عوامل عزت در کلام امام محمد باقر علیه السلام

عناوین مورد بحث در این جلسه:

• عزیز شدن در آسمان موجب عزت دنیا می ­گردد.
• انسان هشیار دیگران را در طاعت از خویش موفق تر و در معصیت، پرهیزگارتر می داند.
• تمسک به حق باعث عزت و ترک آن مایه ی ذلت است.
• یکی از راه ­های کسب بزرگی و عزت "عفو" می باشد.

خلوت با خدا

عزیز شدن در آسمان موجب عزت دنیا می ­گردد. انسانی که برای خدا و خانواده آسمانی حرمت قائل است، از حرم های زمانی و مکانی برای تنهایی با معشوقش غفلت نمی­ کند. علاوه بر صفای روح، صبر لازم برای گذران همّ و غم دنیا را نیز کسب می نماید.

انصاف با مردم

امیرمؤمنان علی علیه السلام می ­فرمایند:

 «اَلا إنّه مَن یُنصفُ الناسَ مِن نفسِه لَم یزده اللّه إلاّ عزّا؛ آگاه باشید که هر کس که با مردم با انصاف رفتار کند خداوند به او اضافه نمی کند مگر عزت».

انسان منصف روی نفس خود پا گذاشته و دیگران را بر خود ترجیح می دهد. قاعده «هُوَ أنت» انگیزه انسان منصف را تقویت می نماید. انسان هشیار دیگران را در طاعت از خویش موفق تر و در معصیت، پرهیزگارتر می داند؛ و در همه جایگاه ها در برخورد با دیگران انصاف را رعایت می نماید.

برای کاربردی شدن این قاعده کافی است چند نکته را در نظر داشته باشیم:

1. انسان خود را در جایگاه مقابل گذاشته و رفتارش را متناسب با الگویی نماید که خود آن را می پسندد.
2. با پذیرش اشتباهات خودمان و عدم اصرار بر تفکر یا عمل نادرستی که از ما ساطع شده است، دیگران را از خود نرنجانیم.
3. خودشیفته نباشیم زیرا طبق کلام مولایمان علی علیه السلام تعداد انسان هایی که کینه شخص خودشیفته را به دل می گیرند، زیاد می شود.
4. از موقعیت خانوادگی یا اجتماعی خود برای پیشبرد اهداف شخصی خویش استفاده نکنیم.
5. در هر جایگاهی در ازای محبت و توجه دیگران، همواره سپاسگزار باشیم.
6. توحید را در خود تقویت نماییم. انسان موحد در ازای رعایت شرایط اطرافیان، احساس کمبود و ضعف نکرده و می تواند همواره منصف باشد.

تمسّک به حق

حضرت امام حسن عسگری علیه السلام دانه دیگری از تسبیح عزت را کامل کرده و می فرمایند:

«ما تَرَكَ الْحَقَّ عَزیزٌ الّا ذَلَّ وَ لا اخَذَ بِهِ ذَلیلٌ الّا عَزَّ؛ هیچ عزیزی حق را رها نمی کند مگر اینکه حتماً ذلیل می شود و هیچ ذلیلی به سمت حق نمی رود مگر اینکه عزیز می شود».

تمسک به حق باعث عزت و ترک آن مایه ی ذلت است. ترک واجبات برای رسیدن به هوس های بخش های پایینی موجبات ذلت را فراهم نموده و نگه داشتن حرمت عقل و فوق عقل باعث عزت انسان می گردد. انسانی که کودک عزیز روان خویش را گرامی نداشته، نفس را بر خویشتن مسلط کرده و خوار می گردد. احساس حقارت او تا آنجا پیش می رود که طبق فرموده قرآن از خشم مردم بیشتر از خشم خدا می ترسند و نه تنها در آسمان که در پیش چشم دیگران نیز خوار می گردند.

عفو و بخشش

نبی اکرم صلی الله علیه و آله می فرمایند:

«مَنْ عَفى‌ عَنْ مَظْلَمَةٍ ابْدَلَهُ اللَّهُ بِها عِزّاً فِى الدُّنْیا وَ الْاخِرَةِ؛ کسی که عفو کند از ستمی که به او شده، عزت دنیا و آخرت نصیبش خواهد شد».

عفو خداوند شامل کسانی می­ گردد که خود اهل بخشش باشند. مغفرت مرتبه بالاتری از عفو می باشد و شخص نه تنها طرف مقابل را می بخشد؛ بلکه رابطه اش را نیز با او قطع نمی کند. انسان ­های کینه­ توز نه تنها دنیا را به کام خود و دیگران تلخ کرده فشار قبر زیادی برای خود ذخیره می نمایند. لذا یکی از راه ­های کسب بزرگی و عزت "عفو" می باشد.

از حضرت امام صادق علیه السلام روایت دیگری در این مورد داریم که می فرمایند:

«ثَلاثَةٌ اُقسِمُ بِاللّه ِ أنَّها الحَقُّ: ما نَقَصَ مالٌ مِن صَدَقَةٍ و لا زَكاةٍ، و لا ظُلِمَ أحَدٌ بِظُلامَةٍ فقَدَرَ أن یُكافِیَ بِها فكَظَمَها إلاّ أبدَلَهُ اللّه ُ مَكانَها عِزّا، و لا فَتَحَ عَبدٌ عَلى نَفسِهِ بابَ مَسألَةٍ إلاّ فُتِحَ عَلَیهِ بابُ فَقرٍ؛ به خدا قسم، سه چیز حق هست: مال شما با صدقه (انفاق مستحبی) و زکات (انفاق واجب) کم نمی­ شود، و هیچ بنده ­ای مظلومی که بتواند احقاق حق کرده ولی گذشت می­ کند مگر اینکه خداوند این بخشش را تبدیل به عزت می نماید. هیچ بنده ای باب درخواست را به روی خود باز نمی کند مگر اینکه خداوند باب فقر را به روی خود باز کند».

عوامل عزت از کلام امام محمد باقر علیه السلام

از امام باقر (علیه­السلام) در همین خصوص می فرمایند:

«ثَلاثٌ لا یَزِیدُ اللَّهُ بِهِنَّ الْمَرْءَ الْمُسْلِمَ الّا عِزّاً: الصَّفْحُ عَمَّنْ ظَلَمَهُ، وَ اعْطاءُ مَنْ حَرَمَهُ، وَالصِّلَةُ لِمَنْ قَطَعَهُ؛ سه چیز هست که خدا به خاطر آن­ها به مسلمان اضافه نمی­ کند مگر عزت، دوستی و مهربانی کردن با کسی که به تو ظلم کرده، دادن به کسی که تو را محروم کرده و صله رحم با کسی که با تو قطع رابطه کرده است».

مربی ما الله و اهل بیت علیهماالسلام می باشند نه اشخاصی که در حق ما بدی کرده ­اند. دقت کنیم رفتار دیگران دل های ما را آلوده نکند. اسم «مُبَدِّل» را در خود تقویت نموده تا آتش هایی که از دیگران به سمت ما می آید تبدیل به نور کرده و به ایشان برگردانیم.

مطالب بیشتر:

پای درس استاد

مجموعه سخنرانی های استاد محمد شجاعی

مجموعه کتابهای استاد محمد شجاعی