زهد یعنی با از دست دادن نعمت ها غصه نخوریم

 زهد از جمله کلماتی است که غالب مردم نه آن را خوب می­‌فهمند و نه می­‌توانند با آن ارتباط برقرار کنند. در اینگونه سخن گفتن نوعی تحریص و تحریک است که خدا می‌­خواهد راه رسیدن به پارسایی را به حضرت نشان دهد. این قاعده برای تنظیم سبک زندگی بسیار مهم است، که اصل و حقیقت ما همان نفخه­‌ی الهی است. حیثیت اصلی ما همان کودک عزیز روان است که در وجود همه ماست. حس، خیال، وهم، و عقل همه­‌ی آنها غریبه بوده و ما ناچاریم با آنها زندگی کنیم. پس باید ملاحظه‌­ی آنها را بکنیم. «کودک عزیز روان» همه‌­ی اسماء را داشته و قابلیت مثل اعلی شدن و خلیفه اللهی را دارد. سعادت دنیا و رستگاری و نجات از برزخ به بعد، بستگی به همین بخش وجود انسان دارد. بدون لحاظ این بخش هر تلاشی برای رسیدن به خوشبختی حقیقی محال است، چون خداوند شادی و آرامش را به آن بخش اختصاص داده‌­است. کسی که بدون توجه به این حقیقت درونی عبادت می‌­کند بعد از ده‌ها سال بهره­‌ی چندانی نصیبش نمی­‌شود.

ترسم که این تن که حائل است به جانم                        سقط کند کودک عزیز روانم

قدرت روحی و آرامش انسان بستگی به بخش فوق عقل دارد نه عقل. چه بسا دانشمندانی که در زمینه‌­ی علمی فوق‌­العاده موفق هستند ولی «منِ حقیقیِ» شان رشد نیافته و کودک مانده باشد و رفتارش نشانه‌­ی سبکی و عدم ثقل اوست:«فَأَمَّا مَنْ ثَقُلَتْ مَوَازِینُهُ؛ فَهُوَ فِی عِیشَةٍ رَاضِیَةٍ=اما هر كه سنجیده ‏هایش سنگین برآید؛پس وى در زندگى خوشى خواهد بود» (قارعه/6و7). این عیش فقط مربوط به آخرت نیست دنیا را نیز در بر می­‌گیرد. «وَأَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِینُهُ؛ فَأُمُّهُ هَاوِیَةٌ= و اما هر كه سنجیده‌هایش سبك بر آید؛ پس جایش هاویه باشد»(قارعه/8و9). کسی که میزانش سبک است پس مادرش آتش جهنم است (او را در بر می­‌گیرد.) چنین افرادی آسیب‌­پذیر بوده و با کوچکترین مسئله‌­ای به راحتی ناراحت و مضطرب می‌­گردند و به حسادت می­‌افتند و مأیوس می­‌گردند.

«حلم» وسیله‌ی ریاست است

باید شخص از حلم برخوردار باشد تا مدیر موفقی باشد؛ «الحلم آله الرّیاسه» حلم وسیله‌­ی ریاست است. در روایت داریم، اگر کسی سه چیز را نداشته‌­باشد هیچ چیز در نامه‌­ی عملش باقی نمی‌­ماند. یکی از آنها حلم است. «حلمٌ یردّ به جهل الجاهل = حلمی که با آن جهل جاهل را  رد می‌­کند».

شخص حلیم با سبکی رفتار جاهلان به هم نمی‌­ریزد. اگر غیر از این باشد به درد ریاست و حکومت نمی­‌خورد. چون آلت حکومت را ندارد، حتی اگر آدم خوبی باشد و از نیت خوب برخوردار باشد. هر کاری موازین و شرایط خاص خودش را دارد. «فمن ثقلت موازینُهُ فهو فی عیشه راضیه» یعنی باید شخص موازینش سنگین باشد تا در زندگی رضایت‌بخش باشد. بنابراین صورت مهم نیست مهم ماهیت است که آزمایش می‌­باشد. کسی که حلیم نیست هر چه هم عمل خیر به دست آورد از بین می‌­برد.

داشتن ورع مانع از ارتکاب به حرام می شود

خصلت دیگر از آن سه تا ورع است: «وَرَعٌ یَحْجُزُهُ عَنْ مَعَاصِی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ» ورعی که او را از حرام‌های خدا باز دارد. بعضیها به حدی سنگین و وزین هستند که آلوده به حرام نمی­‌شوند و اگر گاهی احیاناً شهوت برایشان غلبه کند و مرتکب حرامی گردند؛ سریع بازسازی و جبران می­‌نمایند. ولی بعضی­ها با یک سفر خارج از کشور و ورود به چند سایت اینترنتی و دیدن شبکه‌­های ماهواره‌­ای، همه‌­ی ذخایرش را از دست می‌­دهد. پس وجود شیطان و هوای نفس نعمت بزرگی است که بدون آنها کسی نمی­‌تواند از خودش ارزیابی کند. کمالات جمادی، نباتی، و حیوانی باعث می­‌شود که انسان خودش را بسنجد. خداوند حس، خیال، وهم و عقل به انسان داده‌­است ولی از آن جایی که فوق عقلش ضعیف است باعث شده که هر یک از آنها او را به سوی خودشان بکشند و بر او غلبه کنند.

