عاملِ خطرناکی که غفلت ساز است

طبق آیات متعدد قرآن، یکی از بزرگترین موانع انسان در مسیر حرکت به سوی الله (صراط مستقیم) یک وجود حقیقی و خارجی به نام شیطان است که در تمام حالات مختلف انسان (حتی در خواب) به او حمله نموده و با تولید انواع افکار منفی او را از حرکت در این مسیر ساقط می‌نماید. در میان هجوم این حمله‌ها (راست، چپ، عقب، جلو) تنها انسان‌هایی می‌توانند جان سالم به در برند که اساساً به این حمله‌ها اهمیتی نداده و ذهن، نفس خود را در آن‌ها درگیر ننمایند. چنین انسان‌هایی در تمام لحظات زندگی خود، قدرتمند، شاد و آرام زندگی می‌کنند.

گروهی از انسان‌ها که به کدورت‌های میان خود و دیگران دامن زده و حاضر به رها نمودن ذهن خود از آن نمی‌باشند و یا بزرگ‌بینی گناهان گذشته خود، توان توبه را از خود سلب نموده و راهِ آشتی با خدا را به روی خویش می‌بندند آگاه باشند که در دام حملاتِ از عقب شیطان گرفتار شده و اسیر مانده‌اند.

و یا گروهی که دائماً دلهره‌ها و اضطراب‌های گوناگون آینده را در قلب خود جای داده و توان رها شدن از آن را ندارند،گرفتار حمله‌هایِ از جلو شیطان می‌باشند.

آنان که با وسوسه‌های گوناگون شیطان تن به معصیت داده و یا در گناهی خاص اصرار می‌ورزند، شکست خوردگان در حمله‌های از سمت چپِ او می‌باشند.

تنها کسانی قادرند به سرعت ذهن خود را از حملات شیطان خالی کرده و به حرکت خود ادامه دهند که به الله ایمان آورده، غیب را باور نموده‌اند و به سمت قربِ به الله در حال حرکتند.

الله، مربیِ (ربّ) انسان‌سازِ ما در باشگاهِ انسان‌سازیِ دنیاست. او شیطان را از دریچه ربوبیت خویش به عنوان یک نیروی مخالف در این باشگاه قرار داده است تا انسانها به وسیله مخالفت با او و مقاومت در برابر پذیرفتنِ حملاتش، قدرت گرفته و مراتب رشد را طی نمایند. خوب است بدانیم که با چنین نگاهی، حتماً تمام حملات شیطان به نفع انسان خاتمه یافته و بر قدرت و میزان قرب او خواهند افزود.

اما یکی از خطرناکترین حملات شیطان که تا کنون بیشترین ضربه را بر پیکره‌ی اسلام وارد نموده است، حمله از سمت راستِ شیطان است. دستمایه شیطان در این نوع حمله خوبی‌ها و کمالات گوناگونِ انسان (تقوا، عبادت، جهاد، سوابق خدماتی، سوابق علمی و ...) است. شیطان درست در زمانی که از انحراف کسی در سه حمله دیگر ناامید می‌گردد، موانع معنویت را از سر راه او برداشته و او را به سمت جذب نور و کمالات دعوت می‌نماید. سپس بعد از طی مراحلی از مراتب کمال، او را از سمت راست مورد حمله قرار داده و به خودبینی و خودشیفتگی مبتلا می‌گرداند. به طوری که کمالات را از خود دیده و از الله غافل می‌گردد و بدین ترتیب از صراط مستقیم در پرتگاه آتش سقوط می‌یابد.

برای شیطان این نکته که انسان به واسطه کدام نوع از حمله‌ها به دوزخ وارد گردد، اساساً اهمیتی ندارد. تنها مسئله مهم برای او، انحرافِ انسان از صراط و سقوطش در جهنم است. او از هر کدام از حمله‌ها که بتواند، برای بر هم زدن تعادل انسان در صراط استفاده نموده و او را به شقاوت می‌رساند.

تفاوت حمله از سمت راست با سه حمله دیگر در آن است که سه حمله اول با حجاب‌های ظلمانی بر انسان عرضه می‌گردند و قابل رؤیت و تشخیص‌اند. اما در حمله از سمت راست انسان به واسطه کمالات نورانی زمین خورده و به جهنم می‌رسد.

هر انسانی به واسطه هر کمالی که در او وجود دارد، ممکن است به خودشیفتگی و خودبینی دچار گردد. تنها مراقبه مداوم است که می‌تواند انسان را (حتی ذوی الالباب) را از این خودشیفتگی‌ها نجات دهد. فراموش نکنیم که تمام انسان‌ها برای حفظ تعادل خود در صراط، به مراقبه نیازمندند و هیچ انسانی از این قانون مستثنی نمی‌باشد. پیامبر اکرم «صلی الله علیه و آله و سلم» می‌فرمایند:

«لو لم تذنبوا، لخشیتُ علیکم هو اکبر من ذلک، العُجب...»

اگر گناه نکنید، از بدتر از گناه برایتان می‌ترسم؛ عُجب، عُجب (خودبینی)

برگرفته از مباحث انسان شناسی، استاد محمد شجاعی

مطالب بیشتر:

مجموعه سخنرانی های استاد شجاعی

مجموعه کتاب های استاد محمد شجاعی

پای درس استاد