرِ[3] = مرگ ناگهانى براى مؤمن مایه آسوده شدن است و براى كافر مایه دریغ و حسرت».

مرگ فُجأه برای کافر مایه حسرت است. چرا مایه حسرت است؟ برای اینکه فرصت ندارد کاری انجام بدهد زیرا در مستی ها و در نقشه­های خودش غرق است.

بعد از شهادت امام صادق علیه السلام، قاتل حضرت به خزانه دارش گفت: چقدر در خزانه داریم؟ گفت: به قدری که هزار سال بخورید. گفت: همه ­اش هزار سال؟ بعدش چی؟ فردای آن روز به درک واصل شد. مرگ ناگهانی برای آدم مجرم حسرت است.

یعنی نشسته دارد نقشه گناه، تبهکاری، نزول­ خواری و معصیت می ریزد، هنوز به آنجا نرسیده، در مسیرِ راه او را می برند. قصد معصیت خدا و نافرمانی خدا را داشته که یک دفعه او را برمی دارند و به آنطرف می برند. اصلاً خودش هم باور نمی کند؛ ولی یک دفعه می بیند در یک عالم دیگر و در یک فضای دیگر است. در فضایی که در آن چیزهای دیگری از او می خواهند و این مشغول چیزهای دیگر است. خیلی بد است آدم اینگونه بمیرد. بدون انس با آخرت، بدون محبت با خدا، بدون محبت اهل بیت یک دفعه او را بردارند و به فضایی ببرند که اصلاً هیچ انسی با آنجا ندارد.

مرگ/ مرگ فُجأه

[1] - كنز العمّال : 42703 .

[2] - كنز العمّال : 42775 .

[3] - مكارم الأخلاق : 2/327/2656 .