فرموده‌­اند که اگر می‌­خواهی پارساترین مردم باشی نباید مرتکب گناه شوی. لازمه‌­ی این امر ثقل موازین است و وزن همان اسمائی از «الله» است که در وجود ماست.

از سلمان «رضوان الله» پرسیدند که ریش تو بهتر است یا دُم سگ؟ پاسخ داد که هر کدام که از صراط رد شوند. کسی که ثقالت دارد نه می­‌رنجد و نه می‌­رنجاند. ما از قمار، زنا و شراب و ... وحشت می­‌کنیم در صورتی که از غیبت واهمه‌­ای نداریم. استادی که علم و معرفت به شاگردانش می­‌دهد ولی میزان نمی­‌دهد، شاگردانش آسیب می­‌بینند. «... و انزل لهمُ الکتاب والمیزان» پیامبران برای مردم میزان آوردند که از کتاب مهمتر است. دانشمندان انرژی هسته­‌ای می‌­گفتند که دستگاه‌های سانتریفوژ را که می­‌ساختند هنگام فعالیت می‌­ترکید و هرقدر در ساخت دستگاه بعدی میزان حساسیت­‌ها را کم می‌­کردیم فایده‌­ای نداشت. نهایتاً متوجه شدیم که همین مقدار عرق کف دستان ما تعادل دستگاه را به هم می­‌ریزد. میزان، تا این حد اهمیت دارد. قیمت انسان وابسته به دغدغه‌­های او می‌­باشد.

دغدغه‌­ها مربوط به هر بخش ما باشند ارزش ما همان­قدر است. اگر استاد معیار به شاگرد ندهد ممکن است یک عمر توهم کند که آدم بزرگی است. حضرت زهرا (سلام الله علیها) گریه می‌­کردند و به علی (علیه السلام) می‌­فرمودند که من نگران شما هستم. حضرت علی (علیه السلام) فرمودند که تحمل اینها برای من به خاطر خدا آسان است. ما برای سنگین شدن و پارسا بودن باید «زُهد» داشته‌­باشیم، یعنی باید میل‌هایمان را کم کنیم و این به آن معنا نیست که ما از زندگی دنیا لذت نبریم بلکه نه از بهره‌­مندی مسرور گردیم و نه از محرومیتی غمگین شویم. من اولیای الهی را دیده‌­ام که وقتی به ورزش جمعی می‌پردازند اصلاً بُرد و باخت برایشات فرقی نمی‌­کند.

«زهد» یعنی از همه‌­ی نعمتهایی که برخورداریم لذت ببریم و اگر از دست دادیم غصه نخوریم. ما باید توجه کنیم که کسی نعمت را از ما می­‌گیرد که خودش به ما داده‌­است. حضرت موسی (علیه السلام) زیرکانه از خدا درباره­‌ی محبوبترین کس نزد او می‌­پرسد و خداوند می­‌فرماید: کسی که اگر محبوبش را از او گرفتم با من درگیر نشود. فقط خداوند، همه چیز ماست؛ «یا نعیمی و جنّتی و یا دنیای و آخرتی». «بی‌­تو هرگز!» ترجمه‌­ی «لا اله الا الله» است. همین که انسان به چیزی دل می‌بندد سبک و خالی می­‌شود. هرقدر وابستگی­ بیشتر شود قدرت پروازش کاهش می­‌یابد. بعضی­ها خیلی وزین هستند مثلاً یکی از اساتید تعریف می­‌کردند که در حرم حضرت عباس (علیه السلام) که عربها خیلی از ابهت ایشان حساب می‌­برند. متوجه شدم که شخصی دستش در جیب من است و به حضرت عرض کردم حالا که او نمی‌­ترسد و تو هم راضی هستی من هم راضی می­‌شوم که او هرقدر می­‌خواهد بردارد. مورد دیگری که برایش پیش آمده ­بود این بود که دزدی همراه همسرش با موتور آمده ­بودند که از منزل ایشان دزدی کنند ایشان از دزد خواسته بودند که برود وانت تهیه کند و هر چه لازم دارد با خود ببرد. خداوند برای سنگین شدن، از حضرت می­‌خواهد که از شکم و خوردن آغاز کند. سر سفره نشستن فرصت مناسبی برای تمرین وزانت است.