سينما و دنيای پس از رخداد آخرالزمانی

بخشی از فیلم های سینمایی سعی در ترسیم دنیای پس از رخداد آخرالزمانی دارد. معمولاً « دنیای پسارستاخیز » (1) که پس از واقعه برجای مانده است، دارای مشکلات فراوان انسانی است، ویرانی تمام آن را فراگرفته و جهان از جهت تمدن، به سال های پیشین، بازگشت کرده است. انسان های باقی مانده، امید خود را از دست داده اند و داشته های اندک انسانی از دنیای قدیم در معرض تهدید و نابودی قرار دارد. معمولاً فیلم ها خبر از منجی جدیدی برای جهان دارند، تا امید و انسانیت را به میان بازماندگان برگردانند.
قسمت آخر مجموعه فیلم های « نابودگر » زمان پس از فاجعه ی انسانی به واسطه ی جنگ اتمی را نشان می دهد که عامل آن ماشین ها بوده اند. دنیای جدید، فضایی هولناک و وحشت بار است. انسان های باقی مانده نیز به بردگی ماشین درآمده اند و فقط عده ی اندکی در گروه مقاومت علیه ماشین ها مبارزه می کنند. آن ها در شهری دور از ماشین ها با سیستم امنیتی بسیار پیشرفته، خواستار ادامه ی حیات و نابودی ماشین ها هستند؛ امری که در داستان فیلم، به زودی محقق نخواهد شد.
داستان فیلم « کتاب ایلای » (2) هم در دوره ی پس از فاجعه ی اتمی آخرالزمانی روایت می شود. انسان ها دچار پوچی و سردرگمی شدیدی شده اند و تنها راه نجات آن ها از این وضع، آموزه های انجیل معرفی می شود. فردی که تطبیق زیادی با نگرش موجود در فرقه ی « مورمون » (3) یا « کلیسای عیسی مسیح علیه السلام قدیسانِ آخرالزمان » (4) دارد، (5) و همانند انبیاء در این فرقه، الهامی برای یافتن آخرین نسخه ی انجیل دریافت می کند و در این راه، آن قدر مقاومت می کند تا این نسخه را برای حفظ و تکثیر انبوه به محل نگه داری در غرب ببرد. در این دوران آب و نیازهای اولیه از گران بهاترین چیزها محسوب می شوند و عده ای شرور به دنبال کسب آخرین نسخه ی انجیل برای حکومت بر انسان ها هستند.
در گفت و گوی میان شخصیت های فیلم بحثی درباره جنگ آخرالزمانی گذشته به میان می آید، آن ها می گویند انجیل و دین در شروع جنگ نقش داشته اند. سازندگان فیلم قصد دارند دینی بودن جنگ آخرالزمانی را در این بخش فیلم به مخاطب انتقال دهند.
نکته ی استثنایی فیلم این است که در دنیای پس از رخداد آخرالزمانی، انجیل و دین، راه گشای مردم است و البته این رویداد در حالی مطرح می شود که قرآن، تورات و کتب دیگر آسمانی در کتابخانه موجود بوده است؛ اما فقط انجیل، راه گشا خواهد بود. فیلم درصدد مقایسه ی ادیان برآمده و نگاهی برتر به شاخه ای از مسیحیت یا همان مورون ها دارد.
در فیلم « جاده » اتفاق هولناکی در کره ی زمین رخ داده است و اکثر انسان ها و موجودات زنده نابود شده اند. کمبود غذا و امکانات غوغا کرده و گروهی از انسان ها به آدم خواری روی آورده اند و انسان های باقی مانده برای ادامه ی حیات تلاش می کنند. در این میان، کودکی وجود دارد که بنا است روزی انسان ها را از این وضعیت نجات دهد و حیات انسانی را تداوم بخشد.
جهان در فیلم « چیزهای آینده » پس از ایجاد جنگ جهانی جدید و شیوع بیماری مهلک، عرصه ی دیکتاتوری فردی ظالم می شود. در فیلم « چالش: آخرین شاگرد » پس از جنگی عظیم و مرگبار در سال 2045 م دنیای جدید، محلی برای جولان گروهی تبه کار و سلطه جو می شود. در این فیلم، دنیای پس از وقوع حادثه، شبیه دنیایی در قرن های پیشین شده است و انسان ها به زندگی بدوی نزدیک شده اند.
در فیلم های « پنج » و « دنیا، جسم و شیطان » پس از بروز جنگ اتمی، عده ای کم تر از تعداد انگشتان یک دست، زنده مانده اند؛ دنیای جدید، مکانی برای بروز مشکلات میان همین افراد معدود است که در تعامل با همدیگر با آن رو به رو هستند.
