سومین حرم اهل بیت ع در ایران

شیعیان و محبان اهل بیت علیهم السلام، پس از حضور با برکت امام هشتم علیه السلام در خراسان برای زیارت چهره تابناک امامت و ولایت از نقاط مختلف، به سوی ایران حرکت می کنند. حضرت احمد بن موسی(ع) نیز در همین سال ها(198-203 ه. ق) با جناب سید امیر محمد عابد و سید علاءالدین حسین(برادران ایشان) و جمع زیادی از برادرزادگان و محبان اهل بیت علیهم السلام، به قصد زیارت حضرت رضا علیه السلام از مدینه حرکت می نمایند تا از طریق شیراز به طوس عزیمت کنند. در بین راه نیز عده کثیری از شیعیان به آنان ملحق می شوند. خبر حرکت چنین قافله بزرگی مأمون خلیفه عباسی را به وحشت انداخت.

برادران حضرت شاه چراغ علیهم السلام

ﺣﻀﺮت ﺳﯿﺪ اﻣﯿﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻓﺮزﻧﺪ ﮔﺮاﻣﯽ ﺣﻀﺮت ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ اﻟﺴﻼم ﺑﺎ ﺑﺮادرش ﺣﻀﺮت ﺷﺎﻫﭽﺮاغ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم از ﯾﮏ ﻣﺎدرﻧﺪ. در زﻣﺎن ﺧﻼﻓﺖ ﻣﺄﻣﻮن ﻋﺒﺎﺳﯽ، ﺣﻀﺮت در ﻣﻌﯿﺖ ﺑﺮادر ﺑﺰرﮔﻮارﺷﺎن ﺣﻀﺮت اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺟﻤﻌﯽ از ﺷﯿﻌﯿﺎن و ﻧﺰدﯾﮑﺎن اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ زﯾﺎرت اﻣﺎم ﻫﺸﺘﻢ ﺣﻀﺮت رﺿﺎ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم از ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻃﻮس ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﭘﺲ از آن ﮐﻪ در ﻣﺴﯿﺮ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻓﺎرس ﻣﯽ رﺳﻨﺪ، ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﻗﺎﯾﻊ روی داده در آن زﻣﺎن، ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﺣﺎﮐﻢ ﻓﺎرس رودررو ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺿﻤﻦ ﺟﻨﮓ ﺳﺨﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ اﻫﻞ ﺑﯿﺖ و ﯾﺎراﻧﺸﺎن ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮ ﻗﺘﻠﻎ ﺧﺎن ﺣﺎﮐﻢ ﻓﺎرس روی ﻣﯽ دﻫﺪ، در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺪﻋﻪ و ﻧﯿﺮﻧﮓ ﺳﭙﺎه ﺟﻮر و ﻇﻠﻢ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه ﻣﯽ ﺷﻮد، ﻋﺪه ای از ﺑﻨﯽ ﻫﺎﺷﻢ ﺷﻬﯿﺪ و ﺑﺮﺧﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﺘﻔﺮق ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ.

ﺣﻀﺮت ﺳﯿﺪ اﻣﯿﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﻣﺨﻔﯽ ﺷﺪه و ﺷﻬﺎدت ﯾﺎ رﺣﻠﺖ اﯾﻦ ﺑﺰرﮔﻮار ﻣﺸﺨﺺ ﻧﯿﺴﺖ. اﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ اﯾﺸﺎن در ﺧﻔﺎ ﺑﻪ ﮐﺘﺎﺑﺖ ﻗﺮآن ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮده و از ﻫﻤﯿﻦ راه ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑﺴﯿﺎری را آزاد ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ. ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪ او ﻗﺎﺋﻢ اﻟﯿﻞ و ﺻﺎﺋﻢ اﻟﻨﻬﺎر، اﻫﻞ ﻓﻀﻞ، ﺻﻼح و ﺗﻘﻮی ﺑﻮده و از ﮐﺜﺮت ﻋﺒﺎدت ﺑﻪ «ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺎﺑﺪ» ﻣﺸﻬﻮر ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ.

حسین بن موسی یکی دیگر از فرزندان امام کاظم(ع) است وی از جمله همراهان احمد بن موسی(ع) بوده است و در حدود سال 202 ه. ق از مدینه عازم ایران شد ودر شیراز به شهادت رسید. حضرت حسین بن موسی در برخی منابع به سید علاءالدین حسین ملقب گردیده است. سید علاءالدین حسین بن موسی الکاظم برادر کهتر شاهچراغ است به سن سیزده سال بود شهادت او بعد از تفرقه امامزادگان در شیراز در محله باغ قتلغ اتفاق افتاد.

