مؤمن منفعت آور است

بحث در شخصیت شناسی انسان حقیقی است. انسانی که از نظر قرآن دارای باطن انسانی است و از او به «مؤمن» یاد می شود.

بررسی شخصیت مؤمن، یک بحث توصیفی نیست، بلکه بحث معرفتی است. از توجه و دقت به این که خداوند فقط «مؤمنین» را به عنوان انسان می پذیرد، در می یابیم که شخصیت شناسی مؤمن چقدر ضرورت دارد.

ما اگر آن گونه که خدا می گوید نباشیم و برای رسیدن به آن مقام تلاشی نکنیم، دچار خسران هستیم و گرفتاری های دنیوی و اخروی آن را باید خود به دوش بکشیم.

در روایات، ویژگی های مهمی برای «مؤمن» معرفی شده است. به عنوان نمونه، نبی اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «المؤمنُ مَنْفَعةٌ. إنْ ماشَیْتَهُ نَفعكَ و إنْ شَاوَرْتَهُ نَفعكَ و إن شَاركْتَهُ نَفعكَ و كلُّ شَیءٍ مِن أمرِهِ مَنْفعةٌ [1]= مؤمن منفعت است. اگر با او راه بروى، به تو سود مى رساند؛ اگر با وى مشورت كنى، به تو بهره مى رساند؛ اگر با او شراكت كنى، به تو فایده مى رساند. همه چیز و همه كار مؤمن سود است».

مؤمن در همه حال سودآور است و از نزدیکی به او کسی ضرر نمی بیند. در مسائل مختلف همچون ازدواج، شراکت، همراهی، مشورت و ... آسیبی از جانب او به انسان نمی رسد.

اختلاف و درگیری زمانی است که قواعد ایمانی زیر پا گذاشته می شود. انسان مؤمن همه احوالش برای انسان خیر است. اگر با وی مشورت کنید، مشورتش برای شما نفع دارد، یعنی چیزی را پنهان نکرده و به تو خیانت نمی کند.

او روحیه ی شورایی دارد و در مشورت، درک درستی از مسائل دارد و به خواسته های نوجوانان و جوانان اهمیت می دهد. همان طور که پیامبر مشورت می کرد و به نظر دیگران احترام می گذاشت، مؤمن نیز این گونه است.

مؤمن نرم خو است و تیزی و تندی زبان ندارد؛ حساسیت بیهوده ندارد و همیشه زمان شناس است. در روابط اجتماعی اش همه از او سود می برند.

 اگر با وی همراهی کنید، همراهی با وی نفع و خیر است و اگر با وی مسافرت کنید، خیر و منفعت عاید شما می شود.

به طور کلی هر ارتباطی با مؤمن داشته باشید، بازنده نیستید.

نگاه مؤمن، نگاه الهی و انسانی است

حال چرا مؤمن این گونه است؟ آیا وضعیت ایمانی ما هم این گونه است یا خیر! این سؤالی است که باید به آن پاسخ

داد.

مؤمن از بخش های (حسی، خیالی، وهمی و عقلی) به کسی نگاه نمی کند. مثلاً در ارتباطات اجتماعی هیچ وقت جنبه مادی، مالی یا جنسی انسان ها را در نظر نمی گیرد، بلکه نگاه کاملاً ایمانی و جاودانه دارد. حتی به حیوانات و اشیاء هم نگاه الهی دارد و نفع و خیر به آنها می رساند. موجودات عالم همه در کنار او امنیت دارند.

از مهم ترین معیارهایی كه مؤمن برای معاشرت و ارتباط با دیگران لحاظ می كند، قاعدۀ «هوانت» است. او حتی در ذهنش هم به کسی خیانت نمی کند و وعده دروغ به کسی نمی دهد. او از خدا حیا می کند که بخواهد آسیبی به کسی برساند. از این رو، در ارتباطاتش با دیگران براساس دو اصل رفتار می کند:

1. «هو انت= او خود تو هستی»
2. در امتیازدهی ها بدتر از خودش سراغ ندارد.

از امام صادق (علیه السلام) نقل است: «وَ مَنْ ذَهَبَ یَرى‌ أَنَّ لَهُ عَلَى الآخَرِ فَضْلًا فَهُوَ مِنَ الْمُسْتَكْبِرِیْنَ[2]= كسى كه براى خود بر دیگرى امتیاز قائل است، از مستكبران است». از این رو، مؤمن خودبرتربینی و خودشیفتگی ندارد. هر چقدر هم کمالات داشته باشد، در حملات شیطانی، با سپر بزرگ الحمدلله از خود دفاع می کند. چون او همه کمالاتش را از خدا می بیند، نه از خود.

مؤمن، شیرین و نرم خو است

نبی اکرم (صلی الله علیه وآله) به یکی دیگر از ویژگی مؤمن اشاره می کند و می فرماید: «المؤمنُ الّذی نفسُهُ مِنهُ فی عَناءٍ و النّاسُ فی راحةٍ= مؤمن كسى است كه نفْسش از او در رنج و سختی است. ولى مردم از او در آسایش اند».

یعنی مؤمن خودش را به زحمت می اندازد تا دیگران به زحمت نیفتند. او خوش دل و بزرگوار است. مثل عسل شیرین است و همه را بهتر از خود می بیند.

او از صفات بد اخلاقی همیشه به دور است؛ درندگی، حسادت، خودشیفتگی و سوءظن ندارد و بد کسی را نمی‌خواهد. تنبل نیست و  تمام شادی و آرامشش در این است که بخش های دیگرش را کنترل می کند تا دیگران در آسایش باشند. اگر قرار است کسی از دست او در رنج باشد، سایر بخش های وجودی خودش است. او همیشه در حال کنترل نفسش است.

در فرمایش دیگری از حضرت، مؤمن را این گونه معرفی می کند: «المؤمنُ یأكُلُ بشَهوَةِ عِیالِهِ و المنافقُ یأكُلُ أهلُهُ بشَهوَتِهِ= مؤمن به اشتهاى خانواده خود غذا مى خورد و منافق، خانواده اش به اشتهاى او غذا مى خورند».

یکی از خاصیت های مؤمن این است که طبق میل اهل خانواده خود و آنهایی که با او زندگی می کنند، غذا را انتخاب می کند. او این گونه نیست که فقط حرف خودش باشد.

در امور دیگر نیز همین طور است. مثلا در سفر و تفریح، بر خودش سخت می گیرد، نه بر دیگران. ملاک او در امر واجبات و ضروریات و سایر امور زندگی، خداست. تحمیل و زوری بر کسی ندارد و تحمل شنیدن جواب منفی در او خیلی بالاست.

او روح ایثار و فداکاری دارد، از خودگذشتگی دارد. این مسئله، در جبهه بسیار دیده می شد. رزمنده ها همیشه تلاش می کردند که برای همدیگر خدمتی انجام بدهند. «فرشته ها ظرفها را شسته اند» در میان آنها معروف بود.

مؤمن اگر رئیس شد یا به قدرت رسید، کریمانه برخورد می کند. یعنی همه از وجود او بهره می برند. چون به مهمترین اسم خدا یعنی «رحمن» نزدیک شده ا ست.

رشد انسانی یعنی تجلی اسم شریف «الرحمان» در انسان. مؤمن نیز برخوردار از این اسم شریف است. هر چه به ایمانش افزوده تر شود، مهربان تر می شود و تجلی این اسم در وجود او باعث می شود خصوصیات رحیمی پیدا کند و با مؤمنین ویژه مهربان تر باشد و کریمانه و متواضعانه تر برخورد کند.

[1] . محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج1، ص455.

[2]. همان، ج10، ص18.