در فیلم « آخرین نبرد » داستان پس از فاجعه ای عظیم روایت می شود و فقط گروه های اندکی از انسان ها زنده مانده اند. نبود آب، یکی از مشکلات اصلی در این دوره است و همان آب اندک را گروهی سلطه جو و شریر برای سلطه بر انسان ها کنترل می کنند. در این فیلم، تمدن انسانی به کلی نابود شده و انسان ها به شکل بدوی برگشته اند.
در فیلم « دنیای آب » تمام سطح زمین را آب فرا گرفته است و مشابه نمونه های یاد شده کمبود منابع و غذا و تجاوز گروه های سلطه جو دیده می شود. در فیلم « پستچی » داستان در سال 2013 م پس از جنگی عظیم روایت می شود که مردم زیادی نابود یا پراکنده شده اند و هیچ دولت مرکزی وجود ندارد. برخی گروه های تبه کار در پی استثمار مردم اند و امیدی در میان مردم وجود ندارد.
در فیلم « تعادل » (6) پس از وقوع جنگ جهانی سوم و تلفات انسانی، رهبری از میان انسان های باقی مانده ظهور می کند که خواستار پیش گیری وقوع حادثه ای جدید است. برای رسیدن به این هدف، انسان های باقی مانده ملزم به استفاده ی دارویی هستند که احساسات انسانی را سرکوب می کند. افزون بر آن هر مسئله تداعی کننده ی خشونت، حتی اگر یکی از مهم ترین آثار هنری باشد، نابود می شود. به علت سرکوب احساسات انسانی، مشکلات فراوان روحی و شخصیتی برای انسان ها ایجاد شده که نشان از بحرانی نو برای دنیای جدید دارد.
در فیلم « جیسن ایکس » افرادی که در سال 2455 م بعد از حادثه ی آخرالزمانی بیدار می شوند، جهانی خالی از انسان را می بینند. در انیمیشن « نهایت خیال: ارواح درون » بیش تر انسان ها از بین رفته اند و انسان ها در شهری حفاظت شده زندگی می کنند. در فیلم « آزمون » (7) ویروسی در جهان منتشر شده که علایم بسیار ناگواری دارد و بیماران برای زنده ماندن از داروی مخصوصی استفاده می کنند تا دچار تشنج نشوند.
دوران پس از واقعه ی آخرالزمانی، مضمون اصلی انیمیشن « نُه » را نیز تشکیل می دهد. انیمیشن زمانی پس از جنگ عظیم میان انسان ها و ماشین ها را نشان می دهد. همه ی انسان ها نابود شده اند و تنها نُه عروسک ساخته ی یک دانشمند، بازماندگان این دوره محسوب می شوند که با شیطانی روباتیک مبارزه می کنند.
دانشمند سازنده ی عروسک ها در ابتدای انیمیشن می گوید: « جست و جوی ما به سمت تکنولوژی فقط باعث شد سریع تر به سمت نابودی حرکت کنیم. دنیای ما در حال رسیدن به پایان است؛ اما باید زندگی ادامه پیدا کند ». این دانشمند روح خود را در این عروسک ها به نُه بخش تقسیم می کند که شبیه نظریه ی « سفیروت » (8) در عرفان یهودی یا کابالا است. (9)
« تیم برتن » (10) کارگردان معروف سینما که تهیه کننده این انیمیشن بوده، در مراسم افتتاحیه ی انیمیشن، این اثر را بهترین انیمیشن درباره آخرالزمان خواند. او در پاسخ به این که چرا به سراغ یک موضوع آخرالزمانی رفته، به کنایه و طعنه درباره خیل فیلم هایی که به آخرالزمان و مسئله منجی می پردازند، گفته است: « ... یک میلیون فیلم درباره آخرالزمان ساخته شده؛ ولی این از همه ی آن ها بهتر است ». (11)
در فیلم « روز قیامت » پس از واقعه ی آخرالزمان دو گروه در منطقه ی قرنطینه شده، درمان را یافته و نجات یافته اند. هر دو گروه انسانیت را به کلی فراموش کرده اند و خشونت و هرج و مرج در دو قالب سنتی و مدرن در این دو گروه دیده می شود. تفریح گروه سنتی، مسابقه هایی همچون گلادیاتورها است. گروه مدرن هم ظاهری آنارشیستی و شبیه شیطان پرستان دارند، آدم می خورند و بدترین کارهای ممکن را برای گذران زندگی انجام می دهند. این وضعِ دنیایی است که پس از بروز واقعه، برجای مانده است.
در فیلم « ایان فلاکس » نود و نه درصد مردم در سال 2011 م بر اثر یک ویروس کشته می شوند و تنها پنج میلیون نفر در آخرین شهر جهان به نام « برگنا » تحت سلطه ی خاندانی دیکتاتور زندگی می کنند.

