شرح خطبه توحیدی امام رضا(ع) (۳)- فراز بیست و هشتم

دینداری، میوه ی معرفت است. بنابراین علت تمام ضعف ها، در هر شاخه ای دینداری، ضعف در معرفت است. ضعف در نماز، ضعف در خمس، ضعف در رعایت حجاب و حدود شرعی، ضعف در رعایت اخلاق و ...

به گزارش منتظران منجی «عج»، در جلسه یازدهم «شرح خطبه امام رضاع (۳)»، استاد محمد شجاعی به  ادامه بحث پرداختند که شرح آن در زیر می آید:

فراز بیست و هشتم: لا دیانه الا بعده معرفه و لا معرفه الا باخلاص و لا اخلاص مع التشبیه و لا نفی اثبات الصّفات التشبیه. هیچ دیانتی، جز بعد از شناخت، حاصل نمی شود، و هیچ شناختی جز بعد از اخلاص بدست نمی آید، و با تشبیه اخلاصی وجود ندارد و با اثباتِ صفات برای خداوند، نمی توان تشبیه را نفی کرد.

1- لا دیانه الا بعد معرفته؛

امام رضا علیه السلام، اصلی مهم را در این فراز بیان می فرمایند، هیچ دیانتی نیست مگر بعد از معرفت.

دینداری، میوه ی معرفت است. بنابراین علت تمام ضعف ها، در هر شاخه ای دینداری، ضعف در معرفت است. ضعف در نماز، ضعف در خمس، ضعف در رعایت حجاب و حدود شرعی، ضعف در رعایت اخلاق و ...

معرفت، یعنی شناخت جزئی و دقیق چیزی، بگونه ای که قلب انسان استوار و محکم گردیده و در های تردید بر آن بسته شوند. هر چه خوراک های معرفتی بیشتر شود، سطح معرفت بالاتری برای انسان حاصل شده و دیانتش نیز بیشتر می شود؛

الظاهرُ عنوان باطن.  (ظاهر = دیانت) (باطن= معرفت)

2- ولا معرفه الا باخلاص؛

واژه ی اخلاص به معنای پاک شدن یا پاک کردن چیزی از زوایدِ نابه جاست. خرافه ها، افکار غلط، شناخت های بی پایه و اساس، سنت های غلط، و ... موانعِ اساسی در کسبِ شناخت صحیح (معرفت) در انسان می باشند. برای رسیدن به معرفت صحیح ابتدا باید این زواید نا به جا را حذف کرد. از همین روست که اسلام تزکیه را بر تعلیم مقدم می داند؛ ... و یزکیهم و یعلّمهم الکتاب

دینداری صحیح = تعلیم + تزکیه

تعلیم = کسب معرفت صحیح و توحیدِ خالص بدون تشبیه

تزکیه= حذف معرفت غلط و شرک آمیز + ترک معاصی، شهوات، وابستگی ها

3- و لا اخلاص مع التشبیه:

ما هرگز نمی توانیم به معرفت صحیح (توحید خالص) دست یابیم مگر آنکه اولین و مهمترین فکر خلاف که تشبیه خداوند است را از ذهن خویش، پاک کنیم. تصوراتِ اشتباه انسان از خداوند، او را به معرفت نادرستی از خدا می رساند که سرچشمه ی تمام ارتباطات، رفتارها و انتخاب های نادرستش می باشد. چنین انسانی در عینِ داشتن ایمان، نه شاد است و نه آرام. چرا که اساساً به خدایی ایمان دارد که ساخته ی ذهن خودش می باشد که پروردگاری که رب العالمین و کمال مطلق و منبع تمام شادی ها و آرامش هاست.

4- و لا نفی إثبات الصفات التشبیه:

گفتیم که یکی از افکار غلط، تشبیه خداوند به مخلوقات است، برای حذف تشبیه، باید به این قدرت برسیم که صفاتی را که در مخلوقات هست و نشانه ی ضعف در آنها می باشد را به خداوند نسبت ندهیم، چرا که تمام ضعف ها و محدودیت ها مربوط به تجلیات خداوند بوده و در ذاتِ مطلقِ او راه ندارند.