شرح خطبه توحیدی امام رضا(ع) (۳)- فراز بیست و سوم

معنای ربّ بودن از آن اوست هنگامی که تربیت شونده ای وجود نداشته باشد و حقیقت الهیت و معبود بودن برای اوست، هنگامی که هیچ خداپرستی نبود. او عالم بود، در حالی که معلومی وجود نداشت. و خالق بود، در حالی که مخلوقی وجود نداشت. و برای او بود معنای شنیدن و هنوز شنیده شده ای نبود.

به گزارش منتظران منجی «عج»، در جلسه ششم «شرح خطبه امام رضاع (۳)»، استاد محمد شجاعی به  ادامه بحث پرداختند که شرح آن در زیر می آید:

فراز بیست و سوم: له معنی الربوبیّه اذ لا مربوبٌ و حقیقه الاهیه، اذلا مألوه، و معنی العالم و لا معلوم و معنی الخالق و لا مخلوق و تأویل السّمع و لا مسموع.

معنای ربّ بودن از آن اوست هنگامی که تربیت شونده ای وجود نداشته باشد و حقیقت الهیت و معبود بودن برای اوست، هنگامی که هیچ خداپرستی نبود. او عالم بود، در حالی که معلومی وجود نداشت. و خالق بود، در حالی که مخلوقی وجود نداشت. و برای او بود معنای شنیدن و هنوز شنیده شده ای نبود.

امام رضا «علیه‌السلام» در این فراز به تفکر جاهلانه خاتمه داده و حقیقت را روشن بیان می فرماید. عقیده ی بسیاری از صاحبان علم بر آن بود که خداوند به اقتضای اسماء خود، مجبور است که دائماً خلق نماید. به این معنا که خداوند از آنجا که کریم است، رحمان است، جواد است، خالق است و رحیم است و ... بالاجبار باید دست به خلق موجودات بزند.

اما امام رضا «علیه‌السلام» درست در نقطه ای از خطبه که ذهن مخاطبان را به تصویر شفافی از خداوند رسانده و بر قدرت درک شان افزوده است، به روشنی خط بطلان بر این تفکر کشیده و حقایق را بیان می کند؛ کمالات خداوند با ذات او یکی بوده و هست، چه خلق کند، چه خلق نکند، او ذاتاً عالم است، چه معلومی وجود داشته باشد، چه نداشته باشد. او ذاتاً سمیع است، چه شنونده ای برایش وجود داشته باشد، چه نداشته باشد. سمیع به معنای شنواست، نه دارنده ی گوش. خداوند با ذات خویش می شنود نه با گوش.

پدیده ی خلق از جانب خداوند، تنها به اراده ی او بر می گردد. هرگاه اراده کند، خلق می کند، و هرگاه نخواهد، خلقی صورت نمی گیرد، ولی او همچنان ذاتاً خالق خواهد بود.