در این فیلم ها پس از رخداد آخرالزمانی گویا تازه بحران آغاز می شود و بحران فیزیکی و جسمی، جای خودش را به بحران انسانی و روانی می دهد. شاید بتوان این فیلم ها را راوی دورانی قبل از واقعه ی اصلی دانست، با این توضیح که واقعه ی اصلی هنوز رخ نداده است. اگر بتوان این فرض را درباره فیلم ها درست دانست، نوعی به تصویر کشیدن بلای آخرالزمانی هستند؛ اما از عموم نشانه های موجود در فیلم امر دیگری برمی آید که ابتدا اشاره شد. در هر صورت واقعه ی آخرالزمانی در این فیلم ها فقط پایان یک دوره ی زمانی و شروع دوره ای دیگر است که هر دو دوره در پایان به واقعه ای آخرالزمانی می رسد.

اگر این دوره های زمانی سلسله وار ادامه یابند، قطعاً با مضمون ادیان در تضادند؛ زیرا باید دورانی جدید در پس این وقایع به عنوان دوران طلایی انسانی باشد که وعده ی آن در همه ی ادیان آمده است.
در دین اسلام و مذهب شیعه بر اساس منابع دینی، دنیایی ورای حادثه ی آخرالزمانی تصویر شده است که با ظهور منجی موعود محقق خواهد شد. پس از وقوع بحران ها و اتفاقات عظیم، دورانی طلایی پدید خواهد آمد که محورهای ذیل به عنوان ویژگی های آن بیان شده است:
1. برتری و استقرار حکومت فراگیر جهانی حق؛
2. نابودی همه دولت های باطل؛
3. استقرار و گسترش عدالت و قسط؛
4. فراگیری صلح و امنیت؛
5. ریشه کنی جنگ ها، ستم ها،‌ تبعیض ها، بی عدالتی ها و استثمارها؛
6. رفع اختلاف ها و فتنه ها؛
7. تعالی و تکامل جامعه از لحاظ اخلاقی، دینی و فرهنگی؛
8. حاکمیت فضیلت ها و خیرات در جامعه؛
9. تحقق معنویت و عقلانیت؛
10. گسترش و فراگیری دین اسلام؛
11. حاکمیت توحید و یکتاپرستی؛
12. جلب رضایت و خشنودی جهانیان؛
13. گسترش پیشرفت و ترقی؛
14. ایجاد آرامش و گشایش برای انسان ها؛
15. ریشه کن شدن بیماری ها و ناتوانی ها؛
16. فراوانی نعمت ها و برکت ها؛
17. بی نیازی انسان ها؛
18. آبادانی و سرسبزی جهان؛
19. فراوانی آب ها و محصولات؛
20. تقسیم مساوی ثروت ها.
و بسیاری از خصوصیاتی که جهانی آرمانی در پی آن محقق خواهد شد. (12)

پی‌نوشت‌ها:

1. Post - Apocalyptic.
2. The Book of Eli.
3. Mormon.
4. The Church of Jesus Christ of Latter - day Saints.
5. ر.ک: توفیقی، فاطمه، کلیسای مورمون، هفت آسمان، شماره ی 16، صص 177-192.
6. Equilibrium.
7. Exam.
8. Sephirot.
9. ر.ک: پایگاه اینترنتی دانش نامه ی آزاد ویکی پدیا، مدخل « سفیروت ».
10. Tim Burton.
11. مستغاثی، سعید، شوالیه های معبد تیم برتن، فیلم نگار، شماره ی 85، ص 30.
12. ر.ک: کارگر، رحیم، آینده ی جهان ( دولت و سیاست در اندیشه ی مهدویت )، صص 355-376؛ خادمی شیرازی، محمد، جهان بعد از ظهور یا فروغ بی نهایت، صص 9-12.

منبع مقاله :
امین خندقی، جواد؛ (1391)، آخرالزمان و آینده گرایی سینمایی، (بررسی و تحلیل بیش از پانصد فیلم)، قم: نشر ولاء منتظر (عج)، چاپ اول