حضرت سید امیر محمد بن موسی

در فضیلت احمد بن موسی علیهما السلام، سخن بسیار است.به طور کلی از آنچه نسب شناسان، علمای رجال، محدثان، محققان، مورخان، مولفان و نویسندگان در خصوص ایشان و فضایل وی نوشته اند، بر می آید که او کریم، شجاع، فاضل، صالح، پرهیزگار، صاحب منزلت، بزرگوار و با عزت بوده و نزد پدرش منزلتی خاص داشته است. شب ها تا صبح به عبادت مشغول بود، با قلم خود، قرآن بسیار نوشت و شخصی موثق و راوی احادیث زیادی از نیای خود بود.

در میان فرزندان حضرت موسی الکاظم علیه السلام «احمد» به کرم و جلالت و شجاعت و عبادت امتیاز داشت و شب ها تا صبح به عبادت مشغول بود و در عمر خود هزار بنده را خرید و در راه خدا آزاد کرد. (بحارالأنوار، ج 48، ص 284) . شیخ مفید علیه الرحمه در کتاب ارشاد در شرح حال حضرتش می فرماید:

حضرت احمد بن موسی علیهما السلام، جلیل القدر، کریم و پرهیزگار بود و حضرت موسی بن جعفر علیهما السلام او را دوست و مقدم می داشت و مزرعه خود که معروف به «بسیره» بود را به او بخشید.

حسن بن محمد بن یحیی برای من حدیث کرد از جدش که گفت: شنیدم از اسماعیل فرزند حضرت موسی بن جعفر علیهما‌السلام که می‌گفت: پدرم با فرزندان خود از شهر مدینه بسوی برخی از اموال خود بیرون رفت و با احمد بن موسی علیهما‌السلام بیست مرد از خدمتگزاران و خادمین پدرم همراه بودند و چنان مراسم احترام و ادب نسبت به آنجناب بجای می‌آوردند که هرگاه احمد بن موسی علیهما السلام می‌نشست آن بیست تن می‌نشستند و چون برمی‌خاست بپا می‌ایستادند. در چنین شرایطی پدرم احمد را قلباً چنان دوست می داشت و باطناً به وی مهر می‌ورزید که چون احمد از پدر غافل می‌گردید پدرم مخفیانه با گوشه چشم بر او نگاههای گرم و محبت آمیز می‌نمود و چشم از وی برنمی‌داشت و ما متفرق نمی‌شدیم تا اینکه احمد از جمع ما خارج نمی گشت.»

سید محسن امین، در اعیان الشیعه به نقل از محمد بن هارون موسی نیشابوری (محدث نیشابوری) در کتاب لُبّ الانساب، ضمن شرح فضایل احمد بن موسی علیهما السلام می نویسد:

«....و گفته می شود که احمد بن موسی علیهما السلام سه هزار بنده داشت و هزار بنده را آزاد کرد و هزار قرآن با دست مبارکش نوشت و او با عزت و بزرگوار و دارای منزلتی بزرگ بود. و احادیث بسیاری از پدر و اجدادش حکایت کرده است.

سرگذشت محل دفن حضرت شاه چراغ

در اوایل قرن هفتم، شهر شیراز تحت سلطه «أبوبکر بن سعد مظفر الدین» قرار گرفت. وی انسانی مؤمن بود که به نشر دین اسلام علاقه داشت و به علما و مومنان احترام می گذاشت و سادات را دوست می داشت. وزراء و مأموران دولتی او نیز اینجنین بودند که از جمله آنان می توان «اﻣﯿﺮ ﻣﻘﺮب اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻦ ﺑﺪر» را نام برد که انسان بخشنده ای بود، آبادانی سرزمین ها و بهبود وضع مردم از اهداف او بود، به زیبایی و تنظیف شهر شیراز که پایتخت حکومت به شمار می رفت، همت گمارد و بناهای ویران و خرابه های آن را آباد نمود. 

او علاوه بر دستور آبادانی شهر شیراز، دستور داد محلی که سید احمد در آن به شهادت رسیده بود را آباد کنند. در هنگام إعمار بنا و خالی نمودن آوارها، کارگران به بدن تازه جوانی بلند قامت با سیمایی زیبا روبرو شدند که به علت ضربه شمشیری در سرش کشته شده بود. کارگران او را از خاک خارج نموند و امیر مسعود را مطلع ساختند که او به همراه برخی از مسئولین تحقیق به آن محل آمد که پس از تحقیقاتی بسیار، وجود دلائلی نظیر انگشتری که روی آن نوشته شده بود « العزة لله، أحمد بن موسی» با توجه به وقایع تاریخی که نقل شده بود، ثابت شد که این بدن أحمد بن موسی است. 

ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ و ﻣﻌﺘﺒﺮﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺘﻘﺪم و ﻣﺘﺄﺧﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺮح ﺣﺎل و زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ اﻟﺴﻼم ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻧﺪ، آﺷﮑﺎر ﺷﺪن مﺪﻓﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻮﺳــﯽ ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ اﻟﺴــﻼم را در ﻋﻬــﺪ اﻣﯿﺮ ﻣﻘﺮب اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻦ ﺑﺪر ﺑﯿﻦ ﺳﺎل ﻫﺎی 326 تا 856 ﻣﯽ داﻧﻨﺪ.

ﺷــﯿﺮازﻧﺎﻣﻪ زرﮐﻮب ﺷــﯿﺮازی (ﺗﺄﻟﯿــﻒ ﺑﻪ ﺳــﺎل 467ه.ق) از ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺄﺧﺬﻫﺎﯾﯽ اﺳــﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﻗﺒﺮ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ‌اﻟﺴــﻼم را در ﻋﻬﺪ اﻣﯿﺮ ﻣﻘﺮب اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻦ ﺑﺪر ﺛﺒﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ. ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺟﻨﯿﺪ ﺷﯿﺮازی، ﻫﯿﭻ ﮐﺲ از ﻣﺤﻞ ﺷﻬﺎدت اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻮﺳــﯽ ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ‌اﻟﺴﻼم آﮔﺎه ﻧﺒﻮد ﺗﺎ زﻣﺎن ﻣﻘﺮب الدین مسعود بن ﺑــﺪر ﮐــﻪ وی ﻗﺒﺮ آن ﺣﻀﺮت را ﯾﺎﻓﺖ و ﺑﺮ آن ﮔﻨﺒﺪی ﺳــﺎﺧﺖ. درﺑﺎره اﯾﻨﮑﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺸﻬﺪ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ ﻋﻠﯿﻬﻤﺎاﻟﺴﻼم ﮐﺸﻒ ﺷﺪه، ﺟﻨﯿﺪ ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ آﮔﺎﻫﯽ ﻧﻤﯽ دﻫﺪ.

وی در ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺟﺴــﺪ ﻣﺒﺎرک آن ﺣﻀﺮت ﻣﯽ اﻓﺰاﯾﺪ، ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺣﻀﺮت را روﯾﺖ ﮐﺮدﻧﺪ، رﻧﮓ ﻣﺒﺎرک وی ﺑﺮﻧﮕﺸــﺘﻪ و ﻫﯿﭻ ﺗﻐﯿﯿﺮی در ﺑﺪن آن ﺣﻀﺮت دﯾﺪه ﻧﺸﺪه و ﮐﻔﻦ وی ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺗﺎزه ﻣﺎﻧﺪه و از روی اﻧﮕﺸــﺘﺮی وی ﮐــﻪ ﻋﺒﺎرت »اﻟﻌﺰه اﷲ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ« ﺑﺮ آن ﻧﻘﺶ ﺑﻮد، وی را ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ. ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﭼﻨﺪ ﻣﺄﺧﺬ، ﮐﻪ از ﻧﺰدﯾﮏ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺤﻠﯽ ﻋﺼﺮ اﺗﺎﺑﮑﺎن اﺳــﺖ، ﻣﻨﺎﺑﻊ دﯾﮕﺮی ﻧﯿﺰ در دﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ آﺷﮑﺎر ﺷــﺪن ﻣﺸــﻬﺪ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ ﻋﻠﯿﻬﻤﺎاﻟﺴــﻼم را ﺑﻪ ﻋﺼﺮ اﻣﯿﺮ ب اﻟﺪﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ

سپس اﻣﯿﺮ ﻣﻘﺮب اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻦ ﺑﺪر دستور داد در همان جا که بدن ایشان را آنجا یافته بودند بر بدن شریف نماز بخوانند و همان جا با احترام و تجلیل در حضور علماء و بزرگان شیراز به خاک بسپارند و بر روی آن بنایی وسیع و زیبا بسازند تا زائران و عابران آن مزار را زیارت نمایند. این بنا تا سال 658 ه ق فوت ملک مظفر الدین پا بر جا ماند.